Przejdź do treści głównej

Finansowane przez UE projekty mające na celu zwalczanie dezinformacji

Realizowane projekty

W ramach bieżącego unijnego programu w dziedzinie badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020” pozyskano znaczne środki na zwalczanie dezinformacji w mediach i serwisach społecznościowych. Obserwatorium społeczne zajmujące się dezinformacją i analizą mediów społecznościowych (SOMA), obok innych inicjatyw finansowanych ze środków UE (PROVENANCE, SocialTruth, EUNOMIA, WeVerify), pomaga badać sektor mediów społecznościowych, jego dynamikę oraz relacje z innymi sektorami.

Dotychczas obserwatorium zgromadziło już znaczne zasoby i dużą liczbę analiz na temat kwestii związanych z epidemią dezinformacji otaczającą koronawirusa oraz stosowanych technik dezinformacyjnych. Proponowane rozwiązania koncepcyjne zostały przekształcone w konkretne projekty. Są wśród nich: platforma służąca do weryfikacji treści, narzędzia do weryfikacji faktów, metody analizy społeczno-gospodarczych skutków dezinformacji, strategie i działania mające na celu poprawę umiejętności korzystania z mediów oraz analizę przeszkód prawnych i wspólnotowych aspektów samoregulacji, repozytorium wiedzy na temat dezinformacji.

Celem projektu HERoS jest na przykład skuteczniejsze reagowanie na pandemię koronawirusa. Chodzi o to, aby pomóc służbom reagującym na sytuacje kryzysowe w podejmowaniu świadomych decyzji. Dlatego w ramach projektu opracowano nową metodę klasyfikowania i filtrowania informacji pochodzących z mediów społecznościowych, dzięki której można skuteczniej reagować na plotki i fake newsy.

W przypadku kilku innych projektów realizowanych w ramach programu „Horyzont 2020” (wyzwanie społeczne nr 6 oraz sekcja „Nauka z udziałem społeczeństwa i dla społeczeństwa”) zakres działań został zmieniony w celu uwzględnienia kwestii dezinformacji związanej z koronawirusem. Na przykład w ramach projektu Co-Inform propagującego krytyczne podejście do korzystania z mediów w celu zapewnienia społeczeństwu dostępu do wiarygodnych informacji, opublikowano już prace poświęcone dezinformacji w kontekście pandemii COVID-19. Tematem projektu QUEST dotyczącego jakości i skuteczności komunikacji naukowej i technologicznej są różne aspekty jakości komunikacji naukowej na temat kryzysu wywołanego koronawirusem. Z kolei w ramach projektu TRESCA, którego celem jest budowanie zaufania do nauki i innowacji dzięki nowatorskim praktykom komunikowania wykorzystywanym przez naukowców, dziennikarzy i polityków, przeanalizowano podstawowe praktyki cyfrowe służące zwalczaniu dezinformacji.

Celem projektu FANDANGO finansowanego ze środków programu „Horyzont 2020” jest gromadzenie i weryfikowanie różnych kategorii informacji, zasobów medialnych, mediów społecznościowych i otwartych danych. Chodzi o to, aby wykrywać fake newsy i zapewnić obywatelom Europy wiarygodne i sprawdzone informacje. Projekt FANDANGO dzięki ujednoliconym technikom ma pomóc w zniesieniu barier hamujących interoperacyjność danych oraz w stworzeniu platformy dużych zbiorów danych oferującej tradycyjnym mediom wsparcie w nowej „opartej na danych” gospodarce o zwiększonej przejrzystości, zgodnie z zasadą odpowiedzialnych badań naukowych i innowacji.

Europejska Rada ds. Badań Naukowych (ERBN) wspiera badania teoretyczne takie jak badanie opracowane przez Phila Howarda, dyrektora Oxford Internet Institute. Otrzymał on od ERBN dotację dla naukowców u progu samodzielności badawczej na projekt COMPROP. Projekt jest zatytułowany „Computational Propaganda: Investigating the Impact of Algorithms and Bots on Political Discourse in Europe” (Propaganda informatyczna: badania nad wpływem algorytmów i botów na dyskurs polityczny w Europie). W ramach tego projektu przy użyciu najlepszych dostępnych metod w dziedzinie nauk społecznych i informatycznych opracowuje się rozwiązania problemów, z jakimi borykają się współczesne media i ich użytkownicy. Wyniki tego projektu zostały już zaprezentowane na stronie ERBN i w serii ERCTalks. Razem ze swoim zespołem Phil Howard organizuje cotygodniowe briefingi poświęcone dezinformacji na temat koronawirusa, a ostatnio udzielił wywiadu na temat dezinformacji w czasie pandemii koronawirusa. Profesor Uniwersytetu Exeter Jason Reifler otrzymał dotację dla naukowców u progu samodzielności badawczej na projekt DEBUNKER, którego tytuł brzmi „Misperceptions in Politics, Health, and Science: Causes, Consequences, and the Search for Solutions” (Fałszywe wyobrażenia w polityce, opiece zdrowotnej i nauce: przyczyny, skutki i próby znalezienia rozwiązań). Niedawno opublikowano artykuł na temat tego projektu. 

