Ba é CBL an chéad cháin a comhchuibhíodh ar leibhéal an Aontais Eorpaigh, dá bhrí sin sa bhliain 1970 ba rud loighciúil é acmhainn dílis bhuiséid bunaithe ar CBL a thabhairt isteach mar fhoinse ioncaim taobh le dleachtanna custaim agus tobhaigh thalmhaíochta.
Go dtí le déanaí, an bonn CBL ar ar chuir gach Ballstát an glaoráta i bhfeidhm chun a ranníocaíocht bunaithe ar CBL le buiséad an Aontais Eorpaigh a ríomh, bhí an bonn sin comhchuibhithe. Chun an bonn acmhainní CBL bunaithe a ríomh le haghaidh bliain féilire ar leith, bhí ar Bhallstát an glanioncam CBL foriomlán a bhailigh an Ballstát sin i gcaitheamh na bliana sin a roinnt ar an ráta ar ar gearradh CBL sa Bhallstát sin i gcaitheamh na bliana céanna. Mar sin féin, má cuireadh ní ba mhó ná ráta CBL amháin i bhfeidhm sa Bhallstát, rinneadh an bonn comhchuibhithe CBL a ríomh tríd an nglanioncam CBL foriomlán a bailíodh a roinnt ar mheánráta ualaithe CBL na tíre sin. Cinneadh an mhodheolaíocht sin chun an bonn comhchuibhithe CBL a ríomh i Rialachán 1553/89 ón gComhairle maidir le socruithe aonfhoirmeacha cinntitheacha chun acmhainní dílse a fhabhraíonn ó cháin bhreisluacha a bhailiú.
Chun an bonn CBL a chomhchuibhiú bhí gá le neart ceartuithe agus cúiteamh, agus leis an meánráta ualaithe a ríomh freisin.
An acmhainn dhílis bunaithe ar CBL sa lá atá inniu ann
Faoin mbuiséad fadtéarmach le haghaidh 2021-2027, rinneadh an acmhainn dhílis bunaithe ar CBL a shimpliú chun an t-ualach riaracháin atá ar údaráis riaracháin an Aontais Eorpaigh agus na mBallstát araon a laghdú.
Is mar seo a leanas a oibríonn an simpliú sin:
- An bonn CBL a cheartú le haghaidh raon feidhme críochach sa chásanna teoranta dá bhforáiltear sa Chonradh agus le haghaidh sáruithe ar an Treoir CBL, agus lena n-aghaidh sin amháin;
- Meánráta CBL ualaithe 2016 a chur i bhfeidhm i ngach Ballstát don tréimhse 2021-27.
Cuirtear uasteorainn ansin le boinn CBL gach tíre ag 50% de bhonn Ollioncaim Náisiúnta (OIN) gach tíre, d’fhonn teorainn a chur leis na gnéithe aischéimnitheacha a bhaineann leis an acmhainn dhílis bunaithe ar CBL. Ar deireadh, tá glaoráta aonfhoirmeach 0.3% á chur i bhfeidhm ar bhonn CBL gach Ballstáit don tréimhse 2021-2027.
Cén chaoi a n-oibríonn sé go sonrach?
Is é is cuspóir fhoriomlán don iniúchadh ar an acmhainn dhílis bunaithe ar CBL a chinntiú go bhfuil gach Ballstát in ann an méid ceart den acmhainn dhílis atá bunaithe ar CBL a ranníoc le buiséad an Aontais Eorpaigh. Tugtar faoin iniúchadh sin trí anailís a dhéanamh ar dhoiciméadacht, trí chigireachtaí ar an láthair sna Ballstáit atá san Aontas faoi láthair agus sna Ballstáit a bheidh san Aontas amach anseo, agus tríd an modheolaíocht iomchuí a fhorbairt. Is í Ard-Stiúrthóireacht an Bhuiséid, ar AS de chuid an Choimisiúin í, atá freagrach as iniúchadh a dhéanamh ar ráitis bhonn CBL na mBallstát.