Επισκόπηση της απόκρισης της Επιτροπής

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται σε όλα τα μέτωπα για να περιορίσει την εξάπλωση του κορονοϊού, να στηρίξει τα εθνικά συστήματα υγείας και να αντιμετωπίσει τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, λαμβάνοντας μέτρα άνευ προηγουμένου τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο.

Ομάδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την αντιμετώπιση του κορονοϊού

Παραδείγματα του τρόπου με τον οποίο η Επιτροπή συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κρίσης:

Χρονολόγιο της δράσης της ΕΕ

Η στρατηγική για τα εμβόλια της Επιτροπής έχει τους εξής στόχους:

Εξασφάλιση δόσεων εμβολίων και στήριξη του εμβολιασμού στις χώρες της ΕΕ

Η Επιτροπή δημιούργησε ένα διαφοροποιημένο χαρτοφυλάκιο εμβολίων για τους πολίτες της ΕΕ σε δίκαιες τιμές. Έχουν συναφθεί συμβάσεις με 8 υποσχόμενους φορείς ανάπτυξης εμβολίων, που εξασφαλίζουν ένα χαρτοφυλάκιο με περισσότερες από 4,2 δισεκατομμύρια δόσεις:

Από τον Δεκέμβριο του 2020 η Επιτροπή έχει χορηγήσει έξι άδειες κυκλοφορίας υπό όρους για το εμβόλιο κατά της COVID-19 στις εξής εταιρείες: BioNTech και Pfizer (21 Δεκεμβρίου 2020), Moderna (6 Ιανουαρίου 2021), Astra Zeneca (29 Ιανουαρίου 2021), Johnson & Johnson (11 Μαρτίου 2021), Novavax (20 Δεκεμβρίου 2021) και Valneva (24 Ιουνίου 2022). 

Οι παραδόσεις εμβολίων στα κράτη μέλη αυξάνονται σταθερά από τα τέλη Δεκεμβρίου 2020. Ο εμβολιασμός επιταχύνθηκε σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση και, έως τα μέσα του 2022, το 86 % του ενήλικου πληθυσμού της ΕΕ είχε εμβολιαστεί πλήρως. 

Καθώς εμφανίζονταν νέες παραλλαγές του κορονοϊού, η Επιτροπή κινητοποίησε κονδύλια για επείγουσα έρευνα και συνέχισε να συνάπτει συμφωνίες προαγοράς για αναμνηστικές δόσεις και για την προσαρμογή των εμβολίων σε νέες παραλλαγές.

Η Επιτροπή δρομολόγησε επίσης έναν νέο διαγωνισμό για την από κοινού προμήθεια ιατρικού εξοπλισμού για εμβολιασμό. Επιπλέον, η Επιτροπή πρότεινε τα νοσοκομεία και οι γιατροί να μην υποχρεούνται να καταβάλλουν ΦΠΑ για εμβόλια και διαγνωστικά κιτ.

Πρόβλεψη των απειλών που συνιστούν οι νέες παραλλαγές

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εγκαινίασε την Ευρωπαϊκή Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Έκτακτων Καταστάσεων στην Υγεία (HERA) για την πρόληψη, τον εντοπισμό και την ταχεία αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας. 
 
Η HERA αποτελεί κοινό πόρο και κέντρο ελέγχου για τα κράτη μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, ώστε η ΕΕ να είναι καλύτερα προετοιμασμένη έναντι των διασυνοριακών υγειονομικών απειλών. 

Ως εκ τούτου, η HERA αποτελεί βασικό πυλώνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Υγείας και συνιστά μια νέα αποστολή ετοιμότητας και ανθεκτικότητας στον τομέα της υγείας για ολόκληρη την ΕΕ, όπως ανακοίνωσε η πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν στην ομιλία της για την κατάσταση της Ένωσης το 2021. Θα καλύψει ένα κενό στην αντίδραση και την ετοιμότητα της ΕΕ σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στον τομέα της υγείας.