Projekt FARE zajmuje się badaniem rozwoju zasięgów fake newsów w oparciu o ramy teoretyczne umożliwiające prognozowanie na podstawie testów. Celem projektu jest opracowanie interdyscyplinarnych metod badawczych, które dzięki wykorzystaniu technik eksperymentalnych i komputerowych (duże zbiory danych i systemy złożone) pomogą nam zrozumieć proces podejmowania decyzji oraz błędy, jakie popełniamy w przypadku fake newsów.

Europejska Rada ds. Badań Naukowych wspiera również opracowywanie projektów koncepcyjnych, takich jak GoodNews, w ramach którego stosuje się technologie uczenia głębokiego do wykrywania fałszywych informacji. Celem jest opracowanie rozwiązań technologicznych służących do wykrywania fake newsów w mediach za pomocą algorytmów wykorzystujących nowatorski paradygmat. Zamiast tradycyjnego podejścia do analizy treści informacyjnych będzie on wykorzystywał modele rozpowszechniania informacji w sieciach społecznościowych. Algorytmiczny trzon projektu jest oparty na nowatorskiej kategorii algorytmów uczenia głębokiego opracowanych w ramach projektu LEMAN (Learning on Manifolds and Graphs).

Europejska Rada ds. Innowacji kierowała hakatonem #EUvsVirus zorganizowanym w ścisłej współpracy z krajami UE, aby połączyć siły społeczeństwa obywatelskiego, innowatorów, partnerów i inwestorów z całej Europy w celu opracowania innowacyjnych rozwiązań problemów związanych z koronawirusem. Rozwiązania kwestii wchodzących w zakres tematu „Jak powstrzymać rozsiewanie fake newsów” zostały przedstawione na matchatonie zorganizowanym przez Europejską Radę ds. Innowacji w dniach 22–25 maja 2020 r. w celu pozyskania środków finansowych. Wcześniej Europejska Rada ds. Innowacji udzieliła wsparcia firmom opracowującym półautomatyczne systemy wykrywania fake newsów za pośrednictwem takich projektów jak Truthcheck i Newtral.

Drugie zaproszenie do wyrażenia zainteresowania opublikowane w odpowiedzi na pandemię koronawirusa w ramach programu „Horyzont 2020” nosiło tytuł „Behawioralne, społeczne i gospodarcze skutki reakcji na pandemię”. Wybrano pięć projektów, w tym projekt COVINFORM, który dotyczy dezinformacji/wprowadzających w błąd informacji związanych z COVID-19. Projekt ma na celu ustanowienie i ocenę środków służących do zapobiegania dezinformacji, wprowadzaniu w błąd, informacjom szkodliwym, fake newsom i teoriom spiskowym, a także sformułowanie zaleceń dotyczących zwalczania tego rodzaju działań. Celem projektu jest również analiza wpływu dezinformacji i komunikacji cyfrowej na zdrowie psychiczne i dobrostan różnych grup społecznych oraz lepsze zrozumienie tych kwestii.

Na początku 2021 r. rozpoczęto realizację trzech projektów z ostatnich zaproszeń do składania wniosków w ramach programu „Horyzont 2020” dotyczących transformacji europejskiego krajobrazu medialnego. Zakres tego tematu, określony jeszcze przed pandemią koronawirusa, obejmuje analizę roli mediów, w tym mediów społecznościowych, języka, produkcji informacji oraz stosunkowo nowych zjawisk takich jak fake newsy. Dlatego projekty, choć nie są bezpośrednio związane z pandemią, przyczynią się do walki z dezinformacją poprzez analizę kluczowej społeczno-kulturowej i politycznej roli mediów oraz jej wpływu na rozwój europejskiej przestrzeni politycznej i kulturalnej.

Inne narzędzia

Platforma Epidemics Intelligence from Open Sources (EIOS), będąca owocem współpracy Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) ze Wspólnym Centrum Badawczym (JRC), została opracowana w celu szybkiego wykrywania potencjalnych zagrożeń dla zdrowia publicznego za pomocą informacji pochodzących z doniesień medialnych. Pod koniec grudnia ubiegłego roku pomogła ona WHO w wykryciu pierwszych oznak wybuchu pandemii koronawirusa w Wuhan i od tamtej pory była wykorzystywana do śledzenia rozwoju epidemii na całym świecie. Jest oparta na systemie Europe Media Monitor Medical Information System (MEDISYS) opracowanym przez JRC, który dziennie agreguje do 120 tys. artykułów na temat pandemii koronawirusa.

