Vervoer tijdens de pandemie

Luchtvaart

Tijdens de coronapandemie nam het luchtverkeer in Europa aanzienlijk af. Om de gevolgen van de pandemie voor de sector te helpen verzachten, stelde de Europese Commissie snel gerichte wetgeving voor om luchtvaartmaatschappijen tijdelijk vrij te stellen van hun verplichtingen inzake het gebruik van slots op luchthavens uit hoofde van het EU-recht (de zogenaamde “use-it-or-lose-it-regel”), door de EU-slotverordening tussen april 2020 en oktober 2022 meermaals te wijzigen.

Op 1 april 2020 heeft de Commissie toegestaan dat tussen 23 januari 2020 en 29 februari 2020 toegewezen slots als gebruikt zouden worden beschouwd, om te voorkomen dat luchtvaartmaatschappijen hun slots zouden verliezen. Deze afwijking was van kracht tot 24 oktober 2020.

Op 14 oktober heeft de Commissie de ontheffing voor het hele winterseizoen, tot en met 27 maart 2021, verlengd. De maatregel werd ingevoerd om luchtvaartmaatschappijen in staat te stellen hun vluchtschema’s te plannen zonder te hoeven vrezen hun slots te verliezen als gevolg van de drastische daling van het aantal vluchten.

Op 15 februari 2021 bood een nieuwe wijziging van de slotverordening luchtvaartmaatschappijen de mogelijkheid om tot de helft van de toegewezen slots vóór het begin van het seizoen terug te geven. Van hun resterende slots moesten ze minstens 50% gebruiken, tenzij hun bestemmingen onbereikbaar waren door maatregelen om de pandemie te beperken. De ontheffing van de “use-it-or-lose-it-regel” werd derhalve verlengd voor de periode van 28 maart 2021 tot en met 30 oktober 2021.

Op 23 juli 2021 werd bij een andere wijziging een herzien slotgebruikspercentage ingevoerd voor de winterdienstregeling 2021-2022, dat van kracht was tot en met 29 oktober 2022. Dit werd vastgesteld op 50% om betrouwbare connectiviteit voor de winter te waarborgen en de markt in staat te stellen zich geleidelijk aan te passen aan de veranderende vraag en capaciteit te ontsluiten voor de winterdienstregeling 2022-2023.

In oktober 2022 gaf de Commissie opdracht tot een verdere verlenging van de tijdelijke regels inzake de toewijzing van slots, en verplichtte zij tegelijkertijd luchtvaartmaatschappijen om ongebruikte capaciteit vrij te geven. De verordening voorziet in een terugkeer naar de vereiste van 80% voor het gebruik van slots, aangevuld met een specifieke toelating om minder slots te gebruiken als dat gerechtvaardigd is. Deze verordening is momenteel van toepassing.

Om de financiële druk op luchtvaartexploitanten en grondafhandelaars te verlichten, stelde de Commissie in mei 2020 regels vast tot wijziging van delen van de verordening inzake luchtdiensten. Sommige van deze tijdelijke bepalingen, met name de afwijking van de opschorting of intrekking van de exploitatievergunning voor luchtvaartmaatschappijen, werden verlengd tot en met 31 december 2021. Deze tijdelijke maatregelen zijn niet meer van toepassing.

Wegvervoer

Tijdens de pandemie heeft de Commissie twee mededelingen aangenomen over de doelstellingen en de uitvoering van de “green lanes”, grensovergangen die toegankelijk zijn voor alle vrachtvoertuigen die goederen vervoeren, waarbij controles of gezondheidsscreenings niet meer dan 15 minuten in beslag mogen nemen.

Bij de mededeling over green lanes van 23 maart 2020 zijn zowel tijdelijke maatregelen ingevoerd, zoals de in de lidstaten geldende vrijstellingen van toegangsbeperkingen tot de weg en van reisbeperkingen voor werknemers in de vervoerssector, als algemene beginselen die ten grondslag liggen aan verdere maatregelen van de Commissie, met name het concept “green lanes”.

In overeenstemming met de conclusies van de Raad over een noodplan voor goederenvervoer van 23 oktober 2020 heeft de Commissie de mededeling over het verbeteren van de green lanes (COM/2020/685) aangenomen, waarin wordt aangegeven wat de dringende elementen van een noodplan zijn en een aantal beginselen van de mededeling over green lanes worden aangescherpt.

Op 23 mei 2022 kwam de Commissie met een mededeling over een noodplan voor vervoer (COM/2021/211), waarin manieren werden voorgesteld om te reageren op alle soorten vervoerscrises op basis van de lessen die zijn getrokken uit de coronapandemie.

Spoor

Naar aanleiding van het voorstel van de Commissie is op 7 oktober 2020 Verordening (EU) 2020/1429 van het Europees Parlement en de Raad vastgesteld om de negatieve economische gevolgen van de coronapandemie voor spoorwegondernemingen tegen te gaan. De verordening bood de lidstaten de mogelijkheid om infrastructuurbeheerders toe te staan de betaling van spoorwegtoegangsrechten te verlagen, kwijt te schelden of uit te stellen.

De referentieperiode van de verordening was aanvankelijk vastgesteld tussen 1 maart 2020 en 31 december 2020, maar de Commissie kreeg de bevoegdheid om gedelegeerde handelingen aan te nemen met het oog op verlenging van die termijn.

Vanwege de aanhoudende negatieve gevolgen van de pandemie voor het spoorvervoer werd de referentieperiode vier keer verlengd, tot en met 31 december 2022.

Op basis van een diepgaande analyse van de gegevens over het verkeersniveau op het spoorwegnet van de EU, waaruit blijkt dat de directe negatieve gevolgen van de COVID-19-uitbraak voor de spoorwegdiensten grotendeels verdwenen waren, heeft de Commissie besloten de referentieperiode niet verder te verlengen na deze datum.

Scheepvaart

Tijdens de coronapandemie heeft de Commissie richtsnoeren uitgevaardigd om passagiers op cruiseschepen en bemanningen van vracht- en passagiersschepen te ondersteunen. Deze richtsnoeren bevatten aanbevelingen inzake gezondheid, repatriëring en reisarrangementen. Ook werd de lidstaten aanbevolen de aflossing van bemanningen toe te staan en een netwerk van havens op te zetten waar dat zonder tijdverlies kan gebeuren. De Commissie coördineerde ook de maatregelen die de lidstaten hadden genomen tijdens regelmatige vergaderingen van de maritieme directeuren van de EU en nam het initiatief voor COVID-19: EU-richtsnoeren voor cruiseschepen van het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid om een veilige hervatting van de activiteiten mogelijk te maken.

Afvaltransporten

Op 31 maart 2020 heeft de Commissie richtsnoeren gepubliceerd om ervoor te zorgen dat in de EU een gemeenschappelijke aanpak wordt gevolgd om de voortzetting van afvaltransporten via de green lanes te waarborgen en tegelijkertijd een hoog niveau van bescherming van de volksgezondheid en het milieu te handhaven.