Sprawozdanie roczne z 2023 r. dotyczące monitorowania stosowania prawa UE

Co roku Komisja publikuje sprawozdanie dotyczące monitorowania stosowania prawa UE w poprzednim roku. Najnowsze sprawozdanie zawiera przegląd najważniejszych aspektów stosowania prawa UE przez państwa członkowskie oraz działań Komisji mających na celu egzekwowanie tego prawa w 2023 r. W głównym sprawozdaniu opisano najważniejsze prowadzone przez Komisję dochodzenia i postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w kontekście priorytetów politycznych Komisji. Na tej stronie przedstawiono postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, dialogi w ramach EU Pilot oraz skargi w podziale na obszary polityki i państwa członkowskie, w okresie pięciu lat. Strony poświęcone poszczególnym obszarom polityki zawierają informacje na temat działań Komisji wspierających przestrzeganie prawa w tych obszarach oraz odesłania do najważniejszych wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Na stronach dotyczących państw członkowskich opublikowano bardziej szczegółowe informacje na temat tych państw. 

Uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego

Wykaz będących w toku spraw w podziale na obszary polityki i państwa członkowskie można znaleźć w prowadzonym przez Komisję rejestrze publicznym postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Jest on stale aktualizowany. W rejestrze można również wyszukiwać postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, które wszczęto lub zamknięto w 2023 r., lub rodzaje decyzji (np. wezwania do usunięcia uchybienia, uzasadnione opinie lub informacje o wniesieniu spraw do Trybunału Sprawiedliwości).

Dane liczbowe dotyczące postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego

Na wykresie powyżej przedstawiono liczbę nowych, zamkniętych lub będących w toku postępowań na koniec roku w latach 2019–2023. Kliknij rozwijane menu, aby wybrać obszar polityki.

Nowe postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego

[notranslate]new_infringement_cases_2019_2023[/notranslate]

Ten interaktywny wielopoziomowy wykres przedstawia nowe postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w wybranych latach, w podziale na obszary polityki i rodzaje uchybień.

Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego będące w toku na koniec roku

[notranslate]infringement_cases_open_at_year_end_2019_2023[/notranslate]

Ten interaktywny wielopoziomowy wykres przedstawia liczbę postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, będących w toku na koniec wybranego roku, w podziale na obszary polityki.

Rodzaj nowych postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w podziale na państwa członkowskie

Rodzaj postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, będących w toku na koniec roku, w podziale na państwa członkowskie i Zjednoczone Królestwo

Zamknięte postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w zależności od etapu procedury

W 2023 r. Komisja zamknęła 1 038 postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. W 94 proc. tych spraw procedurę udało się zakończyć, nie kierując sprawy do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W szczególności Komisja zamknęła postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na następujących etapach:

• 680 spraw po wysłaniu wezwania do usunięcia uchybienia na podstawie art. 258 TFUE
• 300 spraw po wysłaniu uzasadnionej opinii
• 20 spraw po podjęciu decyzji o skierowaniu sprawy do Trybunału, ale przed złożeniem wniosku w tej sprawie
• 25 spraw po wydaniu wyroku przez Trybunał na podstawie art. 258 TFUE
• 13 spraw wycofano z Trybunału przed wydaniem wyroku. Komisja wycofała te sprawy, ponieważ państwa członkowskie podjęły niezbędne działania w celu zapewnienia zgodności z prawem UE.
   

Decyzje o skierowaniu sprawy do Trybunału oraz wyroki Trybunału

W 2023 r. Komisja podjęła decyzję o skierowaniu łącznie 82 spraw do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. 77 z tych spraw skierowano do Trybunału po raz pierwszy (na podstawie art. 258 TFUE lub art. 260 ust. 3 TFUE), a 5 z nich po raz drugi (na podstawie art. 260). 

Po podjęciu decyzji o skierowaniu sprawy do Trybunału Komisja przygotowuje i wnosi sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W 2023 r. Komisja skierowała 49 spraw do Trybunału (w tym sprawy, w przypadku których decyzję o skierowaniu do Trybunału podjęła przed 2023 r.) 