Większość fake newsów jest celowo napisana językiem, który ma rozgrzewać emocje i wywoływać u odbiorcy niepewność i lęk. Wspólne Centrum Badawcze opracowało program uczenia maszynowego o nazwie Misinfo Classifier, który identyfikuje wzorce językowe, a przede wszystkim klasyfikuje język pod względem „ostrości”, po to, by stwierdzić, czy dana informacja jest fake newsem, czy nie. Z tego narzędzia korzystają obecnie Komisja i Parlament Europejski. Zostanie ono udostępnione renomowanym organizacjom zajmującym się weryfikacją faktów podawanych w mediach.

Kolejnym oprogramowaniem wykorzystywanym przez Parlament Europejski i Komisję Europejską jest Social Rumour. Identyfikuje ono konta na Twitterze, które zamieszczają linki do podejrzanych źródeł informacji. Następnie monitoruje inne linki udostępnione przez te konta, aby śledzić nowe narracje pojawiające się w mediach społecznościowych. To oprogramowanie również zostanie udostępnione renomowanym organizacjom zajmującym się weryfikacją informacji w sieci.

Europejskie Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) jest projektem wspierającym niezależną społeczność działającą na rzecz zwalczania dezinformacji. Umożliwi on utworzenie międzynarodowej i multidyscyplinarnej społeczności niezależnych weryfikatorów informacji i pracowników naukowych, która będzie współpracować z odpowiednimi zainteresowanymi stronami w celu wykrywania, analizowania i ujawniania potencjalnych zagrożeń związanych z dezinformacją. We współpracy z platformami internetowymi EDMO ustanowi bezpieczne i zgodne z zasadami ochrony prywatności ramy umożliwiające pracownikom naukowym dostęp do danych platform internetowych.  Ponadto EDMO zapewni Europejskiej Grupie Regulatorów ds. Audiowizualnych Usług Medialnych wsparcie techniczne i doradztwo w zakresie monitorowania polityki platform internetowych w ramach kodeksu postępowania w zakresie zwalczania dezinformacji lub przyszłych ram regulacyjnych. EDMO (działa od 1 czerwca 2020 r.). Konsorcjum, z którym podpisano umowę, kieruje Europejski Instytut Uniwersytecki (EUI).

Komisja ogłosiła niedawno wyniki zaproszenia do składania wniosków w sprawie przyznania dotacji na łączną kwotę 11 mln euro na utworzenie ośmiu regionalnych centrów EDMO w różnych krajach UE oraz podłączenie ich do infrastruktury centralnej. Centra zaczną działać w połowie 2021 r., i obejmą swoim zasięgiem Irlandię, Belgię, Czechy, Danię, Finlandię, Francję, Włochy, Luksemburg, Holandię, Polskę, Słowację, Hiszpanię, Szwecję oraz Norwegię będącą członkiem EOG.

Planowane zaproszenia do składania wniosków i projekty

W kolejnym programie ramowym w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa” w ramach pierwszych programów prac około 60 mln euro zostanie przekazane na badania naukowe dotyczące ogólnej walki z dezinformacją, ze szczególnym uwzględnieniem dezinformacji związanej z pandemią. Klaster nr 2 „Kultura, kreatywność i społeczeństwo integracyjne” będzie obejmował tematy istotne z punktu widzenia badań nad dezinformacją, wzrost znaczenia silnych i niezależnych mediów oraz zwalczanie fake newsów w realiach po pandemii. Tematy przewidziane na lata 2021–2022 mogą obejmować badania w dziedzinie:

  • znaczenia politycznego tradycyjnych i nowych mediów, metod podtrzymywania wysokich standardów dziennikarskich i wspierania demokracji za pośrednictwem wysokiej jakości mediów
  • wpływu sieci społecznościowych online i nowych mediów na indywidualne i zbiorowe zachowania, przekonania i wartości
  • dezinformacji związanej z pandemią i mechanizmów zwalczania tego zjawiska w kontekście polityki i sprawowania rządów w realiach świata po pandemii COVID.

Z klastrów 3 i 4 („Bezpieczeństwo cywilne na rzecz społeczeństwa” i „Technologie cyfrowe, przemysł i przestrzeń kosmiczna”) będą również finansowane badania nad zwalczaniem dezinformacji i fałszywych informacji oraz nad zwiększaniem zaufania do technologii cyfrowych, a także nad rolą sztucznej inteligencji w zwalczaniu dezinformacji.