REPowerEU

Sracfhéachaint ar REPowerEU 

Mar fhreagairt ar an gcruatan agus ar an suaitheadh sa mhargadh domhanda fuinnimh i ngeall ar ionradh na Rúise ar an Úcráin, tá an Coimisiún Eorpach ag cur a Phlean REPowerEU chun feidhme ar mhaithe le deireadh a chur de réir a chéile le hiompórtálacha breoslaí iontaise na Rúise.

Seoladh REPowerEU i mí na Bealtaine 2022, agus tá sé ag cuidiú leis an Aontas an méid seo a leanas a dhéanamh:

• fuinneamh a choigilt
• éagsúlú a dhéanamh ar sholáthairtí fuinnimh
• fuinneamh glan a ghiniúint

A bhuí le REPowerEU, chosnaíomar saoránaigh agus gnólachtaí an Aontais ar ghanntanais fuinnimh, thacaíomar leis an Úcráin trí chiste cogaidh na Rúise a lagú, chuireamar dlús leis an aistriú chuig fuinneamh glan agus chobhsaíomar praghsanna.

Tá teipthe ar iarracht Putin an Eoraip a dheighilt trí sholáthairtí fuinnimh a úsáid mar arm. Táimid ag leanúint dár n-iarrachtaí comhpháirteacha agus tá an Eoraip níos ullmhaithe agus níos aontaithe feasta ná riamh roimhe.

Na príomhnithe a baineadh amach 

Iompórtálacha fuinnimh ón Rúis

• Cuireadh toirmeasc le smachtbhannaí de chuid an Aontais ar gach iompórtáil ghuail ón Rúis
• Tá dul chun cinn déanta ag na Ballstáit atá fós ag úsáid imoibreoirí uisce bhrúchóirithe atá deartha ag an Rúis breosla núicléach ó tháirgeoirí eile a chur in ionad breosla núicléach ón Rúis.

Treochlár chun deireadh iomlán a chur le spleáchas ar fhuinneamh na Rúise

Cuireadh tuilleadh céimeanna i dtreo deireadh iomlán a chur leis an spleáchas i láthair i mí na Bealtaine agus i mí an Mheithimh 2025, tar éis teacht aniar in iompórtálacha gáis in 2024. Leis na céimeanna sin, cuirfear deireadh de réir a chéile le hola, gás agus fuinneamh núicléach na Rúise i margadh an Aontais ar bhealach comhordaithe slán agus de réir mar a dhéantar dul chun cinn i dtaca le haistriú an Aontais chuig fuinneamh glan.

Tá sé beartaithe ag an Aontas an méid seo a leanas a dhéanamh:

• Gás – stop a chur le hiompórtálacha uile phíblíne agus gáis nádúrtha leachtaithe na Rúise faoi dheireadh 2027
• Ola – gníomhaíocht a dhéanamh chun aghaidh a thabhairt ar ‘scáthfhlít’ na Rúise (soithí atá in úsáid ag an Rúis chun smachtbhannaí a sheachaint) lena n-iompraítear ola agus stop a chur le hiompórtálacha ola na Rúise faoi dheireadh 2027
• Núicléach – srian a chur le húráiniam, úráiniam saibhrithe agus ábhair núicléacha eile a iompórtáil a thagann ón Rúis.

Ní mór do Bhallstáit den Aontas pleananna náisiúnta éagsúlaithe a chur faoi bhráid an Choimisiúin faoin 1 Márta 2026 ina mbeidh bearta agus garspriocanna mionsonraithe chun deireadh a chur le hiompórtálacha díreacha agus indíreacha gáis agus ola ón Rúis. An tráth céanna, leanfar de na hiarrachtaí chun dlús a chur le haistriú fuinnimh an Aontais agus lena chuid iarrachtaí chun soláthairtí fuinnimh a éagsúlú ar mhaithe le deireadh a chur leis na rioscaí do shlándáil an tsoláthair agus do chobhsaíocht an mhargaidh.

Faigh tuilleadh eolais faoina bhfuil ar siúl ag an Aontas chun dul i ngleic leis an ngéarchéim fuinnimh

Fuinneamh inacmhainne a chinntiú

Tá laghdú suntasach tagtha ar phraghsanna fuinnimh san Eoraip i gcomparáid leis na buaicphointí in 2022, a bhuí leis an bhfreagairt chomhordaithe Eorpach agus le Plean REPowerEU. Tá infheistíocht á déanamh ag an Eoraip chun fuinneamh glan inacmhainne a ghiniúint agus chun a neamhspleáchas fuinnimh a chinntiú.

