Ο ΦΠΑ ήταν ο πρώτος φόρος που εναρμονίστηκε ευρέως σε επίπεδο ΕΕ. Ως εκ τούτου, ήταν λογικό να θεσπιστεί, το 1970, ίδιος πόρος του προϋπολογισμού της ΕΕ βασισμένος στον ΦΠΑ ως πηγή εσόδων παράλληλα με τους εισαγωγικούς τελωνειακούς δασμούς και τις γεωργικές εισφορές.
Μέχρι πρόσφατα, ήταν εναρμονισμένη η βάση ΦΠΑ, την οποία χρησιμοποιούσε κάθε κράτος μέλος για να εφαρμόσει τον συντελεστή καταβολής προκειμένου να υπολογίσει τη σχετική συνεισφορά του στον προϋπολογισμό της ΕΕ. Για να υπολογίσει τη βάση των πόρων ΦΠΑ για ένα δεδομένο ημερολογιακό έτος, το κράτος μέλος διαιρούσε τα συνολικά καθαρά έσοδα ΦΠΑ που είχε εισπράξει κατά τη διάρκεια του εν λόγω έτους με τον συντελεστή ΦΠΑ που είχε εφαρμόσει κατά τη διάρκεια του ίδιου έτους. Ωστόσο, αν ένα κράτος μέλος εφάρμοζε περισσότερους του ενός συντελεστές ΦΠΑ, υπολόγιζε την εναρμονισμένη βάση ΦΠΑ διαιρώντας το σύνολο των καθαρών εισπραχθέντων εσόδων ΦΠΑ με τον σταθμισμένο μέσο συντελεστή ΦΠΑ της εν λόγω χώρας. Αυτή η μεθοδολογία υπολογισμού της εναρμονισμένης βάσης ΦΠΑ καθορίστηκε στον κανονισμό 1553/89 του Συμβουλίου για το ομοιόμορφο οριστικό καθεστώς είσπραξης των ιδίων πόρων που προέρχονται από τον ΦΠΑ.
Για την εναρμόνιση της βάσης ΦΠΑ απαιτούνταν πολυάριθμες διορθώσεις και αντισταθμίσεις, καθώς και ο υπολογισμός ενός σταθμισμένου μέσου συντελεστή.
Ο ίδιος πόρος που βασίζεται στον ΦΠΑ σήμερα
Στο πλαίσιο του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού 2021-2027, ο ίδιος πόρος που βασίζεται στον ΦΠΑ απλοποιήθηκε προκειμένου να μειωθεί ο διοικητικός φόρτος τόσο για την ΕΕ όσο και για τις διοικήσεις των κρατών μελών.
Η απλούστευση συνίσταται στα εξής:
- διόρθωση της βάσης ΦΠΑ μόνο ως προς το εδαφικό πεδίο εφαρμογής, στις λίγες περιπτώσεις που προβλέπονται στη Συνθήκη, και για παραβάσεις της οδηγίας ΦΠΑ·
- εφαρμογή του σταθμισμένου μέσου συντελεστή ΦΠΑ του έτους 2016 σε κάθε κράτος μέλος, για το σύνολο της περιόδου 2021-27.
Στη συνέχεια, εφαρμόζεται ανώτατο όριο στη βάση ΦΠΑ κάθε χώρας, το οποίο αντιστοιχεί στο 50 % της βάσης του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματός της (ΑΕΕ), προκειμένου να περιοριστεί η αντίστροφα προοδευτική φορολόγηση στο πλαίσιο του πόρου που βασίζεται στον ΦΠΑ. Τέλος, για την περίοδο 2021-2027, εφαρμόζεται ενιαίος συντελεστής καταβολής 0,3 % στη βάση ΦΠΑ κάθε κράτους μέλους.
Πώς ακριβώς λειτουργεί;
Ο γενικός σκοπός του ελέγχου του ιδίου πόρου που βασίζεται στον ΦΠΑ είναι να διασφαλιστεί ότι κάθε κράτος μέλος είναι σε θέση να συνεισφέρει στον προϋπολογισμό της ΕΕ το ορθό ποσό του πόρου που βασίζεται στον ΦΠΑ. Ο έλεγχος βασίζεται σε ανάλυση της τεκμηρίωσης, σε επιτόπιες επιθεωρήσεις στα σημερινά και τα μελλοντικά κράτη μέλη, καθώς και στην ανάπτυξη της κατάλληλης μεθοδολογίας. Η Γενική Διεύθυνση Προϋπολογισμού της Επιτροπής είναι αρμόδια για τον έλεγχο των καταστάσεων βάσης ΦΠΑ των κρατών μελών.