Podsumowanie działań Komisji w poszczególnych obszarach

Kontekst

Komisja Europejska działa na wszystkich frontach, aby powstrzymać rozprzestrzenianie się koronawirusa, wspierać krajowe systemy opieki zdrowotnej oraz łagodzić skutki społeczno-gospodarcze pandemii za pomocą metod o niespotykanej dotychczas skali, stosowanych zarówno na poziomie krajowym, jak i unijnym.

Komisja Europejska – zespół ds. szybkiego reagowania na koronawirusa

Oto przykłady, w jaki sposób Komisja pomaga w walce z kryzysem:

Kalendarium działań UE

Zapewnienie bezpiecznych i skutecznych szczepionek dla Europy i świata

Strategia Komisji dotycząca szczepionek ma na celu:

Zabezpieczenie dawek szczepionek i wspieranie szczepień w krajach UE

Komisja zapewniła obywatelom Unii zróżnicowany zestaw szczepionek po uczciwych cenach. Zawarto umowy z ośmioma firmami opracowującymi szczepionki, których wyniki są obiecujące, dzięki czemu zabezpieczono do 4,2 mld dawek:

Od grudnia 2020 r. Komisja wydała sześć warunkowych pozwoleń na dopuszczenie do obrotu szczepionek przeciwko COVID-19: BioNTech and Pfizer (21 grudnia 2020 r.), Moderna (6 stycznia 2021 r.), Astra Zeneca (29 stycznia 2021 r.), Johnson & Johnson (11 marca 2021 r.), Novavax (20 grudnia 2021 r.) i Valneva (24 czerwca 2022 r.). 

Od grudnia 2020 r. dostawy szczepionek do państw członkowskich stale rosły. Szczepienia w całej Unii Europejskiej nabrały tempa – do połowy 2022 r. w pełni zaszczepiono 86 proc. populacji osób dorosłych w UE. 

W związku z pojawieniem się nowych wariantów koronawirusa Komisja uruchomiła fundusze na pilne badania naukowe i kontynuowała zawieranie umów zakupu z wyprzedzeniem w sprawie dawek przypominających i przystosowania szczepionek do nowych wariantów.

Komisja ogłosiła również nową procedurę wspólnych zamówień na dostawę sprzętu medycznego do szczepień. Zaproponowała też, aby szpitale i lekarze nie musieli płacić podatku VAT od szczepionek oraz zestawów do testów.

Antycypowanie zagrożeń związanych z nowymi wariantami

Komisja Europejska powołała do życia Europejski Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA), który ma zapobiegać sytuacjom zagrożenia zdrowia, wykrywać je i sprawnie na nie reagować. 
 
HERA jest wspólnym dla państw członkowskich i instytucji UE ośrodkiem kontroli zasobów i misji, którego zadaniem jest lepsze przygotowanie Unii na transgraniczne zagrożenia dla zdrowia. 

HERA jest zatem kluczowym filarem Europejskiej Unii Zdrowia i wiąże się z nową misją w zakresie gotowości i odporności w dziedzinie zdrowia dla całej UE, zgodnie z zapowiedzią przewodniczącej Ursuli von der Leyen w orędziu o stanie Unii 2021. HERA wypełni lukę w unijnym systemie reagowania i gotowości na stany zagrożenia zdrowia.

Przewodnicząca Ursula von der Leyen zapowiedziała, że Drużyna Europy udostępni na tę nową misję dla całej Europy 50 mld euro.

Zwiększenie zdolności produkcyjnych

4 lutego 2021 r. Komisja Europejska powołała grupę zadaniową, aby wesprzeć zwiększenie zdolności produkcyjnych w zakresie szczepionek przeciwko COVID-19 w UE. Grupa pełni funkcję punktu kompleksowej obsługi dla producentów potrzebujących wsparcia, jej zadaniem jest również namierzanie i eliminowanie zakłóceń w zdolnościach produkcyjnych i łańcuchach dostaw.

Do jej najważniejszych osiągnięć należą wykrycie i pomoc w wyeliminowaniu zakłóceń w procesie produkcji szczepionek w UE, zaprogramowanie zdolności UE w zakresie produkcji szczepionek w całym łańcuchu dostaw oraz promowanie współpracy poprzez wydarzenia służące nawiązywaniu kontaktów w zakresie produkcji szczepionek i środków terapeutycznych. Celem grupy zadaniowej jest również zapewnienie wystarczających długoterminowych zdolności produkcyjnych w Europie oraz wspieranie globalnego dostępu do szczepionek i dzielenia się szczepionkami.

Finansowanie badań

Od stycznia 2020 r. Komisja przeznaczyła ponad 660 mln euro z programu „Horyzont 2020” na opracowanie szczepionek, nowych metod leczenia, badań diagnostycznych i systemów medycznych, aby zapobiegać rozprzestrzenianiu się koronawirusa i ratować ludzkie życie.

Komisja zaoferowała CureVac, wysoce innowacyjnemu przedsiębiorstwu europejskiemu opracowującemu szczepionki, wsparcie finansowe w formie gwarancji na pożyczkę z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w wysokości 75 mln euro.

