Αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης για τον κορονοϊό

Η πανδημία του κορονοϊού συνοδεύτηκε από ένα τεράστιο κύμα ψευδών και παραπλανητικών πληροφοριών, από απόπειρες ξένων παραγόντων να επηρεάσουν τον εσωτερικό διάλογο στην ΕΕ, που βρήκαν γόνιμο έδαφος στις πιο βασικές ανησυχίες των ανθρώπων και στον ταχέως μεταβαλλόμενο κύκλο των ειδήσεων. Οι παραπλανητικές πληροφορίες για την υγειονομική περίθαλψη, οι επικίνδυνες «παγίδες» με ψευδείς ισχυρισμούς θεωριών συνωμοσίας και η απάτη εις βάρος των καταναλωτών θέτουν σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη της είναι αποφασισμένα να αναχαιτίσουν τις προσπάθειες όσων επιχειρούν να εκμεταλλευτούν την κρίση και να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή των πολιτών, ή διαδίδουν προπαγάνδα ή ρητορική μίσους. Με βάση το σχέδιο δράσης του 2018 κατά της παραπληροφόρησης, απαιτείται πιο συντονισμένη δράση εναρμονισμένη με τις δημοκρατικές μας αξίες.

Σε κοινή ανακοίνωση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος πρότειναν συγκεκριμένες δράσεις για μια ισχυρότερη και ανθεκτικότερη ΕΕ. Οι προτάσεις αυτές θα τροφοδοτήσουν τις μελλοντικές εργασίες της ΕΕ για την παραπληροφόρηση, ιδίως το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για τη δημοκρατία, καθώς και τον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Η κρίση αποτελεί μια δοκιμασία που δείχνει πώς η ΕΕ και οι δημοκρατικές κοινωνίες της αντιμετωπίζουν την πρόκληση της παραπληροφόρησης. Πολλά ζητήματα είναι κομβικής σημασίας για μια πιο ισχυρή και ανθεκτική ΕΕ.

Κατανόηση

Τα ψευδή ή παραπλανητικά αφηγήματα έρχονται σε διάφορες μορφές που απαιτούν διαφορετικές απαντήσεις.

• το περιεχόμενο μπορεί να μην είναι παράνομο όπως ορίζεται από τον νόμο, ωστόσο, είναι επιβλαβές
• μπορεί να κυμαίνεται από την παραπληροφόρηση (που ορίζεται ως σκόπιμη) έως την εσφαλμένη πληροφόρηση
• μπορεί να περιλαμβάνει παραπλανητικές πληροφορίες για την υγειονομική περίθαλψη, εξαπάτηση των καταναλωτών, κυβερνοεγκλήματα, παράνομη ρητορική μίσους, καθώς και στοχευμένες επιχειρήσεις επηρεασμού από ξένους παράγοντες.
• το κίνητρο πίσω από αυτές τις ενέργειες μπορεί να κυμαίνεται από το οικονομικό όφελος (διαδικτυακές απάτες) που προκαλεί δημόσια ζημία, έως τους πολιτικούς σκοπούς
• ξένοι παράγοντες και ορισμένες τρίτες χώρες, ιδίως η Ρωσία και η Κίνα, έχουν εμπλακεί σε στοχευμένες επιχειρήσεις επηρεασμού και σε εκστρατείες παραπληροφόρησης στην ΕΕ, στις άμεσα γειτονικές χώρες και παγκόσμια.

Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ) θα εξακολουθήσουν να παρακολουθούν τα ψευδή ή παραπλανητικά αφηγήματα και τις επιχειρήσεις επηρεασμού από ξένους παράγοντες.

Επικοινωνία

Η Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης θα επενδύσουν περαιτέρω στις ικανότητές τους στρατηγικής επικοινωνίας.