Na podstawie art. 260 ust. 3 TFUE, jeśli państwo członkowskie uchybiło obowiązkowi poinformowania Komisji o środkach podjętych w celu transpozycji dyrektywy przyjętej zgodnie z procedurą ustawodawczą, Komisja może wnioskować o zastosowanie kar pieniężnych, nawet jeśli kieruje daną sprawę do Trybunału po raz pierwszy. Komisja wystąpiła do Trybunału o nałożenie kar pieniężnych w 40 sprawach (więcej informacji na temat poszczególnych etapów postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego można znaleźć tutaj).

W 2023 r. Trybunał wydał 19 wyroków na podstawie art. 258 TFUE, jeden wyrok na podstawie art. 258 i art. 260 ust. 3 TFUE oraz trzy wyroki na podstawie art. 260 ust. 2 TFUE. Trybunał nałożył kary pieniężne na dwa państwa członkowskie (Rumunię i Szwecję). Zjednoczone Królestwo również musiało zapłacić karę pieniężną.

W 21 wyrokach Trybunał orzekł na korzyść Komisji, natomiast w dwóch sprawach dotyczących Bułgarii i Danii oddalił skargę Komisji. 

Państwa członkowskie są zobowiązane do podjęcia wszelkich niezbędnych działań w celu szybkiego wykonania wyroku Trybunału. Nie zawsze jednak tak się dzieje. Na koniec 2023 r. po wyrokach Trybunału w toku było jeszcze 80 postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego na podstawie art. 258 TFUE i 17 takich postępowań na podstawie art. 260 ust. 2 TFUE, ponieważ Komisja uznała, że państwa członkowskie nie zastosowały się jeszcze do tych wyroków. W przypadkach, w których Trybunał nałożył już kary pieniężne, państwa członkowskie, których to dotyczy, płacą okresowe kary pieniężne od momentu wydania wyroku przez Trybunał, a Komisja pobiera te płatności, aż dane państwo osiągnie pełną zgodność z orzeczeniem. 

Kary pieniężne

W 2023 r. pięć państw członkowskich płaciło kary pieniężne, które nałożył na nie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej – niektóre z nich jednocześnie płaciły kary związane z różnymi postępowaniami w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Sprawy te dotyczyły następujących obszarów polityki: wymiar sprawiedliwości, środowisko, konkurencja i podatki/cła. Zjednoczone Królestwo również musiało zapłacić karę pieniężną. Na wykresie powyżej przedstawiono kary uiszczone w 2023 r. w podziale na państwa członkowskie. Kwoty stają się ostateczne po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych. 

Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego będące w toku po wyroku Trybunału Sprawiedliwości

Ten interaktywny wielopoziomowy wykres przedstawia obszary polityki, których dotyczą postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego będące w toku po wydaniu wyroku Trybunału Sprawiedliwości, odnoszące się do poszczególnych państw członkowskich. Komisja zamyka postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego dopiero wtedy, gdy uzna, że dane państwo członkowskie w pełni zastosowało się do wyroku Trybunału. 

Transpozycja dyrektyw

W 2023 r. upłynął termin transpozycji do prawa krajowego 34 dyrektyw. To mniej niż w 2022 r. (42). Terminy transpozycji do prawa krajowego wyznaczane są przez prawodawców podczas przyjmowania dyrektyw i mogą być różne w zależności od rodzaju i złożoności dyrektywy oraz czasu na jej transpozycję. Dla przykładu terminy transpozycji dyrektyw delegowanych i wykonawczych mogą być krótsze niż dyrektyw przyjmowanych w drodze zwykłej procedury ustawodawczej. Średni czas na transpozycję dyrektyw z terminem w 2023 r. wynosił 19 miesięcy. 

