Strategie voor gendergelijkheid

Wat er al bereikt is op het gebied van gendergelijkheid

Er moet nog veel gebeuren, maar gendergelijkheid in de EU is de afgelopen decennia flink verbeterd. Dat is te danken aan:

• wetgeving
• gendermainstreaming, d.w.z. aandacht voor gender in al het beleid
• specifieke maatregelen om de positie van vrouwen te versterken

Positief is dat meer vrouwen gaan werken en dat ze beter onderwijs en betere opleidingen krijgen, maar de genderkloof op de arbeidsmarkt is nog niet gedicht.

  Vrouwen zijn nog altijd oververtegenwoordigd in lager betaalde sectoren en ondervertegenwoordigd in managementfuncties.

Routekaart voor vrouwenrechten 

Op 7 maart 2025 heeft de Europese Commissie de routekaart voor vrouwenrechten goedgekeurd. De routekaart is een langetermijnvisie op gendergelijkheid. Ze bouwt voort op kernbeginselen en beleidsdoelstellingen uit een Verklaring van beginselen voor een samenleving met gelijke kansen voor mannen en vrouwen (bijlage). De bedoeling is om vrouwenrechten te verdedigen en uit te breiden. Daarnaast pakt ze nieuwe uitdagingen voor gendergelijkheid aan, zoals vooroordelen, discriminatie en geweld via technologie. De routekaart stelt een EU-beleidskader voor vrouwenrechten vast, waarin onze toekomstige acties zullen passen. Ze is de basis voor de ontwikkeling van gerichte juridische en beleidsmaatregelen in de strategie voor gendergelijkheid na 2025. Ze inspireert genderbewust beleid in andere initiatieven van de Commissie. 

De Commissie vraagt het Europees Parlement, de Raad en andere instellingen om in de loop van 2025 de verklaring te ondertekenen en zich eraan te houden. De Commissie spoort ook andere instellingen, lidstaten, sociale partners, maatschappelijke organisaties en andere betrokkenen aan om een actieve rol te spelen door de beginselen van de routekaart te volgen, de doelstellingen ervan na te streven en passende maatregelen voor te stellen.

Strategie voor gendergelijkheid 2020-2025

Commissievoorzitter Von der Leyen heeft beloofd om van de EU een Unie van gelijke kansen te maken. De gendergelijkheidsstrategie moet die belofte waarmaken. Via beleidsdoelstellingen en acties moet er tegen 2025 forse vooruitgang worden geboekt op weg naar een gendergelijk Europa. Het doel is een EU waar vrouwen en mannen, meisjes en jongens, in al hun verscheidenheid, vrij zijn hun eigen pad in het leven te kiezen. Ze moeten gelijke kansen krijgen om zich te ontplooien en even veel leiding geven aan onze Europese samenleving.

Om dat te bereiken is het noodzakelijk gendergerelateerd geweld te stoppen; genderstereotypen te bestrijden; genderkloven op de arbeidsmarkt te dichten; gelijke participatie in verschillende sectoren van de economie te creëren; de loon- en pensioenkloven tussen mannen en vrouwen aan te pakken; een evenwicht te vinden in de verdeling van zorgtaken tussen mannen en vrouwen, in de besluitvorming en in de politiek. De strategie volgt een tweeledige aanpak van gendermainstreaming, in combinatie met gerichte acties, en intersectionaliteit als leidend beginsel. De strategie is gericht op acties binnen de EU, maar ook in samenhang met het externe beleid van de EU op het gebied van gendergelijkheid en de positie van vrouwen.

Een van de eerste concrete stappen is dat de Commissie op 4 maart 2021 een voorstel heeft gedaan voor bindende regels voor loontransparantie. De richtlijn loontransparantie is in mei 2023 goedgekeurd. Het beginsel van gelijke beloning voor gelijke of gelijkwaardige arbeid, dat sinds 1957 in het Verdrag is verankerd, zal dankzij die nieuwe regels eindelijk in de praktijk worden toegepast.

Op 8 maart 2022 heeft de Europese Commissie een nieuw voorstel voor een richtlijn ter bestrijding van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld goedgekeurd.  De medewetgevers hebben op 6 februari 2024 een politiek akkoord over dat voorstel bereikt. De richtlijn is de eerste alomvattende EU-wetgeving om geweld tegen vrouwen — dat nog altijd veel te vaak voorkomt — aan te pakken. De richtlijn stelt bepaalde vormen van fysiek geweld strafbaar, zowel offline als online. De richtlijn maakt bovendien uitgebreide maatregelen mogelijk om slachtoffers te beschermen en hen toegang tot de rechter en ondersteuning te bieden. Voorbeelden zijn opvangcentra, crisiscentra voor slachtoffers van verkrachting en hulplijnen.

