Podatek VAT był pierwszym podatkiem, który został ujednolicony na szeroką skalę na szczeblu unijnym. Zatem zrozumiałym było, że w 1970 r. zasoby własne budżetu UE oparte na VAT, wraz z cłami przywozowymi oraz opłatami rolnymi, zostały ustanowione jako źródło dochodu.
Do niedawna podstawa VAT, według której każde państwo członkowskie stosowało stawkę poboru w celu obliczenia własnego, opartego na VAT wkładu do budżetu UE, była zharmonizowana. W celu obliczenia podstawy zasobów opartych na VAT dla danego roku kalendarzowego państwo członkowskie musiało podzielić łączne przychody z VAT netto uzyskane przez nie w tym roku przez stawkę VAT obowiązującą w tym państwie w tym samym roku. Jeżeli w państwie członkowskim stosowano więcej niż jedną stawkę VAT, to zharmonizowana podstawa podatku VAT była obliczana poprzez podzielenie łącznych przychodów z VAT netto przez średnią ważoną stawek VAT stosowanych w tym państwie. Ta metoda obliczania zharmonizowanej podstawy podatku VAT została zawarta w rozporządzeniu Rady nr 1553/89 w sprawie ostatecznych jednolitych warunków poboru środków własnych pochodzących z podatku od wartości dodanej.
Harmonizacja podstawy VAT wymagała licznych korekt oraz rekompensat, jak również obliczania średniej ważonej stawki VAT.
Zasoby własne oparte na VAT dzisiaj
W ramach długoterminowego budżetu UE na lata 2021-2027 zasoby własne oparte na VAT zostały uproszczone w celu zmniejszenia obciążenia administracyjnego po stronie zarówno UE jak i państw członkowskich.
Uproszczenie obejmuje:
- korektę podstawy VAT tylko w odniesieniu do zakresu terytorialnego w przypadku kilku sytuacji przewidzianych w Traktacie oraz w odniesieniu do naruszeń dyrektywy w sprawie VAT
- zastosowanie w okresie 2021-27 w każdym państwie członkowskim średniej ważonej stawek VAT z 2016 r.
Podstawa VAT każdego państwa zostaje następnie ograniczona do 50 proc. jego podstawy dochodu narodowego brutto (DNB), aby ograniczyć aspekty regresywne zasobów własnych opartych na VAT. Ostatni krok to zastosowanie dla okresu 2021-2027 jednolitej stawki poboru na poziomie 0,3 proc. w odniesieniu do podstawy VAT każdego państwa członkowskiego.
Jak to dokładnie działa?
Kontrola zasobów własnych opartych na VAT ma na celu dopilnowanie, by każde państwo członkowskie było w stanie wnieść właściwą kwotę zasobów własnych opartych na VAT do budżetu UE. Kontrola odbywa się poprzez analizę dokumentacji, przeprowadzanie kontroli na miejscu w obecnych oraz przyszłych państwach członkowskich oraz poprzez opracowanie odpowiedniej metody. Dyrekcja Generalna ds. Budżetu Komisji Europejskiej jest odpowiedzialna za kontrolę sprawozdań dotyczących podstawy VAT państw członkowskich.