Nowe postępowania w sprawie opóźnień w transpozycji w latach 2019–2023

[notranslate]new_late_transposition_cases_2019_2023[/notranslate]

Ten interaktywny wielopoziomowy wykres przedstawia nowe postępowania w sprawie opóźnień w transpozycji w 2023 r. w podziale na ogólne i szczegółowe obszary polityki.

Postępowania w sprawie opóźnień w transpozycji w 2023 r. w podziale na państwa członkowskie i Zjednoczone Królestwo

EU Pilot

Dialog w ramach „EU Pilot” to narzędzie wykorzystywane przez Komisję w sprawach, w których prawdopodobne jest szybsze zapewnienie zgodności z prawem Unii, niż ma to miejsce w przypadku formalnego postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Umożliwia ono Komisji rozstrzyganie szeregu spraw bez konieczności wszczynania takiego postępowania. Narzędzie to może również okazać się przydatne w sytuacji, gdy Komisja chce zebrać informacje na temat stanu faktycznego lub prawnego niezbędne do przeprowadzenia oceny.

Nowe postępowania w ramach „EU Pilot” w latach 2019–2023

[notranslate]new_eu_pilot_cases_2019_2023[/notranslate]

Ten interaktywny wielopoziomowy wykres przedstawia nowe procedury w ramach EU Pilot w 2023 r. w podziale na obszary i sektory polityki.

Dane liczbowe dotyczące procedur w ramach EU Pilot

Na wykresie powyżej przedstawiono liczbę nowych, zamkniętych lub toczących się spraw EU Pilot na koniec roku w latach 2019–2023. Kliknij rozwijane menu, aby wybrać obszar polityki.

W 2023 r. Komisja wszczęła 253 procedury EU Pilot. Spośród nich 54 były wynikiem skargi, a 199 zainicjowała Komisja po własnym dochodzeniu.

W 2023 r. Komisja zamknęła 259 spraw w ramach EU Pilot, z czego 209 po otrzymaniu zadowalającej odpowiedzi od państwa członkowskiego. Odsetek rozstrzygniętych spraw wyniósł zatem 81 proc. i był wyższy niż w 2022 r. (74 proc.). W przypadku 29 spraw dialog w ramach EU Pilot zamknięto i zaproponowano dalsze działania w drodze postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Pięć z tych spraw wszczęto na podstawie skargi.

Obszary polityki, w których najczęściej proponowano kontynuację spraw EU Pilot w drodze formalnego postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, to: usługi finansowe (7 spraw), działania w dziedzinie klimatu (6 spraw) oraz energia (4 sprawy).
 

Sprawy EU Pilot będące w toku na koniec 2023 r. w podziale na państwa członkowskie

Skargi

Nowe skargi (2019–2023)

[notranslate]new_complaints_2019_2023[/notranslate]

Ten interaktywny wielopoziomowy wykres przedstawia nowe skargi w 2023 r. w podziale na obszary polityki i tematy.

Dane liczbowe dotyczące skarg

Na wykresie powyżej przedstawiono liczbę nowych, rozpatrzonych lub jeszcze nierozpatrzonych skarg na koniec roku w latach 2019–2023. Kliknij rozwijane menu, aby wybrać obszar polityki.

Skargi rozpatrzone w 2023 r.

Ten interaktywny wielopoziomowy wykres przedstawia skargi rozpatrzone w 2023 r. w podziale na obszary polityki.

W 2023 r. Komisja rozpatrzyła 2 452 skargi. Dane te nie obejmują pism nadesłanych przez osoby fizyczne lub organy jako skargi, które nie spełniały formalnych kryteriów skargi, w związku z czym odpowiedzi na nie udzielono zgodnie z kodeksem dobrego postępowania administracyjnego personelu Komisji Europejskiej w kontaktach ze społeczeństwem (1 071). 

W przypadku 2 074 skarg Komisja albo nie stwierdziła żadnego naruszenia prawa UE, albo stwierdziła możliwe naruszenie, w odniesieniu do którego co do zasady Komisja nie prowadzi dochodzeń, zgodnie ze strategicznym podejściem do egzekwowania prawa, określonym w komunikacie z 2016 r. pt. „Prawo Unii: lepsze wyniki dzięki lepszemu stosowaniu”.

