Έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου

Ανακοίνωση και κεφάλαια ανά χώρα

Η έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου εξετάζει τις εξελίξεις σε όλα τα κράτη μέλη, τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές, σε τέσσερις βασικούς τομείς για το κράτος δικαίου: το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την πολυφωνία και την ελευθερία των μέσων μαζικής επικοινωνίας και άλλα θεσμικά ζητήματα σχετικά με το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών. Περιλαμβάνει κεφάλαια ανά χώρα και για τα 27 κράτη μέλη, τα οποία βασίζονται σε ποιοτική αξιολόγηση που διενήργησε η Επιτροπή, αναλύουν τις νέες εξελίξεις μετά την προηγούμενη έκθεση και εξετάζουν την πρόοδο που σημειώθηκε όσον αφορά τις προκλήσεις και τις εξελίξεις που διαπιστώθηκαν στην έκθεση του 2023.   

Από το 2022, η έκθεση περιλαμβάνει συγκεκριμένες συστάσεις προς όλα τα κράτη μέλη. Η ανάλυση της έκθεσης του 2024 για το κράτος δικαίου περιλαμβάνει επίσης ποιοτική αξιολόγηση της προόδου των κρατών μελών όσον αφορά την εφαρμογή των συστάσεων του 2023. Οι συστάσεις του 2024 είτε βασίζονται στις περσινές συστάσεις, ανάλογα με την πρόοδο που έχει σημειωθεί, είτε αντιμετωπίζουν νέες προκλήσεις. Στόχος των συστάσεων είναι να βοηθήσουν περαιτέρω τα κράτη μέλη στις προσπάθειές τους να προωθήσουν τις εν εξελίξει μεταρρυθμίσεις και να τα βοηθήσουν να εντοπίσουν πού χρειάζονται βελτιώσεις. 

Η Επιτροπή εκπόνησε την εν λόγω έκθεση βάσει συνεχούς διαλόγου με τις εθνικές αρχές και σε διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη σε ολόκληρη την ΕΕ, διατηρώντας παράλληλα πλήρως την πολιτική ευθύνη για την αξιολόγησή της και τις συστάσεις που διατυπώθηκαν. Στο πλαίσιο της επόμενης έκθεσης θα παρακολουθήσει τις εξελίξεις και θα συνεχίσει να αξιολογεί την εφαρμογή των συστάσεων.  

Για πρώτη φορά, η έκθεση του 2024 περιλαμβάνει επίσης κεφάλαια ανά χώρα για τέσσερις χώρες που συμμετέχουν στη διαδικασία διεύρυνσης (Αλβανία, Μαυροβούνιο, Βόρεια Μακεδονία, Σερβία). Η συμπερίληψη των χωρών αυτών θα στηρίξει τις μεταρρυθμιστικές τους προσπάθειες για την επίτευξη μη αναστρέψιμης προόδου όσον αφορά τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου πριν από την προσχώρηση, και για την εγγύηση συνέχειας των υψηλών προτύπων μετά την προσχώρηση.   

Οι πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2024-2029) επιβεβαίωσαν περαιτέρω ότι το κράτος δικαίου βρίσκεται στο επίκεντρο μιας επιτυχημένης Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η έκθεση για το κράτος δικαίου θα συνεχίσει να πρωτοστατεί στο έργο αυτό. Μεταξύ άλλων, η υποβολή εκθέσεων θα διευρυνθεί ώστε να συμπεριληφθούν βασικά ζητήματα όπως η διάσταση της ενιαίας αγοράς και η οικοδόμηση στενότερου δεσμού μεταξύ της έκθεσης για το κράτος δικαίου και των συστάσεών της, αφενός, και της χρηματοδότησης στο πλαίσιο του προϋπολογισμού της ΕΕ, αφετέρου. 

Έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου — Ανακοίνωση και κεφάλαια ανά χώρα

Μεθοδολογία

Η αξιολόγηση που περιλαμβάνεται στα κεφάλαια ανά χώρα εκπονήθηκε σύμφωνα με τη μεθοδολογία, όπως αυτή επικαιροποιήθηκε τελευταία το 2022, κατόπιν συζήτησης με τα κράτη μέλη, με σκοπό επίσης να αποτυπωθεί η συμπερίληψη συστάσεων στην έκθεση. Τα κεφάλαια ανά χώρα δεν αποσκοπούν στην εξαντλητική περιγραφή όλων των θεμάτων που αφορούν το κράτος δικαίου σε κάθε χώρα, αλλά στην παρουσίαση των σημαντικών εξελίξεων. Η αξιολόγηση αναφέρεται σε απαιτήσεις του δικαίου της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που απορρέουν από τη νομολογία του ΔΕΕ. Επιπλέον, οι συστάσεις και οι γνώμες του Συμβουλίου της Ευρώπης παρέχουν ένα χρήσιμο πλαίσιο αναφοράς για σχετικά πρότυπα και βέλτιστες πρακτικές. 