Η Επιτροπή έχει δημιουργήσει έναν ειδικό ιστότοπο για την αντιμετώπιση του κορονοϊού, ο οποίος παρέχει πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο σχετικά με τον ιό και την αντίδραση της ΕΕ. Σε ένα ειδικό τμήμα για την παραπληροφόρηση σχετικά με τον κορονοϊό αντικρούονται τακτικά— σε όλες τις γλώσσες της ΕΕ — οι σημαντικότεροι μύθοι για τον κορονοϊό.

Η Επιτροπή προωθεί το περιεχόμενο της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, των εθνικών υγειονομικών αρχών και του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων.

Η ΕΥΕΔ, από κοινού με την Επιτροπή, ανέπτυξε - και θα ενισχύσει περαιτέρω - τη στρατηγική επικοινωνία και τη δημόσια διπλωματία στις άμεσα γειτονικές χώρες της ΕΕ και σε όλο τον κόσμο.

Οι Αντιπροσωπείες της Επιτροπής στα κράτη μέλη θα εξακολουθήσουν να προωθούν τεκμηριωμένες πληροφορίες, προσαρμοσμένες στην τοπική κατάσταση.

Συνεργασία

Χρήση των καθιερωμένων διαύλων, όπως το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης. Θα δημιουργηθεί ειδικό τμήμα για να διευκολυνθεί η ανταλλαγή επικοινωνιακού υλικού σχετικά με τον κορονοϊό μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ και των κρατών μελών. Η Επιτροπή θα εμβαθύνει περαιτέρω τη συνεργασία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Ενίσχυση της συνεργασίας με διεθνείς εταίρους, συμπεριλαμβανομένων του ΠΟΥ, του μηχανισμού ταχείας αντίδρασης της G7 ή του ΝΑΤΟ.

Η ΕΕ θα αυξήσει επίσης τη στήριξη και τη βοήθεια προς παράγοντες της κοινωνίας των πολιτών και ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης σε τρίτες χώρες, συμπεριλαμβανομένων των γειτονικών χωρών.

Συνεργασία με πλατφόρμες και το δίκτυο συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών μέσω του ελέγχου και της απόσυρσης υπερτιμολογημένων, αναποτελεσματικών ή δυνητικά επικίνδυνων προϊόντων.

Αποτελέσματα της συνεργασίας με τις πλατφόρμες

Στις 16 Ιουνίου 2022 ενισχύθηκε ο κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση. Ο νέος κώδικας προβλέπει εκτενείς και ακριβείς δεσμεύσεις που πρέπει να αναλάβουν οι πλατφόρμες και η βιομηχανία για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και σηματοδοτεί ένα ακόμη σημαντικό βήμα προς ένα πιο διαφανές, ασφαλές και αξιόπιστο διαδικτυακό περιβάλλον. Στόχος του κώδικα είναι να αναγνωριστεί ως κώδικας δεοντολογίας στο πλαίσιο της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Μεταξύ των 34 υπογραφόντων μερών συγκαταλέγονται μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες, όπως η Meta, η Google, το Twitter, το TikTok και η Microsoft, καθώς και πολλοί άλλοι φορείς, όπως μικρότερες ή εξειδικευμένες πλατφόρμες, ο κλάδος των διαδικτυακών διαφημίσεων, εταιρείες τεχνολογίας διαφημίσεων, ελεγκτές γεγονότων, η κοινωνία των πολιτών ή φορείς που προσφέρουν συγκεκριμένη τεχνογνωσία και λύσεις για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Ενίσχυση του κώδικα δεοντολογίας της ΕΕ για την παραπληροφόρηση

Οι υπογράφοντες τον κώδικα ενθαρρύνονται να υποβάλλουν σε μηνιαία βάση εκθέσεις σχετικά με τις δράσεις τους για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης σχετικά με τον κορονοϊό. Διαβάστε τις πιο πρόσφατες εκθέσεις.

