Prawa obywateli

Swoboda przemieszczania się jest jednym z fundamentów Unii Europejskiej. W czasach członkostwa Wielkiej Brytanii w UE wielu obywateli UE i Wielkiej Brytanii przeniosło się za granicę, gdzie mieszka, pracuje lub studiuje. 

Od początku negocjacji ochrona osób, które zmieniły miejsce zamieszkania, była traktowana priorytetowo.

• Ponad 5 mln obywateli UE otrzymało nowy status pobytu w Wielkiej Brytanii (większość z nich to obywatele Polski, Rumunii, Włoch, Portugalii, Hiszpanii i Bułgarii).
• Państwa członkowskie szacują, że w UE mieszka obecnie ponad 1,06 mln obywateli brytyjskich (głównie w Hiszpanii, Francji, Irlandii, Niemczech i Holandii).

 

Co gwarantuje umowa o wystąpieniu?

Umowa o wystąpieniu gwarantuje tym obywatelom i członkom ich rodzin zasadniczo takie same prawa jak przed wystąpieniem Wielkiej Brytanii z UE: mogą oni nadal mieszkać, studiować, pracować i swobodnie podróżować między Wielką Brytanią a UE.

To samo dotyczy obywateli UE, którzy przeprowadzili się do Wielkiej Brytanii, i obywateli brytyjskich, którzy przeprowadzili się do państwa członkowskiego UE w okresie przejściowym.

 

Kto podlega ochronie na mocy umowy o wystąpieniu?

Umowa o wystąpieniu zapewnia ochronę tym obywatelom Unii, którzy legalnie mieszkali w Wielkiej Brytanii pod koniec okresu przejściowego, i tym obywatelom Wielkiej Brytanii, którzy legalnie mieszkali w jednym z 27 państw członkowskich UE pod koniec okresu przejściowego.

Chroni również członków rodzin (na przykład obecnych małżonków i zarejestrowanych partnerów, rodziców, dziadków, dzieci, wnuki i osoby pozostające w stałym związku), którym na mocy przepisów UE przyznano prawo do dołączenia w przyszłości do członka rodziny.

Dzieci będą podlegać ochronie na mocy umowy o wystąpieniu bez względu na to, czy urodziły się przed wystąpieniem Wielkiej Brytanii z UE, czy też po wystąpieniu, a także bez względu na to, czy urodziły się w kraju, w którym mieszka dany obywatel Unii lub Wielkiej Brytanii, czy też poza tym państwem.

Jedyny wyjątek dotyczy dzieci urodzonych po wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE, których rodzic posiadający wyłączne prawo do pieczy nad dzieckiem na mocy obowiązującego prawa rodzinnego nie jest objęty umową o wystąpieniu. 

 

Zabezpieczenia socjalne

 

Umowa o wystąpieniu chroni wszystkich obywateli UE, którzy z końcem okresu przejściowego znajdowali się w sytuacji obejmującej w danym momencie Wielką Brytanię i państwo członkowskie. Ochronie podlegają także członkowie ich rodzin, pozostający przy życiu po śmierci takich osób.

 

Prawo pobytu

 

Warunki materialne dotyczące pobytu są i pozostaną takie same jak warunki przewidziane na mocy obowiązującego prawa Unii dotyczącego swobodnego przepływu osób.

Warunki te są spełnione, jeżeli obywatele Unii i obywatele Wielkiej Brytanii:

• są pracownikami najemnymi lub pracują na własny rachunek,
• posiadają wystarczające środki finansowe i ubezpieczenie zdrowotne,
• są członkami rodziny innej osoby, która spełnia powyższe warunki,
• uzyskali już prawo stałego pobytu i tym samym nie muszą już spełniać żadnych warunków.

Umowa o wystąpieniu nie wymaga, aby dana osoba była fizycznie obecna w państwie przyjmującym z końcem okresu przejściowego – dopuszczalne są czasowe nieobecności, które nie mają wpływu na prawo pobytu, oraz dłuższe nieobecności, które nie mają wpływu na prawo stałego pobytu.

Osoby podlegające ochronie na mocy umowy o wystąpieniu, które nie uzyskały jeszcze prawa stałego pobytu – jeżeli nie mieszkały w państwie przyjmującym przez co najmniej pięć lat – będą podlegały pełnej ochronie na mocy umowy o wystąpieniu i będą mogły nadal przebywać w państwie przyjmującym. Nabędą one prawo stałego pobytu po pięciu latach zamieszkiwania w danym kraju.

Obywatele Unii i Wielkiej Brytanii, którzy przybyli do państwa przyjmującego przed 1 stycznia 2021 r., będą korzystali z takich samych praw i będą mieli dokładnie takie same obowiązki na podstawie umowy o wystąpieniu jak osoby, które przybyły do państwa przyjmującego przed 1 lutego 2020 r.

Prawo pobytu obywateli Wielkiej Brytanii w krajach UE-27

Aby skorzystać z tego prawa, obywatele Wielkiej Brytanii mogą mieć obowiązek złożenia wniosku o nowy status pobytu, zależnie od decyzji danego kraju o wyborze tzw. systemu konstytutywnego lub deklaratoryjnego.

Poniżej można znaleźć informacje o decyzjach poszczególnych krajów co do statusu pobytu oraz o terminach, w których obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin muszą złożyć wniosek o nowy status pobytu w krajach z systemem konstytutywnym. Podano również adresy najważniejszych krajowych stron internetowych.