Są to na przykład skargi dotyczące indywidualnego przypadku nieprawidłowego stosowania prawa UE, gdy brak jest wystarczających przesłanek świadczących o powszechnej praktyce lub systemowym nieprzestrzeganiu prawa UE. W takiej sytuacji skarżący mogą dochodzić swoich roszczeń z wykorzystaniem krajowych środków prawnych. Dochodzenia prowadzone przez Komisję nie są zatem konieczne.

W przypadku 110 skarg Komisja wszczęła dochodzenie w ramach dialogu EU Pilot, poprzedzającego wszczęcie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, lub w ramach postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Liczba tych skarg była niższa niż w 2022 r. (170). W 2023 r. Komisja podjęła dalsze działania w przypadku 4,5 proc. skarg.

Zamknięto 238 skarg, ponieważ były to duplikaty wcześniejszych skarg, a 24 skargi zostały wycofane (przez samych skarżących lub z powodu niezłożenia formularza skargi). Komisja przekazała też sześć skarg do SOLVIT, a w przypadku dwóch skarg zbiorowych opublikowała potwierdzenia odbioru. 

Skarga zbiorowa oznacza, że Komisja może rozpatrywać wiele skarg indywidualnych dotyczących tej samej lub podobnej sprawy przeciwko danemu państwu członkowskiemu. Komisja rejestruje wówczas wszystkie skargi pod jednym numerem w rejestrze i zamiast indywidualnej korespondencji ze skarżącymi publikuje zawiadomienia w portalu Europa. W przedstawionych powyżej statystykach skarga zbiorowa liczona jest jako jedna skarga. Wspomniane skargi zbiorowe dotyczyły:

• domniemanego naruszenia przez Austrię unijnych przepisów dotyczących swobodnego przepływ towarów (135 skarg indywidualnych)
• hiszpańskiego projektu ustawy organicznej o amnestii na rzecz normalizacji sytuacji instytucjonalnej, politycznej i społecznej w Katalonii, przedłożonego w hiszpańskim parlamencie 13 listopada 2023 r. (6 773 skargi indywidualne).
   

Skargi prowadzące do dochodzeń w ramach EU Pilot lub postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w podziale według tematu

Państwa członkowskie, których dotyczyło najwięcej ze 110 skarg rozstrzyganych dalej w ramach procedur EU Pilot lub postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego:

• Włochy (20)
• Niemcy (17)
• Hiszpania (15)
• Francja (15).

Jeżeli postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego wszczęte na podstawie skarg (lub z nimi związane) nie prowadzi do wyeliminowania naruszenia prawa UE na etapie przedsądowym, Komisja nie waha się skierować sprawy przeciwko danemu państwu członkowskiemu do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W 2023 r. Komisja podjęła 11 decyzji o zaskarżeniu państwa członkowskiego do Trybunału w sprawie, którą wszczęła na podstawie skargi (dotyczyło to w sumie 10 państw członkowskich). Obszary polityki, w których najczęściej dochodziło do naruszeń, obejmowały jednolity rynek (5 spraw) – głównie nieprawidłowe stosowanie dyrektywy w sprawie zwalczania opóźnień w płatnościach (2 sprawy) – oraz środowisko (3 sprawy) – głównie nieprawidłowe stosowanie dyrektywy ramowej w sprawie odpadów (2 sprawy).
 

Średni czas rozpatrywania skarg

Na powyższym wykresie przedstawiono średni czas (w tygodniach) potrzebny na podjęcie decyzji o zakończeniu rozpatrywania skarg lub o dalszych działaniach w ramach dialogu EU Pilot lub postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. 

Średni czas rozpatrywania skarg, które zamknięto w 2023 r. i co do których nie podjęto dalszych działań w ramach dialogu EU Pilot lub postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, wynosił 68 tygodni.

