Ο ίδιος πόρος που βασίζεται στο ακαθάριστο εθνικό εισόδημα (ΑΕΕ), ή αλλιώς «εθνικές συνεισφορές», καθιερώθηκε ως «υπολειμματικός» θεμέλιος λίθος του συστήματος των ιδίων πόρων προκειμένου να διασφαλιστεί ότι όλες οι συμφωνηθείσες δαπάνες σε ετήσιο προϋπολογισμό καλύπτονταν επαρκώς από τα συνολικά έσοδα του προϋπολογισμού της ΕΕ. Με αυτόν είναι πάντα ισοσκελισμένος ο προϋπολογισμός της ΕΕ στο στάδιο της έγκρισής του.
Θεωρείται παράγοντας εξισορρόπησης του προϋπολογισμού της ΕΕ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το ύψος του ποικίλλει ανά έτος, ανάλογα με τα συνολικά έσοδα που απαιτούνται για την κάλυψη των δαπανών, αφού ληφθούν υπόψη τα ποσά που προέρχονται από τελωνειακούς δασμούς, εισφορές που βασίζονται στον ΦΠΑ και άλλες πηγές (π.χ. πρόστιμα που επιβάλλονται όταν οι επιχειρήσεις δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες της ΕΕ, φόροι που εισπράττονται από τους μισθούς του προσωπικού της ΕΕ, τραπεζικοί τόκοι και εισφορές από τρίτες χώρες).
Με την πάροδο του χρόνου, οι συνεισφορές που βασίζονται στο ΑΕΕ έχουν καταστεί η κυρίαρχη συνιστώσα του συστήματος ιδίων πόρων και αντιπροσωπεύουν πάνω από το 70 % των εσόδων της ΕΕ.
Πώς ακριβώς λειτουργούν;
Το ποσοστό που πρέπει να εφαρμόζεται στο ΑΕΕ κάθε κράτους μέλους (συντελεστής καταβολής) ποικίλλει ανά έτος και καθορίζεται ανάλογα με όλα τα άλλα έσοδα του προϋπολογισμού της ΕΕ. Το ΑΕΕ κάθε κράτους μέλους σε τιμές αγοράς ορίζεται σύμφωνα με το ευρωπαϊκό σύστημα εθνικών και περιφερειακών λογαριασμών (ΕΣΛ 2010), ένα διεθνώς συμβατό λογιστικό πλαίσιο που χρησιμοποιείται για να περιγραφεί μια «συνολική οικονομία» (δηλαδή μια περιφέρεια, μια χώρα ή μια ομάδα χωρών). Η Επιτροπή προβαίνει στην εξακρίβωση των πηγών και των μεθόδων που χρησιμοποιούν τα κράτη μέλη για τον υπολογισμό του ΑΕΕ.
Στη συνέχεια, ανάλογα με τα συνολικά ετήσια έσοδα που απαιτούνται για τη χρηματοδότηση των δαπανών, εφαρμόζεται ένας ενιαίος συντελεστής καταβολής στο ΑΕΕ κάθε κράτους μέλους. Το συνολικό ποσό των ιδίων πόρων που μπορεί να εισπραχθεί από τα κράτη μέλη περιορίζεται σε σχέση με το ΑΕΕ της ΕΕ, δηλαδή το σύνολο των ΑΕΕ όλων των κρατών μελών. Για την περίοδο 2021-2027, το συνολικό ποσό ιδίων πόρων που διατίθενται στην ΕΕ για την κάλυψη των ετήσιων πιστώσεων πληρωμών δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1,40 % του ΑΕΕ της ΕΕ. Για περισσότερες πληροφορίες, βλ. ανώτατα όρια εσόδων.
Συμπλήρωση των συνεισφορών που βασίζονται στο ΑΕΕ
Μολονότι οι συνεισφορές που βασίζονται στο ΑΕΕ παρέχουν σταθερότητα και επάρκεια στον προϋπολογισμό της ΕΕ, η υπερίσχυση αυτού του ιδίου πόρου ενισχύει την αντίληψη ότι οι εθνικές συνεισφορές είναι ένας απλός παράγοντας κόστους. Ωστόσο, τα κράτη μέλη που συνεισφέρουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ περισσότερο από όσο επωφελούνται από αυτόν στην πραγματικότητα πληρώνουν κατά μέσο όρο λιγότερα σε σχέση με άλλα κράτη μέλη ως ποσοστό του πλούτου τους (ακαθάριστο εθνικό εισόδημα — ΑΕΕ), ενώ συγκαταλέγονται στους μεγαλύτερους δικαιούχους της ενιαίας αγοράς και της ολοκλήρωσης της ΕΕ.
Όλοι κερδίζουν από τη συμμετοχή τους στην ενιαία αγορά, την αντιμετώπιση της πρόκλησης της μετανάστευσης και την από κοινού καταπολέμηση της τρομοκρατίας και της κλιματικής αλλαγής. Η ΕΕ —που ενισχύεται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ— δημιουργεί για όλους προστιθέμενη αξία, η οποία υπερβαίνει τους μαθηματικούς υπολογισμούς.
Επιπλέον, οι πρόσφατες οικονομικές εξελίξεις αποτελούν πρόκληση για τις εθνικές φορολογικές και στατιστικές αρχές όσον αφορά την ακριβή μέτρηση του ΑΕΕ, που αποτελεί την πρώτη βάση για την εκτίμηση του πλούτου. Ειδικότερα, η αποϋλοποίηση πολλών υπηρεσιών, η ταχεία εξάπλωση του ηλεκτρονικού εμπορίου, η αυξανόμενη σημασία των άυλων περιουσιακών στοιχείων και οι μεγάλες και ταχείες διακυμάνσεις στις ξένες επενδύσεις κεφαλαίου δημιουργούν σημαντικές προκλήσεις σε αυτό το μέτωπο.
Για τον λόγο αυτόν, η Επιτροπή θα εργαστεί για την εισαγωγή νέων ιδίων πόρων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ προκειμένου να διασφαλιστεί ο δίκαιος επιμερισμός των βαρών μεταξύ των κρατών μελών, να αποκατασταθεί η ισορροπία του ιδίου πόρου που βασίζεται στο ΑΕΕ και να υπάρξει παράλληλα ελάφρυνση για τα κράτη μέλη. Οι νέοι αυτοί ίδιοι πόροι θα συμπληρώνουν τις συνεισφορές που βασίζονται στο ΑΕΕ, ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλουν στη αντιμετώπιση των προαναφερθέντων ζητημάτων.