^{Informacje zawarte w powyższym pliku nie odzwierciedlają oficjalnej opinii Komisji. Odpowiedzialność za wyrażone w nim informacje i opinie spoczywa w całości na odpowiednich organach krajowych państw członkowskich, które są pierwszym punktem kontaktowym dla obywateli Wielkiej Brytanii. Sytuacja stale się zmienia, w związku z czym należy regularnie sprawdzać najnowsze informacje i aktualności na krajowych stronach internetowych. Komisja będzie nadal aktualizować informacje na tej stronie na podstawie najnowszych informacji przekazanych przez państwa członkowskie UE-27.}

12 maja 2020 r. Komisja Europejska przyjęła wytyczne, które będą miały duże znaczenie dla właściwego wdrożenia przez władze krajowe postanowień umowy o wystąpieniu dotyczących praw obywateli.

_{Poniższe dokumenty opisują prawa i przywileje przysługujące obywatelom Wielkiej Brytanii w państwie przyjmującym UE na mocy umowy o wystąpieniu. Nie opisują one praw i przywilejów obywateli Wielkiej Brytanii na mocy przepisów krajowych przyjętych przez dane państwo przyjmujące UE w celu wprowadzenia w życie umowy o wystąpieniu.}

• 25 lutego 2021

Q&A for UK nationals' residence rights in the EU

Q&A for UK nationals' residence rights in the EU

Na specjalnej stronie internetowej można znaleźć informacje o krajowych systemach prawa pobytu, środkach pomocy i odnośniki do stron internetowych poszczególnych krajów UE.

System przyznawania statusu osoby osiedlonej w Wielkiej Brytanii (settlement scheme)

_{W poniższym dokumencie opisano prawa i przywileje przysługujące obywatelom UE w Wielkiej Brytanii na mocy umowy o wystąpieniu. Nie służy on opisowi praw i przywilejów przysługujących obywatelom UE na mocy przepisów krajowych przyjętych w Wielkiej Brytanii w celu wprowadzenia w życie umowy o wystąpieniu.}

 

 

Wdrożenie i monitorowanie: prawa obywateli

Obywatele Wielkiej Brytanii i UE mogą się bezpośrednio powoływać (przed sądami brytyjskimi i sądami państw członkowskich) na tekst umowy o wystąpieniu dotyczący praw obywatelskich. Konieczne będzie odstąpienie od stosowania wszelkich krajowych przepisów prawnych, które są niezgodne z postanowieniami umowy o wystąpieniu.

Przez okres ośmiu lat, począwszy od 31 grudnia 2020 r., brytyjskie sądy będą miały możliwość występowania do Trybunału Sprawiedliwości UE o sprecyzowanie wykładni części umowy o wystąpieniu dotyczącej obywateli. W przypadku pytań dotyczących wniosków o uzyskanie statusu osoby osiedlonej w Wielkiej Brytanii ten ośmioletni okres rozpoczął bieg w dniu 30 marca 2019 r.

Wdrożenie i stosowanie praw obywatelskich w UE jest monitorowane przez Komisję, która będzie działać zgodnie z traktatami unijnymi.

Obywatele Wielkiej Brytanii, którzy uznają, że organy kraju UE nie przestrzegają praw wynikających z umowy o wystąpieniu, mogą dochodzić swoich praw na szczeblu krajowym lub unijnym.

^{W poniższym dokumencie opisano rozwiązanie, z którego obywatele Wielkiej Brytanii objęci umową o wystąpieniu mogą skorzystać w obronie swoich praw.}

Brytyjski niezależny organ monitorujący ma uprawnienia równoważne uprawnieniom Komisji Europejskiej w zakresie:

• otrzymywania i rozpatrywania skarg obywateli Unii i członków ich rodzin,

• prowadzenia dochodzeń z własnej inicjatywy oraz

• wnoszenia spraw do sądów brytyjskich w sprawie niedopełnienia przez brytyjskie organy administracyjne zobowiązań wynikających z części umowy o wystąpieniu dotyczącej praw obywateli.

Organ monitorujący i Komisja Europejska corocznie informują się, za pośrednictwem Wspólnego Komitetu utworzonego na mocy umowy o wystąpieniu, o środkach zastosowanych w celu wdrożenia i egzekwowania określonych w umowie praw obywatelskich. Przekazywane informacje powinny w szczególności obejmować liczbę i charakter rozpatrywanych skarg i wszelkie czynności prawne podjęte w ich następstwie. 

Wspólne sprawozdania dotyczące wdrożenia praw pobytu

We wspólnych sprawozdaniach opisywane są postępy we wdrażaniu nowego statusu pobytu i wydawaniu dokumentów pobytowych potwierdzających taki status dla obywateli UE w Wielkiej Brytanii oraz dla obywateli Wielkiej Brytanii w państwach członkowskich UE.

• 21 grudnia 2020

Second joint report on the implementation of residence rights under part two of the Withdrawal Agreement

Second joint report on the implementation of residence rights under part two of the Withdrawal Agreement

• 23 października 2020

First joint report on the implementation of residence rights under part two of the withdrawal agreement

First joint report on the implementation of residence rights under part two of the withdrawal agreement

Dodatkowe informacje

• Prawo pobytu obywateli Wielkiej Brytanii w UE oraz obywateli UE w Wielkiej Brytanii
• Rezolucja Parlamentu Europejskiego w sprawie wdrożenia i monitorowania przepisów dotyczących praw obywateli zawartych w umowie o wystąpieniu

^{Ostatnia aktualizacja: 20 kwietnia 2021 r.}