Tar éis ionradh iomlán na Rúise ar an Úcráin, mhol an tAontas Eorpach soláthar coiteann gáis chun a chinntiú go mbeadh fáil ag muintir na hEorpa ar fhuinneamh inacmhainne agus chun aon suaitheadh ar sholáthar an fhuinnimh a sheachaint. Leis an gcóras sin, bhíomar in ann sciar dár riachtanais gháis a cheannach le chéile, mar Eorpaigh, seachas a bheith in iomaíocht le chéile chun soláthairtí ganna a fháil.

Tá EU Energy Platform i bhfiehdm ó mhí Aibreáin 2022 agus tá ról ríthábhachtach aige maidir lenár soláthairtí fuinnimh a éagsúlú. Cuidíonn an tArdán chun infheistíochtaí bonneagair agus an chaibidlíocht le soláthróirí gáis seachtracha a chomhordú sa chaoi nach mbeidh tíortha an Aontais ag ceantáil ar a chéile. Leis an Ardán, is féidir leas a bhaint as scála mhargadh aonair an Aontais freisin chun coinníollacha níos fearr a ghnóthú do na tomhaltóirí ar fad san Aontas.

An t-éileamh ar ghás a chomhthiomsú

I mí Aibreáin 2023, sheol an Coimisiún an sásra um chomhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach ‘AggregateEU’. Leis an tionscnamh sin, comhthiomsaítear an t-éileamh ar ghás ó chuideachtaí an Aontais agus an Chomhphobail Fuinnimh agus déantar an t-éileamh sin a mheaitseáil le tairiscintí soláthair iomaíocha ón margadh domhanda. Tar éis glao ar bhabhtaí meaitseála, is féidir le cuideachtaí conarthaí ceannaigh a thabhairt i gcrích go deonach le soláthróirí gáis, ina n-aonar nó i gcomhpháirt.

Le linn 7 mbabhta meaitseála a eagraíodh go dtí seo, rinne Ardán Fuinnimh an Aontais níos mó ná 119 bcm den éileamh ar ghás ó chuideachtaí Eorpacha a chomhiomlánú agus chuir soláthróirí idirnáisiúnta 191 bcm ar fáil. Tar éis dó na tairiscintí is iomaíche a lorg, rinne AggregateEU gar do 100 bcm a mheaitseáil chun éileamh na hEorpa a chumhdach. Chuaigh AggregateEU ina fhormáid bhunaidh in éag i mí an Mhárta 2025.

Tá an Coimisiún ag obair anois ar ionstraim dheonach bhuan le haghaidh comhiomlánú éilimh agus ceannach comhpháirteach gás, chomh maith le sásraí ar leithligh chun comhiomlánú éilimh a dhéanamh ar thráchtearraí eile, cuir i gcás hidrigin agus a díorthaigh agus amhábhair straitéiseacha.

Fuinneamh glan a ghiniúint

Tá fuinneamh in-athnuaite go maith

• don aeráid
• do neamhspleáchas fuinnimh an Aontais
• do shlándáil an tsoláthair
• do chruthú post glas

Tá plean REPowerEU ag cur dlús leis an aistriú glas agus ag spreagadh infheistíocht ollmhór san fhuinneamh in-athnuaite.

Ó 2022 i leith, d’éirigh linn ár nginiúint agus ár n-acmhainneacht a mhéadú:  

• suiteáladh beagnach 338 GW d’acmhainneacht nua fuinnimh gréine, an méid is mó riamh  
• cuireadh 234 GW leis an acmhainneacht gaoithe 
• rinneadh deimhin de gur ó fhoinsí in-athnuaite a thiocfadh beagán níos mó ná 47% dár leictreachas feasta 

Dlús a chur leis an aistriú chuig fuinneamh glan

I mí na Samhna 2023, tháinig an Treoir athbhreithnithe maidir le Fuinneamh In-athnuaite i bhfeidhm. Is é is aidhm don reachtaíocht nua sin sciar na bhfoinsí in-athnuaite fuinnimh i dtomhaltas fuinnimh foriomlán an Aontais a mhéadú, agus an sprioc cheangailteach do 2030 a ardú go 42.5%, agus é mar aidhm 45% a bhaint amach. D’fhágfadh sé sin go ndéanfaí dúbailt nach mór ar an sciar atá ag an bhfuinneamh in-athnuaite san Aontas faoi láthair.

Chun tacú leis an aistriú glan, ní mór dúinn feabhas a chur ar an gcaoi a ndéanaimid ár dtionscal féin a chothú. Chun an méid sin a bhaint amach, mholamar Plean Tionsclaíoch an Chomhaontaithe Ghlais don Eoraip i mí Feabhra 2023. Cabhróidh an Plean le cur ar chumas thionscal monaraíochta an Aontais méadú a dhéanamh ar tháirgeadh na dteicneolaíochtaí glan-nialasachta agus na dtáirgí glan-nialasacha atá ag teastáil chun spriocanna uaillmhianacha aeráide na hEorpa a bhaint amach.