Europejski Bank Inwestycyjny podpisał również umowę o finansowanie w wysokości 100 mln euro z firmą BioNTech SE zajmującą się immunoterapią w celu opracowania programu szczepień. Finansowanie EBI jest wspierane zarówno w ramach programu „Horyzont 2020”, jak i planu inwestycyjnego dla Europy.

Globalna reakcja

Pandemia jest problemem o skali światowej, dlatego trzeba ją zwalczać w skali światowej. W związku z tym Komisja zobowiązała się do zapewnienia powszechnego dostępu do szczepionek przeciwko COVID-19, w tym w krajach o niskim i średnim dochodzie.

W 2020 r. globalna odpowiedź na koronawirusa, czyli światowy maraton składania deklaracji wkładów finansowych na walkę z pandemią koronawirusa, pomógł w gromadzeniu środków na testy i szczepionki oraz zapewnienie powszechnego dostępu do leków. Rozpoczął się w maju, a zakończył w czerwcu 2020 r. światowym szczytem darczyńców i koncertem.

Komisja Europejska i Europejski Bank Inwestycyjny konsekwentnie wspierają COVAX, czyli globalny program na rzecz sprawiedliwego i powszechnego dostępu do szczepionek przeciwko COVID-19.
    
Wspólnie z państwami członkowskimi UE Drużyna Europy zapowiedziała przeznaczenie na COVAX jak dotąd ponad 3 mld euro, co czyni ją jednym z największych darczyńców tego programu.

Środki gospodarcze

Przywódcy UE uzgodnili pakiet na rzecz odbudowy o wartości 2,018 bln euro (w cenach bieżących) łącznie na kolejny unijny budżet na lata 2021–2027 i na instrument NextGenerationEU. Porozumienie zakłada, że Komisja będzie mogła pożyczyć na rynku do około 800 mld euro (w cenach bieżących).

15 czerwca 2021 r., w pierwszej transakcji NextGenerationEU Komisja pozyskała 20 mld euro dzięki dziesięcioletnim obligacjom o terminie zapadalności 4 lipca 2031 r. Środki te zostaną przeznaczone na odbudowę Europy po kryzysie związanym z koronawirusem. Łącznie z transakcjami w czerwcu i w lipcu Komisja zgromadziła dotychczas w ramach NextGenerationEU 45 mld euro. Środki te zostaną teraz wykorzystane na pierwsze płatności w ramach NextGenerationEU, a także w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz różnych unijnych programów budżetowych. Pierwszej wypłaty w ramach NextGenerationEU dokonano pod koniec czerwca – w ramach programu REACT-EU. 

Do końca sierpnia Komisja oceniła i zatwierdziła 19 przedłożonych krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności. Pierwsze wypłaty, w wysokości ponad 49 mld euro, zostały już przekazane Belgii, Cyprowi, Danii, Francji, Grecji, Hiszpanii, Litwie, Luksemburgowi, Łotwie, Niemcom, Portugalii i Włochom (według stanu na 21 września).

W 2020 r. Komisja Europejska przyjęła różne środki wsparcia, takie jak:

Zdrowie publiczne

Powstanie Europejska Unia Zdrowotna

11 listopada 2020 r. Komisja zrobiła pierwszy krok w kierunku utworzenia Europejskiej Unii Zdrowotnej, która będzie się opierała na dwóch filarach opisanych poniżej.

• Mocniejsze ramy bezpieczeństwa zdrowotnego obejmujące:

  • zharmonizowane unijne, krajowe i regionalne plany gotowości i reagowania regularnie poddawane przez Komisję i agencje UE testom warunków skrajnych i kontrolom

  • unijny system zarządzania sytuacjami kryzysowymi umożliwiający lepszą koordynację i szybkie działania w celu opracowania, zgromadzenia i dostarczenia na miejsce sprzętu niezbędnego na wypadek kryzysu.

• Rozszerzenie kompetencji agencji UE:

  • Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób będzie monitorowało sytuację epidemiologiczną na podstawie wspólnych danych

  • zakres kompetencji Europejskiej Agencji Leków obejmie bezpieczeństwo leków i wyrobów medycznych, monitorowanie ryzyka niedoborów i badania kliniczne leków

  • utworzony zostanie nowy urząd ds. reagowania kryzysowego w sytuacjach zagrożenia zdrowia (HERA).

Wytyczne w dziedzinie zdrowia dla krajów UE 

Panel Komisji składający się z 7 niezależnych epidemiologów i wirusologów przygotowuje wytyczne naukowe i doradza w kwestiach dotyczących:

• środków reagowania w przypadku wszystkich państw członkowskich
• braków w zakresie zarządzania klinicznego
• priorytetów w zakresie opieki zdrowotnej, ochrony ludności i innych zasobów
• środków z zakresu polityki dotyczących długoterminowych skutków koronawirusa.

W oparciu o opinie naukowe tego zespołu oraz Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) Komisja podjęła następujące kroki:

Środki ochrony osobistej

Aby wesprzeć produkcję i dostępność środków ochrony osobistej, Komisja:

• ściśle współpracuje z państwami członkowskimi w celu oceny dostępnych w UE zasobów środków ochrony osobistej, zdolności produkcyjnej i przewidywanych potrzeb
• zapewnia ocenę zgodności i nadzór rynku w celu zwiększenia dostępności środków ochrony osobistej bez uszczerbku dla norm w zakresie zdrowia i bezpieczeństwa
• omawia z przemysłem możliwości przekształcenia linii produkcyjnych, aby zapewnić większą ilość środków ochrony osobistej na rynku, oraz zapewnia producentom doradztwo na temat zwiększania produkcji środków ochrony osobistej, środków do dezynfekcji rąk i środków odkażających.

Testy

Granice i mobilność

W czasie pandemii Komisja wydała zalecenia umożliwiające skoordynowanie działań państw członkowskich, aby powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa i równocześnie utrzymać swobodny przepływ osób i towarów oraz zapewnić funkcjonowanie gospodarki.

Komisja zaproponowała zaświadczenia cyfrowe, aby ułatwić swobodne przemieszczanie się w UE w czasie pandemii.

Rozporządzenie w sprawie unijnego cyfrowego zaświadczenia COVID weszło w życie 1 lipca 2021 r. Mieszkańcy UE mogą teraz otrzymać cyfrowe zaświadczenie COVID, które następnie można zweryfikować w całej UE. Zaświadczenia w postaci cyfrowej lub papierowej są bezpłatne i mogą być wykorzystane jako dowód szczepienia, wykonania testu lub wyzdrowienia.

W 2020 r. Komisja wydała:

• wytyczne dotyczące środków zarządzania granicami w celu ochrony zdrowia i zapewnienia dostępności towarów i usług podstawowych,
• wytyczne w celu zapewnienia swobodnego przepływu pracowników, zwłaszcza w sektorze opieki zdrowotnej i w sektorze spożywczym,
• wytyczne w sprawie ochrony zdrowia, repatriacji i organizacji podróży dla pasażerów statków wycieczkowych i załóg statków towarowych,
• wnioski mające zapewnić na szczeblu UE koordynację środków wprowadzanych przez państwa członkowskie dotyczących ograniczenia swobodnego przemieszczania się w związku z pandemią i jasne informowanie na ich temat. Poziom ryzyka jest oznaczany za pomocą wspólnego kodu kolorystycznego i przy zastosowaniu jednolitych zasad. Wraz z państwami członkowskimi Komisja opracuje również wspólne podejście w zakresie przeprowadzania kwarantanny,
• wydała wytyczne dotyczące podróżnych, którzy mają być zwolnieni z tymczasowych ograniczeń podróży,
• zainicjowała wprowadzenie unijnej karty lokalizacji pasażera i protokołów testów dotyczących podróży lotniczych, aby ułatwić bezpieczne podróżowanie.

Transport i podróże podczas pandemii koronawirusa

Walka z dezinformacją

Komisja jest w ścisłym kontakcie z platformami mediów społecznościowych – chodzi o promowanie wiarygodnych treści, rozpowszechnianie ich wśród użytkowników oraz ograniczenie dezinformacji i związanej z nią reklamy.

Dotychczas na stronie internetowej www.EUvsDisinfo.eu ujawniono, opublikowano i zaktualizowano ponad 700 narracji dezinformacyjnych na temat koronawirusa. Na stronie internetowej Komisji poświęconej zwalczaniu dezinformacji na temat koronawirusa można również znaleźć materiały służące obalaniu mitów i kontroli faktów.

W walce z dezinformacją i treściami wprowadzającymi w błąd Komisja wykorzystuje wszelkie dostępne narzędzia i finansuje badania naukowe.

Komisja i Europejska Służba Działań Zewnętrznych ściśle współpracują z innymi instytucjami UE i państwami członkowskimi, w tym za pośrednictwem systemu wczesnego ostrzegania założonego w marcu 2019 r., a także z partnerami międzynarodowymi z G7 i NATO.

Działania te stanowią wkład w dalsze prace UE nad kwestiami związanymi z dezinformacją. W grudniu 2020 r. Komisja zaproponowała dwa nowe dokumenty. Pierwszy z nich to europejski plan działania na rzecz demokracji, który zakłada dodatkowe działania UE na rzecz przeciwdziałania dezinformacji i dostosowywania się do zmieniających się rodzajów zagrożeń i metod manipulacji. Jego celem jest również wspieranie wolnych i niezależnych mediów. Z kolei w akcie o usługach cyfrowych zawarte są przepisy, zgodnie z którymi platformy internetowe będą ponosiły większą odpowiedzialność za moderowanie treści, publikowane reklamy oraz stosowane procesy algorytmiczne.

Miesięczny program monitorowania, ustanowiony wraz z sygnatariuszami naszego kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji w internecie, obecnie zawiera informacje na temat działań skierowanych przeciwko dezinformacji dotyczącej szczepionek. W marcu 2021 r. Komisja zaproponowała zaostrzenie kodeksu w kilku obszarach, aby stał się silny, stabilny i zarazem elastyczny.