Een mijlpaal is de richtlijn inzake het genderevenwicht bij bestuurders van beursgenoteerde ondernemingen. Daarmee wordt gestreefd naar een beter genderevenwicht in leidinggevende functies in de grootste beursgenoteerde ondernemingen in de EU. Na tien jaar onderhandelen is de richtlijn uiteindelijk goedgekeurd op 22 november 2022. Die nieuwe EU-wetgeving zal helpen om het glazen plafond in besturen van beursgenoteerde ondernemingen te doorbreken. De vele vrouwen die gekwalificeerd zijn voor topfuncties zullen een reële kans hebben om ze te krijgen.

Sinds augustus 2022 gelden in de hele EU de nieuwe rechten voor een beter evenwicht tussen werk en privéleven voor ouders en mantelzorgers. In september 2022 heeft de Commissie een Europese zorgstrategie gepresenteerd, met nieuwe doelstellingen op het gebied van voor- en vroegschoolse educatie en kinderopvang. Die moeten de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen vergroten. 

De Europese Commissie is op 8 maart 2023 een campagne tegen genderstereotypen gestart. #EndGenderStereotypes ging over genderstereotypen waar zowel mannen als vrouwen mee te maken hebben op verschillende vlakken, zoals beroepskeuze, de verdeling van zorgtaken en besluitvorming.

In oktober 2023 heeft de Commissie het Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (Verdrag van Istanbul) ondertekend. De EU is nu gebonden aan ambitieuze en uitgebreide normen om geweld tegen vrouwen te voorkomen en te bestrijden. Dat gebeurt via justitiële samenwerking in strafzaken, asiel en niet-uitzetting, en in het kader van haar openbaar bestuur. Hiervoor gebruikt ze financiering, beleid en wetgeving.

In het najaar van 2023 heeft de Commissie een EU-netwerk voor de preventie van gendergerelateerd en huiselijk geweld opgericht.  Het netwerk biedt de lidstaten en belanghebbenden de mogelijkheid om nieuwe problemen op het gebied van geweldpreventie te bespreken en kennis en goede werkwijzen uit te wisselen.

In december 2024 publiceerde de Commissie een Eurobarometer over genderstereotypen. Uit de barometer blijkt dat Europese burgers vinden dat gendergelijkheid ten goede komt aan zowel vrouwen als mannen. Maar genderstereotypen blijven bestaan in verschillende domeinen en verschillen per lidstaat en leeftijdscategorie.  

Jaarverslag over gendergelijkheid

Het verslag van 2025 over gendergelijkheid in de EU is het vijfde en laatste verslag in het kader van de strategie voor gendergelijkheid 2020-2025. In het verslag wordt de balans opgemaakt van waar de EU en haar lidstaten staan op het gebied van gendergelijkheid. Het verslag belicht de resultaten van de EU op de vijf kerngebieden van de strategie. Het bevat inspirerende voorbeelden uit de lidstaten en EU gefinancierde projecten.

Eerdere verslagen over gendergelijkheid raadplegen (er zijn geen verslagen gepubliceerd in 2016 en 2020)

Strategisch engagement voor gendergelijkheid

Het strategisch engagement voor gendergelijkheid 2016-2019 vormde in die periode het kader voor het werk van de Europese Commissie op het gebied van gendergelijkheid.

Het is toegespitst op de volgende vijf prioriteiten:

• het aantal vrouwen op de arbeidsmarkt verhogen en economische onafhankelijkheid van vrouwen en mannen vergroten
• de loon- en pensioenkloof tussen vrouwen en mannen dichten en zo ook minder armoede onder vrouwen verminderen
• zorgen voor meer gelijkheid van vrouwen en mannen in besluitvorming
• gendergerelateerd geweld bestrijden en bescherming en ondersteuning bieden aan de slachtoffers hiervan
• zorgen voor meer gendergelijkheid en rechten van vrouwen over de hele wereld

In het strategisch engagement zijn ook doelstellingen voor deze prioriteiten geformuleerd en worden meer dan dertig concrete acties genoemd. Het bevestigt opnieuw de inzet van de Commissie voor gendermainstreaming: in het hele beleid en alle financieringsprogramma’s van de EU moet rekening worden gehouden met gendergelijkheid.