Σημαντικότερα σημεία:

• Τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, το Twitter διέγραψε 527 λογαριασμούς που παραβίαζαν την πολιτική παραπλανητικής πληροφόρησης για τη νόσο COVID-19.
• Το TikTok ανέφερε ότι η τάση που είχε παρατηρηθεί ήδη από τον Φεβρουάριο εξακολουθεί να είναι ορατή στα στοιχεία Μαρτίου-Απριλίου, ήτοι μια μείωση στους δείκτες μέτρησης σε συνδυασμό με την άρση των περιορισμών σε πολλές χώρες της ΕΕ.
• Στις 4 Μαΐου η Google δημοσίευσε την έκθεση του 2021 για την ασφάλεια των διαφημίσεων, την ετήσια έκθεση σχετικά με τις προσπάθειες για την πρόληψη της κακόβουλης χρήσης των πλατφορμών διαφημίσεων της Google, η οποία περιλαμβάνει και τους συνολικούς αριθμούς αφαίρεσης διαφημίσεων που σχετίζονται με τη νόσο COVID-19. Όσον αφορά τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, αναφέρει ότι έχουν μπλοκαριστεί 33.882.679 (+267.048) διαφημίσεις που σχετίζονται με τον κορονοϊό.
• Η Μeta αναφέρει ότι το Κέντρο Πληροφόρησης για τη νόσο COVID-19 στο Facebook είχε 3,1 εκατομμύρια επισκέπτες τον Μάρτιο και πάνω από 2 εκατομμύρια τον Απρίλιο, γεγονός που σημαίνει μείωση σχεδόν 21,8 εκατομμυρίων επισκεπτών σε σύγκριση με τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο.
• Η Microsoft αναφέρει σημαντική μείωση του αριθμού των επισκεπτών της σελίδας του Bing που είναι αφιερωμένη στην COVID-19, με 1.795.676 καταγεγραμμένες επισκέψεις, γεγονός που σημαίνει μείωση κατά 1.220.020 επισκέψεις τον Μάρτιο και τον Απρίλιο σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο αναφοράς. Η Microsoft Advertising εξακολουθεί να εφαρμόζει πολιτικές που απέτρεψαν συνολικά 9.022.800 (+8.200.933) υποβολές διαφημιστών προς τις ευρωπαϊκές αγορές, συμπεριλαμβανομένου του περιεχομένου που σχετίζεται με τα εμβόλια.

Έλεγχος των γεγονότων

Η ΕΕ έχει εντείνει τις προσπάθειές της για τη στήριξη των ευρωπαίων ελεγκτών γεγονότων και των ερευνητών σχετικά με την παραπληροφόρηση. Το νεοσυσταθέν Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ψηφιακών Μέσων θα συμβάλει στη βαθύτερη κατανόηση των σχετικών με την παραπληροφόρηση παραγόντων, φορέων, εργαλείων, μεθόδων, δυναμικής διάδοσης, στόχων προτεραιότητας και του αντικτύπου στην κοινωνία. Στόχος του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων είναι να καταστεί ο ευρωπαϊκός κόμβος για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο. Άλλα παραδείγματα έργων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης είναι τα PROVENANCE , SocialTruth, EUNOMIA και WeVerify.

Η Επιτροπή συνεργάζεται με τις διαδικτυακές πλατφόρμες που συμμετέχουν στον διαρθρωμένο διάλογο για την αντιμετώπιση της καταναλωτικής διαδικτυακής απάτης που σχετίζεται με την πανδημία του κορονοϊού, από κοινού με τις αρχές προστασίας των καταναλωτών. Η Επιτροπή και το δίκτυο συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών βρίσκονται σε τακτική επαφή με τις 11 μεγάλες διαδικτυακές πλατφόρμες Allegro, Amazon, Alibaba/AliExpress, CDiscount, Ebay, Facebook, Google, Microsoft/Bing, Rakuten, Verizon Media/Yahoo και Wish και ανταλλάσσουν απόψεις σχετικά με τις νέες τάσεις και τις επιχειρηματικές πρακτικές που συνδέονται με την πανδημία. Στο πλαίσιο αυτό, οι διαδικτυακές πλατφόρμες έχουν αναφέρει ότι αφαίρεσαν εκατοντάδες εκατομμύρια παράνομες προσφορές και διαφημίσεις και επιβεβαίωσαν ότι σημειώνεται σταθερή μείωση των νέων καταχωρίσεων που συνδέονται με τον κορονοϊό.

Στις 2 Μαρτίου 2021 η Επιτροπή δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή της για το Safety Gate, το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της ΕΕ για επικίνδυνα καταναλωτικά προϊόντα, το οποίο συμβάλλει στην απόσυρση επικίνδυνων μη εδώδιμων προϊόντων από την αγορά. Τα ευρήματα της έκθεσης δείχνουν ότι για το 2020 οι αρχές ανέλαβαν τον αριθμό ρεκόρ των 5 377 δράσεων, σε σύγκριση με 4 477 δράσεις το 2019. Το 9 % όλων των ευρημάτων για το 2020 αφορά προϊόντα που σχετίζονται με προϊόντα για την COVID-19, όπως αναποτελεσματικές μάσκες προσώπου, τοξικά απολυμαντικά και λαμπτήρες υπεριώδους ακτινοβολίας που υποτίθεται ότι λειτουργούν ως αποστειρωτές.

Η προσέγγιση της ΕΕ για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης βασίζεται στον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ο κορονοϊός δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως πρόσχημα για την υπονόμευση της ελευθερίας της έκφρασης, τη μείωση της λογοδοσίας των δημόσιων αρχών ή τον αδικαιολόγητο περιορισμό της πρόσβασης σε πληροφορίες και της διαφάνειας. Η κρίση κατέδειξε τον ουσιαστικό ρόλο των δημοσιογράφων, οι οποίοι παρείχαν στους πολίτες αξιόπιστες, επαληθευμένες πληροφορίες, συμβάλλοντας στη διάσωση ανθρώπινων ζωών.

Η Επιτροπή παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς τον αντίκτυπο των μέτρων έκτακτης ανάγκης που έλαβαν τα κράτη μέλη στο δίκαιο και τις αξίες της ΕΕ και θα συνεχίσει να το πράττει μέχρις ότου καταργηθούν όλα τα μέτρα.

Η Επιτροπή καλεί τα κράτη μέλη να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να διασφαλίσουν ότι οι δημοσιογράφοι μπορούν να εργάζονται με ασφάλεια και υπό τις κατάλληλες συνθήκες, και να αξιοποιήσουν στο έπακρο τη δέσμη μέτρων της ΕΕ για την οικονομική απόκριση και ανάκαμψη σε σχέση με τον κορονοϊό, με σκοπό τη στήριξη των μέσων ενημέρωσης, με παράλληλο σεβασμό της ανεξαρτησίας τους.

Η ΕΕ θα ενισχύσει περαιτέρω τη στήριξη της κοινωνίας των πολιτών, των ανεξάρτητων μέσων ενημέρωσης και των δημοσιογράφων σε όλο τον κόσμο και θα εντείνει τις δράσεις για την ενίσχυση της προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης και ενός ασφαλέστερου περιβάλλοντος για τα μέσα ενημέρωσης.

Η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει τον ρόλο των πολιτών και να αυξήσει την ευαισθητοποίηση και την ανθεκτικότητα της κοινωνίας.

Η ΕΕ θα ανταλλάσσει βέλτιστες πρακτικές σχετικά με μέτρα ενίσχυσης της ανθεκτικότητας στο πλαίσιο της κρίσης του κορονοϊού.

Η Επιτροπή θα υποστηρίξει και θα προωθήσει έργα για τον γραμματισμό στα μέσα ενημέρωσης, την κριτική σκέψη και τις ψηφιακές δεξιότητες, καθώς και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών. Θα ενισχύσει τον συντονισμό μεταξύ των θεσμικών οργάνων, των δικτύων και των κρατών μελών για την ανταλλαγή ενημερωτικού υλικού και βέλτιστων πρακτικών. Η Επιτροπή θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στις ευάλωτες ομάδες, ιδίως τα παιδιά και τους νέους, που αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο παραπλάνησης.