Για τη νέα αυτή αποστολή ετοιμότητας και ανθεκτικότητας στον τομέα της υγείας για ολόκληρη την ΕΕ, η πρόεδρος κ. φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι η Ομάδα Ευρώπη θα διαθέσει 50 δισ. ευρώ.

Ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας

Στις 4 Φεβρουαρίου 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συγκρότησε ειδική ομάδα η οποία έχει ως αποστολή να συμβάλει στην αύξηση της παραγωγικής ικανότητας όσον αφορά τα εμβόλια κατά της COVID-19 στην ΕΕ, καθώς λειτουργεί ως υπηρεσία ενιαίας εξυπηρέτησης για τους κατασκευαστές που χρειάζονται στήριξη, ενώ παράλληλα εντοπίζει και αντιμετωπίζει τις δυσχέρειες στην ικανότητα παραγωγής και τις αλυσίδες εφοδιασμού.

Μεταξύ των κυριότερων επιτευγμάτων της, η ειδική ομάδα εντόπισε τις δυσχέρειες στην παραγωγή εμβολίων στην ΕΕ και συνέβαλε στην εξάλειψή τους, χαρτογράφησε τις ενωσιακές ικανότητες παραγωγής εμβολίων σε όλη την αλυσίδα εφοδιασμού και διευκόλυνε τις συμπράξεις διοργανώνοντας εκδηλώσεις αντιστοίχισης για την παραγωγή εμβολίων και φαρμακοθεραπευτικών μέσων. Στόχος της ειδικής ομάδας είναι επίσης να εξασφαλίσει επαρκή μακροπρόθεσμη παρασκευαστική ικανότητα στην Ευρώπη και να στηρίξει τις παγκόσμιες προσπάθειες πρόσβασης στα εμβόλια και ανταλλαγής εμβολίων.

Χρηματοδότηση της έρευνας

Από τον Ιανουάριο του 2020 η Επιτροπή έχει κινητοποιήσει περισσότερα από 660 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων 2020», για την ανάπτυξη εμβολίων, νέων θεραπευτικών αγωγών, διαγνωστικών εξετάσεων και ιατρικών συστημάτων, ώστε να αποφευχθεί η εξάπλωση του κορονοϊού και να σωθούν ανθρώπινες ζωές.

Η Επιτροπή προσέφερε στην CureVac, έναν εξαιρετικά καινοτόμο ευρωπαϊκό παρασκευαστή εμβολίων, χρηματοοικονομική στήριξη με τη μορφή εγγύησης για δάνειο ύψους 75 εκατ. ευρώ από την ΕΤΕπ.

Επίσης, η ΕΤΕπ υπέγραψε χρηματοδοτική συμφωνία ύψους 100 εκατ. ευρώ με την εταιρεία ανοσοθεραπείας BioNTech SE με σκοπό την ανάπτυξη προγράμματος εμβολίων. Η χρηματοδότηση της ΕΤΕπ στηρίζεται τόσο από το πρόγραμμα «Ορίζων 2020» όσο και από το επενδυτικό σχέδιο για την Ευρώπη.

Εξασφαλίζοντας παγκόσμια απόκριση

Μια παγκόσμια πανδημία απαιτεί παγκόσμια λύση. Γι’ αυτό η Επιτροπή δεσμεύεται να εξασφαλίσει παγκόσμια πρόσβαση στα εμβόλια κατά της COVID-19, συμπεριλαμβανομένων των χωρών χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Το 2020 ο μαραθώνιος δωρητών Παγκόσμια Αντίδραση στον Κορονοϊό συγκέντρωσε κεφάλαια με σκοπό την καθολική πρόσβαση σε θεραπευτικές αγωγές, διαγνωστικές εξετάσεις και εμβόλια για τον κορονοϊό. Ξεκίνησε τον Μάιο και κορυφώθηκε με την παγκόσμια σύνοδο κορυφής και τη συναυλία για τη συγκέντρωση κεφαλαίων τον Ιούνιο του 2020.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων είναι ένθερμοι υποστηρικτές του COVAX, του παγκόσμιου μηχανισμού για τη διασφάλιση δίκαιης και καθολικής πρόσβασης σε εμβόλια κατά της νόσου COVID-19.
    
Μαζί με τα κράτη μέλη της ΕΕ, η Ομάδα Ευρώπη έχει δεσμευτεί να διαθέσει μέχρι στιγμής περισσότερα από 3 δισ. ευρώ στον COVAX, γεγονός που καθιστά την Ευρωπαϊκή Ένωση έναν από τους μεγαλύτερους δωρητές του COVAX.

Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν δέσμη μέτρων ανάκαμψης ύψους 2,018 τρισ. ευρώ (σε τρέχουσες τιμές), η οποία συνδυάζει τον προϋπολογισμό της ΕΕ για το 2021-2027 και το πρόγραμμα NextGenerationEU. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, η Επιτροπή θα είναι σε θέση να δανειστεί περίπου 800 δισ. ευρώ (σε τρέχουσες τιμές) από τις αγορές.

Στις 15 Ιουνίου 2021, στην πρώτη συναλλαγή NextGenerationEU, η Επιτροπή συγκέντρωσε 20 δισ. ευρώ μέσω δεκαετούς ομολόγου που λήγει στις 4 Ιουλίου 2031, με σκοπό να χρηματοδοτήσει την ανάκαμψη της Ευρώπης από την κρίση του κορονοϊού και τις συνέπειές της. Κατόπιν συναλλαγών τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, η Επιτροπή συγκέντρωσε 45 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του NextGenerationEU. Τα κεφάλαια θα χρησιμοποιηθούν τώρα για τις πρώτες πληρωμές στο πλαίσιο του NextGenerationEU, του μηχανισμού ανάκαμψης και ανθεκτικότητας και διαφόρων προγραμμάτων του προϋπολογισμού της ΕΕ. Η πρώτη εκταμίευση στο πλαίσιο του NextGenerationEU πραγματοποιήθηκε ήδη στα τέλη Ιουνίου, στο πλαίσιο του προγράμματος REACT-EU. 

Έως το τέλος Αυγούστου, η Επιτροπή είχε αξιολογήσει και εγκρίνει 19 από τα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που είχαν υποβληθεί. Οι πρώτες εκταμιεύσεις, αξίας άνω των 49 δισ. ευρώ, έχουν ήδη πραγματοποιηθεί από τις 21 Σεπτεμβρίου για το Βέλγιο, την Κύπρο, τη Δανία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, το Λουξεμβούργο και την Πορτογαλία.

Το 2020 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έλαβε άλλα μέτρα στήριξης, όπως:

Ένα βήμα προς μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας

Στις 11 Νοεμβρίου 2020 η Επιτροπή έθεσε τα θεμέλια για μια Ευρωπαϊκή Ένωση Υγείας, η οποία βασίζεται σε δύο πυλώνες:

• Ένα ισχυρότερο πλαίσιο υγειονομικής ασφάλειας, το οποίο συνεπάγεται τα εξής:

  • Την εναρμόνιση των σχεδίων ετοιμότητας και αντίδρασης σε ενωσιακό, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Τα σχέδια αυτά θα δοκιμάζονται όσον αφορά την αντοχή τους και θα ελέγχονται τακτικά από την Επιτροπή και τους οργανισμούς της ΕΕ.

  • Ένα σύστημα έκτακτης ανάγκης της ΕΕ. Ο αυξημένος συντονισμός και η ταχεία δράση στο πλαίσιο του συστήματος αυτού αποσκοπούν στην ανάπτυξη, τη δημιουργία αποθέματος και την προμήθεια του εξοπλισμού που απαιτείται για την αντιμετώπιση της κρίσης.

• Πιο ισχυρούς οργανισμούς της ΕΕ:

  • Το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων θα επιβλέπει την επιδημιολογική κατάσταση με βάση τα κοινά στοιχεία.

  • Οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων θα καλύπτουν την ασφάλεια των φαρμάκων και των ιατροτεχνολογικών προϊόντων, τον κίνδυνο ελλείψεων και τις κλινικές δοκιμές των φαρμάκων.

  • Θα συσταθεί μια νέα αρχή για την αντιμετώπιση των έκτακτων καταστάσεων στην υγεία [Health Emergency Response Authority (HERA)].

Ιατρική καθοδήγηση για τις χώρες της ΕΕ 

Η ομάδα επτά ανεξάρτητων επιδημιολόγων και ιολόγων της Επιτροπής παρέχει επιστημονικά τεκμηριωμένες κατευθυντήριες γραμμές και συμβουλές σχετικά με:

• τα μέτρα αντιμετώπισης σε όλα τα κράτη μέλη,
• τα κενά στην κλινική διαχείριση,
• την κατά προτεραιότητα ιεράρχηση της υγειονομικής περίθαλψης, της πολιτικής προστασίας και άλλων πόρων,
• τα μέτρα πολιτικής για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες του κορονοϊού.

Βασιζόμενη στις επιστημονικές συμβουλές της εν λόγω ομάδας καθώς και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), η Επιτροπή έλαβε τα ακόλουθα μέτρα

Μέσα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ)

Για να βοηθήσει την παραγωγή και τη διαθεσιμότητα μέσων ατομικής προστασίας (ΜΑΠ), η Επιτροπή:

• συνεργάζεται στενά με τα κράτη μέλη για να αξιολογήσει το διαθέσιμο απόθεμα ΜΑΠ στην ΕΕ, την παραγωγική ικανότητα και τις προβλεπόμενες ανάγκες,
• διασφαλίζει την αξιολόγηση της συμμόρφωσης και την εποπτεία της αγοράς για την αύξηση της προμήθειας ΜΑΠ χωρίς να τίθενται σε κίνδυνο τα πρότυπα υγείας και ασφάλειας,
• συζητά με τη βιομηχανία σχετικά με τον τρόπο μετατροπής των γραμμών παραγωγής για την προμήθεια περισσότερων ΜΑΠ και παρέχει καθοδήγηση στους κατασκευαστές για την αύξηση της παραγωγής ΜΑΠ, αντισηπτικών χεριών και απολυμαντικών.

Δοκιμασίες

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Επιτροπή εξέδωσε συστάσεις ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα κράτη μέλη ενεργούν με συντονισμένο τρόπο τόσο για την αναχαίτιση της εξάπλωσης του ιού όσο και για τη διαφύλαξη της ελεύθερης διακίνησης των προσώπων και των αγαθών, καθώς και για τη λειτουργία των οικονομιών μας.

Η Επιτροπή έχει προτείνει ψηφιακά πιστοποιητικά για τη διευκόλυνση της ασφαλούς ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της ΕΕ κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Ο κανονισμός της ΕΕ για το ψηφιακό πιστοποιητικό COVID τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Ιουλίου 2021. Οι πολίτες και οι κάτοικοι της ΕΕ μπορούν πλέον να παραλαμβάνουν και να επαληθεύουν τα ψηφιακά τους πιστοποιητικά COVID σε ολόκληρη την ΕΕ. Τα ψηφιακά ή έντυπα πιστοποιητικά είναι δωρεάν και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικό εμβολιασμού, εξέτασης ή ανάρρωσης.

Το 2020 η Επιτροπή εξέδωσε τα εξής:

• κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τα μέτρα διαχείρισης των συνόρων για την προστασία της υγείας και τη διασφάλιση της διαθεσιμότητας εμπορευμάτων και βασικών υπηρεσιών,
• καθοδήγηση για να εξασφαλιστεί η ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων, ιδιαίτερα στους τομείς της υγειονομικής περίθαλψης και των τροφίμων,
• καθοδήγηση σχετικά με την υγεία, τον επαναπατρισμό και τις ρυθμίσεις για τη μετακίνηση των επιβατών κρουαζιερόπλοιων και των πληρωμάτων εμπορικών πλοίων,
• προτάσεις για να διασφαλιστεί ότι τα τυχόν μέτρα περιορισμού της ελεύθερης κυκλοφορίας που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη λόγω της πανδημίας του κορονοϊού συντονίζονται και γνωστοποιούνται με σαφήνεια σε επίπεδο ΕΕ, με τη χρήση ενός σαφούς συνόλου χρωμάτων για την αναπαράσταση των κινδύνων και με σαφές σύνολο κανόνων. Ακόμη, η Επιτροπή θα συνεργαστεί με τα κράτη μέλη για μια κοινή προσέγγιση όσον αφορά τις πρακτικές καραντίνας,
• καθοδήγηση σχετικά με τους ταξιδιώτες που πρέπει να εξαιρούνται από τους προσωρινούς ταξιδιωτικούς περιορισμούς,
• πρωτόκολλο διεξαγωγής διαγνωστικών εξετάσεων για την αεροπορία και έντυπο εντοπισμού επιβατών της ΕΕ, που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε στάδιο εκπόνησης προκειμένου να διευκολυνθούν οι ασφαλείς μετακινήσεις.

Μεταφορές και ταξίδια κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού

Η Επιτροπή βρίσκεται σε στενή επαφή με πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με μέτρα για την προώθηση έγκυρου περιεχομένου, τη βελτίωση της συνειδητοποίησης των χρηστών, καθώς και τον περιορισμό της παραπληροφόρησης σχετικά με τον κορονοϊό και τις σχετικές διαφημίσεις.

Μέχρι στιγμής, περισσότερα από 700 αφηγήματα παραπληροφόρησης σχετικά με τον κορονοϊό έχουν αποκαλυφθεί, δημοσιευτεί και διορθωθεί στον ιστότοπο www.EUvsDisinfo.eu. Η σελίδα της Επιτροπής για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης για τον κορονοϊό παρέχει επίσης υλικό για την κατάρριψη μύθων και τον έλεγχο των γεγονότων.

Η Επιτροπή αναπτύσσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και χρηματοδοτεί την έρευνα ώστε να συμβάλει στην καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της αποπληροφόρησης σχετικά με τον κορονοϊό.

Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης συνεργάζονται στενά με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ και με τα κράτη μέλη, μεταξύ άλλων μέσω του συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που δημιουργήθηκε τον Μάρτιο του 2019, καθώς και με διεθνείς εταίρους από την G7 και το ΝΑΤΟ.

Οι ενέργειες αυτές τροφοδοτούν περαιτέρω το έργο της ΕΕ για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης, και η Επιτροπή πρότεινε δύο νέα κείμενα τον Δεκέμβριο του 2020. Το πρώτο είναι το σχέδιο δράσης για την ευρωπαϊκή δημοκρατία, το οποίο ενισχύει περαιτέρω το έργο της Επιτροπής όσον αφορά την παραπληροφόρηση και την προσαρμογή στις εξελισσόμενες απειλές και χειραγωγήσεις, καθώς και τη στήριξη των ελεύθερων και ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης. Το δεύτερο είναι ο νόμος για τις ψηφιακές υπηρεσίες ο οποίος καθορίζει κανόνες που διασφαλίζουν μεγαλύτερη λογοδοσία όσον αφορά τον έλεγχο του περιεχομένου από την πλευρά των πλατφορμών, τις διαφημίσεις και τις αλγοριθμικές διαδικασίες.

Το μηνιαίο πρόγραμμα παρακολούθησης που θεσπίστηκε με τους υπογράφοντες τον κώδικα δεοντολογίας κατά της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο παρέχει πληροφορίες επίσης σχετικά με ενέργειες κατά της κακής πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης για τα εμβόλια. Τον Μάρτιο του 2021 η Επιτροπή πρότεινε την ενίσχυση του κώδικα σε διάφορους τομείς, ώστε να καταστεί ισχυρός, σταθερός και ευέλικτος.