Prawo UE i jego stosowanie
Rozporządzenia i decyzje – stają się wiążące automatycznie w całej UE z dniem ich wejścia w życie. Mogą one jednak wymagać zmian w ustawodawstwie krajowym, a także wdrożenia przez krajowe agencje lub organy regulacyjne.
Dyrektywy z kolei kraje UE mają obowiązek włączyć do swojego ustawodawstwa.
W każdej dyrektywie podany jest termin, w którym kraje UE muszą dokonać włączenia jej przepisów do prawa krajowego i poinformować o tym Komisję.
Więcej informacji można znaleźć na stronie Rodzaje prawa UE.
Wdrażanie przez kraje UE i wsparcie Komisji
Państwa członkowskie odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu prawidłowego i terminowego wdrażania prawa UE. Ma to zasadnicze znaczenie dla optymalizacji korzyści ze wspólnie uzgodnionych przepisów, jakie odnoszą obywatele i przedsiębiorstwa.
Komisja pomaga w tym zadaniu krajom UE, udzielając informacji online, organizując posiedzenia grup ekspertów oraz opracowując strategie wdrażania i dokumenty zawierające wytyczne (np. w formie najczęściej zadawanych pytań publikowanych w internecie). Wydane przez Komisję wytyczne towarzyszą państwom członkowskim w procesie transpozycji dyrektyw i stosowania rozporządzeń i są dostępne z reguły bezpośrednio po przyjęciu aktu prawnego.
Kontrola sprawowana przez Komisję
Komisja odpowiada za dopilnowanie, by wszystkie kraje UE właściwie stosowały prawo UE. W tej roli Komisja określa się mianem „strażniczki traktatów”.
W związku z czym Komisja będzie interweniować, jeśli któryś z krajów UE:
- nie dokona pełnej transpozycji dyrektywy do prawa krajowego w wyznaczonym terminie
- będzie nieprawidłowo stosować przepisy UE.
W komunikacie z 2016 r. Prawo Unii: lepsze wyniki dzięki lepszemu stosowaniu wyjaśniono, jak Komisja dba o stosowanie, wdrażanie i egzekwowanie prawa UE, z korzyścią dla wszystkich obywateli, konsumentów i przedsiębiorców. Określono w nim strategiczne podejście i priorytety działań Komisji w zakresie egzekwowania prawa.
W komunikacie z 2022 r. Egzekwowanie unijnego prawa z myślą o skuteczności Europy przedstawiono różne narzędzia, które Komisja wykorzystuje do zapewnienia właściwego stosowania prawa UE we wszystkich przypadkach po to, by obywatele i przedsiębiorstwa mogli jak najszybciej odnosić korzyści ze wspólnie uzgodnionych przepisów w całej UE. W komunikacie pokazano, jak Komisja pogłębiła i rozwinęła swoje prace nad egzekwowaniem przepisów – od środków zapobiegania po sankcje – dbając o to, by prawa Europejczyków były przestrzegane jednakowo niezależnie od miejsca zamieszkania w UE.
Lepsze stanowienie prawa: dlaczego to ważne i jak to osiągnąć
Transpozycja dyrektyw
Dyrektywy muszą zostać włączone do ustawodawstwa krajowego państw członkowskich. Każda dyrektywa zawiera termin transpozycji. W tym terminie kraje UE muszą przesłać Komisji tekst krajowych środków wykonawczych, które włączają przepisy dyrektywy do prawa krajowego.
Opóźnienia w transpozycji prawa unijnego uniemożliwiają osobom prywatnym i przedsiębiorstwom czerpanie korzyści prawnych z unijnych przepisów, powodują niejasności co do tego, jakie przepisy mają zastosowanie, oraz negatywnie wpływają na funkcjonowanie rynku wewnętrznego UE.
Krajowe środki wykonawcze – jak je znaleźć w portalu EUR-Lex
Komisja sprawdza, czy te krajowe środki transpozycji są kompletne i czy spełniają cele określone w dyrektywie.
W przeciwnym przypadku Komisja wszczyna postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego z powodu braku zawiadomienia o środkach transpozycji. Komisja może również wszcząć postępowanie sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego w przypadku nieprawidłowej transpozycji dyrektywy.
Dochodzenie prowadzone przez Komisję
W niektórych przypadkach, gdy Komisja stwierdzi możliwe naruszenie prawa UE, może podjąć decyzję o zastosowaniu procedury poprzedzającej wszczęcie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego (EU Pilot) zamiast wszczynania postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.
Jest to narzędzie, z którego można korzystać, jeżeli może prowadzić do szybszego osiągnięcia zgodności z przepisami niż formalne postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Umożliwia ono Komisji rozstrzyganie szeregu spraw bez konieczności wszczynania postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Może to mieć miejsce na przykład wówczas, gdy uchybienia mają charakter techniczny. Narzędzie to może również okazać się przydatne w sytuacji, gdy Komisja chce zebrać informacje na temat stanu faktycznego lub prawnego niezbędne do przeprowadzenia oceny. Nie jest ono stosowane, gdy naruszenie unijnego prawa jest dobrze udokumentowane, oczywiste lub gdy dane państwo członkowskie przyznało się do niego, ani nie jest wykorzystywane w bardziej drażliwych kwestiach, w przypadku których dyskusje na szczeblu technicznym rzadziej prowadzą do pozytywnego rezultatu.
Kiedy kraje niewłaściwie stosują przepisy UE
Jeżeli organy krajowe niewłaściwie wdrażają prawo UE, Komisja może wszcząć wobec danego kraju oficjalne postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego. Jeśli problem nadal nie jest rozwiązany, Komisja może wnieść sprawę do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W niektórych przypadkach Komisja może zwrócić się do Trybunału o nałożenie sankcji finansowych na dane państwo członkowskie.
Głównym celem postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego jest zagwarantowanie, że państwa członkowskie będą stosowały prawo UE w interesie ogólnym. Dlatego też postępowania te koncentrują się na kwestiach systemowych dotyczących wielu ludzi lub przedsiębiorstw. W odosobnionych przypadkach ewentualnego nieprawidłowego stosowania unijnego prawa najlepiej jest rozwiązać problemy za pośrednictwem krajowego systemu dochodzenia roszczeń.
Postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego i sankcje finansowe