Is iad an Gníomh um Amhábhair Chriticiúla agus an Gníomh um an Tionscal Glan-nialasachta, a cuireadh i láthair i mí an Mhárta 2023, dhá phríomhphíosa den Phlean. Cruthóidh an dá cheann timpeallacht rialála intuartha agus shimplithe, rud a spreagfaidh infheistíochtaí agus forbairt tionscadal atá ríthábhachtach do gheilleagar na hEorpa. 

Ag deireadh 2023, chuir an Coimisiún plean gníomhaíochta i láthair chun dlús a chur le leathadh amach na n-eangach leictreachais. Agus margaí an Aontais lán-chomhtháite, le gréasán nuachóirithe bonneagair, cinntítear go mbeidh saoránaigh agus gnólachtaí in ann leas a bhaint as fuinneamh níos saoire agus níos glaine.

Le linn na bliana céanna, rinneamar athbhreithniú freisin ar an Treoir maidir le hÉifeachtúlacht Fuinnimh in éineacht le rialacha eile fuinnimh agus aeráide. Leis na rialacha nua, bunaítear ‘bunphrionsabal na héifeachtúlachta fuinnimh’, rud a chiallaíonn sa chleachtas nach mór do Bhallstáit den Aontas éifeachtúlacht fuinnimh a mheas i ngach cinneadh ábhartha beartais agus infheistíochta a dhéantar in earnáil an fhuinnimh agus in earnálacha neamhfhuinnimh. Dírítear leis na rialacha freisin ar a chinntiú go gcomhlíonfaimid ár n-uaillmhian aeráide astaíochtaí gás ceaptha teasa a laghdú 55% ar a laghad faoi 2030, i gcomparáid le 1990.

I mí Iúil 2024, tháinig an t-athchóiriú ar dhearadh mhargadh leictreachais an Aontais i bhfeidhm. Cuidíonn sé sin le margadh fuinnimh an Aontais a dhéanamh níos athléimní agus téann sé chun tairbhe do shaoránaigh agus do chuideachtaí trína mbillí fuinnimh a dhéanamh níos neamhspleáiche ar phraghas gearrthéarmach an mhargaidh leictreachais. Cuidíonn an t-athchóiriú freisin le dlús a chur le níos mó foinsí fuinnimh in-athnuaite a chomhtháthú sa chóras fuinnimh agus le feabhas a chur ar an gcosaint ar chúbláil margaidh.

Cuireadh chun cinn go luath in 2025 plean gnó mórscála chun tuilleadh tacaíochta a thabhairt d’iomaíochas agus d’athléimneacht thionscal an Aontais, is é sin an Comhaontú maidir le Tionsclaíocht Ghlan. Leis an gComhaontú, cuirfear dlús leis an dícharbónú agus, ag an am céanna, cuirfear borradh faoi mhonarú an Aontais trí phraghsanna fuinnimh a laghdú, trí phoist ar ardchaighdeán a chruthú agus trí na dálaí cearta a chruthú chun go mbeidh rath ar chuideachtaí.

Conas a mhaoinítear REPowerEU?

Tá beagnach €300 billiún slógtha ag an gCoimisiún chun Plean REPowerEU a mhaoiniú. Tá an tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta i gcroílár an mhaoinithe sin. 

A bhuí le Rialachán leasaithe RRF, leithdháileadh deontais bhreise REPowerEU €20 billiún ar na Ballstáit tríd an gCiste don Nuálaíocht agus trí liúntais an Chórais Trádála Astaíochtaí (CTA) a dhíol.  

Chun a bpleananna REPowerEU a mhaoiniú, is féidir leis na Ballstáit aistrithe ó Chúlchiste Coigeartaithe Brexit a iarraidh freisin. Is é €5.4 billiún an méid iomlán atá ar fáil ón gcúlchiste.

Na chéad chéimeanna eile

Trí bliana ar aghaidh, d’éirigh leis an Aontas formhór na spriocanna uaillmhianacha a leagtar amach i bPlean REPowerEU a bhaint amach agus tá sé ar an mbóthar ceart anois chun deireadh iomlán a chur le breoslaí iontaise na Rúise agus leanúint den aistriú glas a shaothrú agus tacaíocht a thabhairt don Úcráin ag an am céanna.

Táimid dírithe i gcónaí ar chur i ngníomh leanúnach plean REPowerEU, mar atá:

• Iompórtálacha gáis ón Rúis a laghdú tuilleadh
• Borradh a chur faoin dícharbónú tionsclaíoch
• Foinsí in-athnuaite fuinnimh a leathadh amach níos tapúla
• Infheistíochtaí sa bhonneagar fuinnimh agus in idirnaisc
• Éifeachtúlacht fuinnimh a fheabhsú

^{An nuashonrú is déanaí: 17 Meitheamh 2025}