 
Η έκθεση για το κράτος δικαίου είναι το αποτέλεσμα στενής συνεργασίας με τις εθνικές αρχές και βασίζεται σε διάφορες πηγές. Όλα τα κράτη μέλη και οι χώρες που συμμετέχουν στη διαδικασία διεύρυνσης κλήθηκαν να συμβάλουν στη διαδικασία, να παράσχουν γραπτές παρατηρήσεις και να συμμετάσχουν σε ειδικές επισκέψεις στις χώρες που πραγματοποιήθηκαν από τον Ιανουάριο ως τον Μάρτιο του 2024. Για τις εν λόγω επισκέψεις στις χώρες, η Επιτροπή διοργάνωσε περισσότερες από 640 συναντήσεις με εθνικές αρχές, ανεξάρτητους φορείς και ενδιαφερόμενα μέρη, συμπεριλαμβανομένων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (το λεπτομερές χρονοδιάγραμμα των επισκέψεων στις χώρες παρατίθεται στην ενότητα «Έγγραφα» κατωτέρω). Επιπλέον, σε πολιτικό επίπεδο, η Επιτροπή συζήτησε την έκθεση με τις εθνικές αρχές και τις κυβερνήσεις, καθώς και με εκπροσώπους των εθνικών κοινοβουλίων. Πριν από την έγκριση της εν λόγω έκθεσης, δόθηκε στις εθνικές αρχές η δυνατότητα να παράσχουν επικαιροποιημένα στοιχεία για το κεφάλαιο που αφορά τη χώρα τους. 

 
Το δίκτυο εθνικών σημείων επαφής για το κράτος δικαίου που δημιουργήθηκε το 2020 με σκοπό να βοηθήσει στη δημιουργία του μηχανισμού, συνέχισε να λειτουργεί ως διαρκής δίαυλος επικοινωνίας με τα κράτη μέλη για την προετοιμασία της έκθεσης, καθώς και για την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών. Από το 2024 οι τέσσερις χώρες που συμμετέχουν στη διαδικασία διεύρυνσης συμμετέχουν επίσης ως παρατηρήτριες σε αυτό το δίκτυο.  

Έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου — Μεθοδολογία

Παρατηρήσεις των κρατών μελών και των χωρών που συμμετέχουν στη διαδικασία διεύρυνσης

Όλα τα κράτη μέλη κλήθηκαν να παράσχουν πληροφορίες σχετικά με σημαντικές εξελίξεις, κυρίως μετά την έκδοση της έκθεσης του 2023 για το κράτος δικαίου, βάσει επικαιροποιημένου ερωτηματολογίου που συζητήθηκε με τα κράτη μέλη. Οι παρατηρήσεις διαρθρώθηκαν γύρω από τους τέσσερις πυλώνες που καλύπτονται από την έκθεση —το σύστημα απονομής δικαιοσύνης, το πλαίσιο για την καταπολέμηση της διαφθοράς, την πολυφωνία των μέσων μαζικής επικοινωνίας και άλλα θεσμικά ζητήματα σχετικά με το σύστημα ελέγχων και ισορροπιών— και παρασχέθηκαν με βάση συμφωνημένο υπόδειγμα. Οι γραπτές παρατηρήσεις συμπληρώθηκαν από ανταλλαγές απόψεων κατά τη διάρκεια των επισκέψεων στις χώρες και από πληροφορίες που ελήφθησαν από τα ενδιαφερόμενα μέρη. Οι χώρες που συμμετέχουν στη διαδικασία διεύρυνσης παρείχαν επίσης γραπτές επικαιροποιήσεις, συμπληρώνοντας τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας διεύρυνσης. 

Έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου — παρατηρήσεις από τα κράτη μέλη και τις χώρες που συμμετέχουν στη διαδικασία διεύρυνσης 

Στοχευμένη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη

Στο πλαίσιο της εκπόνησης της έκθεσης του 2024 για το κράτος δικαίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κάλεσε τα ενδιαφερόμενα μέρη να υποβάλουν γραπτές παρατηρήσεις μέσω στοχευμένης διαβούλευσης με ενδιαφερόμενα μέρη, η οποία διενεργήθηκε από τις 7 Νοεμβρίου 2023 έως τις 14 Ιανουαρίου 2024. Κατά τη διαβούλευση λήφθηκαν περίπου 250 οριζόντιες και ειδικές ανά χώρα απαντήσεις από διάφορους συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων οργανισμών της ΕΕ, ευρωπαϊκών δικτύων, εθνικών και ευρωπαϊκών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και επαγγελματικών ενώσεων και διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών. Επιπλέον, το Συμβούλιο της Ευρώπης παρέσχε επισκόπηση των πρόσφατων γνωμοδοτήσεων και εκθέσεών του. Οι πληροφορίες που προέκυψαν από τη διαβούλευση αυτή τροφοδότησαν την αξιολόγηση της Επιτροπής με πραγματικά στοιχεία σχετικά με τις εξελίξεις σε εθνικό επίπεδο. 

Έκθεση του 2024 για το κράτος δικαίου — στοχευμένη διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη