Sprawozdanie na temat praworządności z 2024 r.

Komunikat i rozdziały dotyczące poszczególnych krajów

W sprawozdaniu na temat praworządności z 2024 r. zbadano zarówno pozytywne, jak i negatywne zmiany, które zaszły we wszystkich krajach UE w czterech ważnych obszarach praworządności. Te obszary to: system wymiaru sprawiedliwości, ramy antykorupcyjne, pluralizm i wolność mediów oraz inne kwestie instytucjonalne związane z mechanizmami kontroli i równowagi. Sprawozdanie zawiera rozdziały dotyczące wszystkich 27 krajów UE, które opierają się na przeprowadzonej przez Komisję ocenie jakościowej, zawierają analizę rozwoju sytuacji od czasu opublikowania poprzedniego sprawozdania oraz działań następczych podjętych w związku z wyzwaniami i wydarzeniami wskazanymi w sprawozdaniu z 2023 r.   

Od 2022 r. sprawozdanie zawiera konkretne zalecenia dla wszystkich krajów UE. Dlatego analiza ujęta w sprawozdaniu z 2024 r. obejmuje jakościową ocenę postępów, jakie kraje UE zrobiły w realizacji zaleceń z 2023 r. Zalecenia na 2024 r., w zależności od postępów w realizacji, opierają się na ubiegłorocznych zaleceniach lub zakładają nowe cele. Zalecenia mają na celu dalsze wspieranie krajów UE w realizacji bieżących reform i pomoc w stwierdzeniu, w jakich obszarach potrzebne są usprawnienia. 

Komisja sporządziła to sprawozdanie na podstawie stałego dialogu z władzami krajowymi oraz konsultacji z zainteresowanymi stronami. Jednocześnie ponosi pełną odpowiedzialność polityczną za przeprowadzoną ocenę i wydane zalecenia. W kolejnej edycji przedstawione zostaną zmiany, które zaszły, i kontynuacja oceny realizacji zaleceń.  

W sprawozdaniu za 2024 r. po raz pierwszy znalazły się również rozdziały dotyczące czterech krajów objętych procesem rozszerzenia (Albanii, Czarnogóry, Macedonii Północnej i Serbii). Włączenie tych krajów do sprawozdania zapewni im wsparcie w działaniach reformatorskich i pozwoli im jeszcze przed wejściem do UE zrobić nieodwracalne postępy w zakresie demokracji i praworządności, a po przystąpieniu nadal przestrzegać wysokich standardów.   

W wytycznych politycznych dla Komisji Europejskiej na lata 2024–2029 dodatkowo podkreślono, że praworządność jest podstawowym elementem dobrze funkcjonującej Unii Europejskiej. Sprawozdanie na temat praworządności będzie nadal wytyczać kierunek tych prac. Obejmie to rozszerzenie zakresu sprawozdawczości w celu uwzględnienia kluczowych kwestii, takich jak wymiar jednolitego rynku oraz tworzenie ściślejszego związku między sprawozdaniem na temat praworządności a jego zaleceniami i finansowaniem w ramach budżetu UE. 

Sprawozdanie na temat praworządności z 2024 r. – komunikat i rozdziały dotyczące poszczególnych krajów

Metoda

Ocenę zawartą w rozdziałach dotyczących poszczególnych krajów przygotowano zgodnie z metodą, którą po raz ostatni zaktualizowano w 2022 r., po dyskusji z państwami członkowskimi, również po to aby zaznaczyć, że zalecenia zostały włączone do sprawozdania. Celem rozdziałów dotyczących poszczególnych państw jest ukazanie znaczących zmian, a nie przedstawienie wyczerpującego opisu wszystkich kwestii z zakresu praworządności we wszystkich krajach. W ocenie odniesiono się do wymogów określonych w prawie Unii, w tym do wymogów wynikających z orzecznictwa TSUE. Oprócz tego zalecenia i opinie Rady Europy stanowią przydatne ramy odniesienia dotyczące istotnych norm i najlepszych praktyk. 

 
Sprawozdanie na temat praworządności jest wynikiem ścisłej współpracy z władzami krajowymi i opiera się na różnych źródłach. Wszystkie kraje UE i kraje objęte procesem rozszerzenia zostały zaproszone do udziału w tym procesie, przedstawienia pisemnych uwag i uczestnictwa w specjalnych wizytach krajowych, które odbywały się w okresie od stycznia do marca 2024 r. W ramach tych wizyt krajowych Komisja zorganizowała ponad 640 spotkań z organami krajowymi, niezależnymi organami i zainteresowanymi stronami, w tym z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego (szczegółowy harmonogram wizyt w poszczególnych krajach można znaleźć w części „Dokumenty” poniżej). Co więcej, na poziomie politycznym Komisja omówiła sprawozdanie z krajowymi organami i rządami, a także z przedstawicielami parlamentów narodowych. Przed przyjęciem sprawozdania władze krajowe miały możliwość aktualizacji informacji zawartych w rozdziale dotyczącym ich kraju. 

 
Sieć krajowych punktów kontaktowych ds. praworządności ustanowiona w 2020 r., aby pomóc w utworzeniu tego mechanizmu, nadal funkcjonuje jako stały kanał komunikacji z państwami członkowskimi, służący przygotowaniu sprawozdania oraz wymianie najlepszych praktyk. Od 2024 r. cztery kraje objęte procesem rozszerzenia również uczestniczą w tej sieci w charakterze obserwatorów.  

Sprawozdanie na temat praworządności z 2024 r. – metoda

Wkład krajów UE i krajów objętych procesem rozszerzenia

Wszystkie państwa członkowskie zostały poproszone o przekazanie informacji na temat istotnych zdarzeń, przede wszystkim tych, które miały miejsce od czasu przyjęcia sprawozdania na temat praworządności z 2023 r., w oparciu o zaktualizowany kwestionariusz omówiony z państwami członkowskimi. Informacje te są tematycznie podzielone według czterech filarów objętych sprawozdaniem – system wymiaru sprawiedliwości, ramy antykorupcyjne, pluralizm mediów oraz inne instytucjonalne mechanizmy kontroli i równowagi – i zostały dostarczone na uzgodnionym szablonie. Pisemne informacje zostały uzupełnione rozmowami podczas wizyt w krajach UE oraz informacjami otrzymanymi od zainteresowanych stron. Kraje objęte procesem rozszerzenia przedstawiły również pisemne aktualizacje, które uzupełniły informacje przekazywane w kontekście procesu rozszerzenia. 

Sprawozdanie na temat praworządności z 2024 r. – wkład krajów UE i krajów objętych procesem rozszerzenia 

Ukierunkowane konsultacje z zainteresowanymi stronami

W ramach przygotowań do sprawozdania na temat praworządności z 2024 r. Komisja Europejska zwróciła się do zainteresowanych stron o przedstawienie pisemnych uwag w ramach ukierunkowanych konsultacji, które trwały od 7 listopada 2023 r. do 14 stycznia 2024 r. W ramach konsultacji otrzymano około 250 odpowiedzi horyzontalnych i dotyczących poszczególnych krajów, pochodzących od różnych stron: agencji UE, sieci europejskich, krajowych i europejskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego, stowarzyszeń zawodowych oraz innych podmiotów międzynarodowych i europejskich. Rada Europy również przedstawiła przegląd swoich najnowszych opinii i sprawozdań. Dzięki informacjom uzyskanym w wyniku konsultacji ocenę przeprowadzoną przez Komisję wzbogacono o ustalenia faktyczne dotyczące zmian zachodzących na poziomie krajowym. 

Sprawozdanie na temat praworządności z 2024 r. – ukierunkowane konsultacje z zainteresowanymi stronami