W przypadku skarg, co do których podjęto dalsze działania w ramach procedury EU Pilot lub postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego i które zamknięto w 2023 r., średni czas wynosił 84 tygodnie.

Więcej informacji na temat postępowań w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w podziale na obszary polityki

Państwa członkowskie

Metodyka

W tym sprawozdaniu opisano działania Komisji mające na celu monitorowanie i egzekwowanie przestrzegania prawa UE w 2023 r. Od tego czasu sytuacja w zakresie wspomnianych postępowań mogła ulec zmianie.

Obszary polityki ujęte w sprawozdaniu rocznym odpowiadają dyrekcjom generalnym Komisji (DG). Niektóre szerzej zakrojone tematy mogą należeć do kilku różnych DG, na przykład naruszenia przepisów jednolitego rynku mogą dotyczyć nie tylko prawodawstwa w obszarze swobodnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału w UE, ale także opodatkowania, zatrudnienia, kultury, polityki społecznej, edukacji, zdrowia publicznego, energii, ochrony konsumentów, transportu, środowiska (z wyjątkiem ochrony przyrody) oraz społeczeństwa informacyjnego i mediów. W związku z tym w sprawozdaniu rocznym naruszenia przepisów jednolitego rynku są zaliczane do tych bardziej szczegółowych obszarów polityki.

Dane liczbowe dotyczące danego obszaru polityki mogą się zmieniać w czasie w wyniku przekazywania spraw do rozpatrzenia z jednego obszaru polityki do innego. Takie niespójności nie powinny jednak występować w przypadku łącznych danych liczbowych dotyczących wszystkich obszarów polityki.

Pojęcie „skargi” w tym sprawozdaniu obejmuje wszystkie otrzymane pisma uznane przez ich nadawców za skargę, nawet jeśli nie spełniają one kryteriów określonych w pkt 3 załącznika do komunikatu „Prawo Unii: lepsze wyniki dzięki lepszemu stosowaniu”, dotyczącego administracyjnych procedur postępowania w stosunkach ze skarżącymi w przedmiocie stosowania prawa unijnego. Ponadto pojęcie „skargi” odnosi się do tak zwanych „skarg zbiorowych”, w przypadku których Komisja w ramach jednego postępowania (wpis do rejestru) rozpatruje czasami bardzo dużą liczbę skarg indywidualnych. Jeżeli chodzi o liczbę skarg, w niektórych przypadkach różnice w stosunku do danych liczbowych z poprzedniego sprawozdania rocznego mogą wynikać z opóźnionej, podwójnej lub błędnej rejestracji w momencie pozyskiwania danych statystycznych.

Informacje na temat Zjednoczonego Królestwa i umowy o wystąpieniu

1 lutego 2020 r. weszła w życie umowa o wystąpieniu zawierająca ustalenia dotyczące uporządkowanego wyjścia Zjednoczonego Królestwa z Unii, a Zjednoczone Królestwo stało się formalnie państwem trzecim. Okres przejściowy określony w umowie o wystąpieniu zakończył się 31 grudnia 2020 r. Zgodnie z umową o wystąpieniu Komisja może kontynuować toczące się postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego i wszcząć nowe postępowania przeciwko Zjednoczonemu Królestwu w związku z naruszeniem prawa UE, które miało miejsce przed zakończeniem okresu przejściowego, lub w związku z naruszeniem niektórych postanowień umowy o wystąpieniu, w tym jej protokołów. Dlatego też sprawy dotyczące Zjednoczonego Królestwa uwzględniono w ogólnych statystykach zawartych w sprawozdaniu.

Państwa członkowskie UE również muszą wdrożyć umowę o wystąpieniu. Umowa jest częścią prawa UE, w związku z czym Komisja odpowiada za monitorowanie i egzekwowanie wdrażania zawartych w niej przepisów. Szczegółowe informacje na temat sposobu wdrażania i egzekwowania części umowy o wystąpieniu dotyczącej praw obywatelskich można znaleźć na stronie internetowej Komisji.