Zasoby własne oparte na dochodzie narodowym brutto (DNB), znane również jako wkłady krajowe, ustanowiono jako podstawowe ogniwo systemu zasobów własnych mające zapewnić wystarczające pokrycie wszystkich wydatków uzgodnionych w rocznym budżecie z całkowitych dochodów budżetowych UE. Dzięki nim budżet UE jest zawsze zrównoważony na początkowym etapie, tj. na etapie jego uchwalenia.
Dlatego też zasoby te uważa się za źródło równoważące budżet UE. Wynika to z faktu, że ich wysokość zmienia się z roku na rok w zależności od ogólnych dochodów potrzebnych do pokrycia wydatków, po uwzględnieniu kwot pochodzących z ceł, składek opartych na VAT i innych źródeł (grzywien nakładanych na przedsiębiorstwa, które nie przestrzegają przepisów UE, podatków od wynagrodzeń pracowników UE, odsetek bankowych i wkładów państw trzecich).
Z czasem wkłady oparte na DNB stały się dominującym elementem systemu zasobów własnych, który odpowiada za ponad 70 proc. dochodów UE.
Jak to dokładnie działa?
Odsetek stosowany w odniesieniu do DNB każdego państwa członkowskiego (stawka poboru) różni się rok do roku i ustala się go na podstawie łącznej kwoty wszystkich innych dochodów budżetu UE. DNB każdego państwa członkowskiego po cenach rynkowych określa się zgodnie z europejskim systemem rachunków narodowych i regionalnych (ESA 2010) – system ten stanowi ramy rachunkowości zgodne ze standardami międzynarodowymi, służące opisaniu gospodarki ogółem (tj. regionu, kraju lub grupy krajów). Komisja weryfikuje źródła i metody stosowane przez państwa członkowskie do obliczania DNB.
W zależności od całkowitych rocznych dochodów potrzebnych do sfinansowania wydatków stosuje się następnie jednolitą stawkę poboru w odniesieniu do DNB każdego państwa członkowskiego. Łączna kwota zasobów własnych, którą można pobrać od państw członkowskich, jest ograniczona w odniesieniu do DNB UE, tj. sumy DNB wszystkich państw członkowskich. W latach 2021–2027 łączna kwota zasobów własnych przydzielonych UE na pokrycie rocznych środków na płatności nie może przekraczać 1,40 proc. DNB UE. Więcej informacji można znaleźć na stronie dotyczącej pułapów dochodów.
Uzupełnienie wkładów opartych na DNB
Mimo że wkłady oparte na DNB zapewniają stabilność i wystarczalność budżetu UE, dominujący charakter tych zasobów własnych utrwala pogląd, że wkłady krajowe są zwykłym czynnikiem kosztów. Państwa członkowskie, które wpłacają do budżetu UE więcej niż bezpośrednio otrzymują, w rzeczywistości średnio płacą jednak mniej niż inne państwa członkowskie, biorąc pod uwagę odsetek ich dochodów (dochód narodowy brutto – DNB), a także są jednymi z największych beneficjentów jednolitego rynku i integracji UE.
Każdy odnosi korzyści z przynależności do jednolitego rynku, wspólnego rozwiązywania problemu migracji oraz wspólnego zwalczania terroryzmu i przeciwdziałania zmianie klimatu. Unia Europejska, której siłą napędową jest budżet UE, tworzy wartość dodaną dla wszystkich, która wykracza poza wszelkie obliczenia matematyczne.
Ponadto ostatnie zmiany ekonomiczne stawiają przed krajowymi organami podatkowymi i statystycznymi wyzwanie pod względem dokładnego pomiaru DNB, który stanowi główną podstawę oceny dochodów. Znaczące wyzwania w tym zakresie stwarzają w szczególności dematerializacja wielu usług, gwałtowny rozwój handlu elektronicznego, rosnące znaczenie wartości niematerialnych i prawnych oraz znaczne i nagłe wahania zagranicznych inwestycji kapitałowych.
Z tego powodu w celu zapewnienia sprawiedliwego podziału obciążenia między państwa członkowskie oraz przywrócenia funkcji równoważącej zasobów własnych opartych na DNB, przy jednoczesnym zmniejszeniu obciążenia spoczywającego na państwach członkowskich, Komisja będzie prowadzić działania zmierzające do wprowadzenia nowych zasobów własnych do budżetu UE. Zasoby te będą stanowiły uzupełnienie wkładów opartych na DNB, a jednocześnie pozwolą zaradzić wymienionym powyżej problemom.