Bestrijding van desinformatie over het coronavirus

Gearchiveerde pagina

De webpagina’s in deze sectie worden niet meer bijgewerkt. De inhoud kan verouderd zijn en dient alleen te worden geraadpleegd voor informatie m.b.t. het verleden.

Over het coronavirus circuleert veel onjuiste informatie. Maar alleen recente informatie uit gezaghebbende bronnen is te vertrouwen.

Volg de adviezen van de zorginstanties van uw land, en kijk op de websites van de Europese en internationale organisaties: ECDC en WHO. U kunt zelf ook helpen: deel geen ongecontroleerde informatie uit twijfelachtige bron!

Als EU-instellingen vechten we allemaal samen tegen desinformatie. We werken daarbij nauw samen met onlineplatforms. We stimuleren hen om gezaghebbende bronnen te promoten, aantoonbaar onjuiste of misleidende informatie niet te promoten, en illegale informatie of informatie die schadelijk kan zijn voor uw gezondheid, te verwijderen.

We hebben onze strijd tegen desinformatie, nepnieuws en buitenlandse inmenging op alle fronten opgevoerd. Hoe we dat doen leest u in een gezamenlijke mededeling van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger.

De bestrijding van desinformatie en nepnieuws over het coronavirus redt levens. De Europese Commissie zet alle beschikbare instrumenten in en financiert onderzoek dat ons in deze strijd kan helpen.

Aanpak van desinformatie over het coronavirus

Feiten en fictie over vaccins

Weet u niet zeker of sommige verhalen die u leest, wel waar zijn? Hier zijn een paar feiten:

Gezien de ernst van de huidige crisis, doet de EU alles om de COVID-19-vaccins die beantwoorden aan de hoge EU-nomen voor veiligheid en werkzaamheid, zo snel mogelijk beschikbaar te stellen aan iedereen die ze nodig heeft.

Vaccinatie is een van de grootste successen op het gebied van de volksgezondheid. Wereldwijd redden vaccins ieder jaar minstens 2 tot 3 miljoen mensenlevens, en er worden nog veel meer handicaps en langdurige ziekten mee voorkomen. De EU wil ervoor zorgen dat alleen vaccins die beantwoorden aan de hoge EU-normen voor veiligheid en werkzaamheid, worden toegelaten. De Commissie heeft verschillende aankoopovereenkomsten gesloten met ontwikkelaars van vaccins en heeft gezorgd dat er voldoende vaccindoses zijn om alle EU-burgers te vaccineren. Alle vaccins die na een gunstige evaluatie door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een toelating hebben gekregen van de Europese Commissie, zijn te vinden op de pagina Veilige vaccins voor Europa, naast de vaccins die nog worden ontwikkeld of nog door het EMA worden onderzocht.

Vaccins beschermen mensen tegen gevaarlijke ziekten. Gedurende de hele coronapandemie hebben sommigen onwetenschappelijke beweringen over vaccins verspreid. Zij maken misbruik van de angsten van mensen en kunnen zo de volksgezondheid ernstige schade toebrengen. Misleidende informatie, onbewezen theorieën en uit de lucht gegrepen beweringen dat vaccins mensen vergiftigen of hun DNA veranderen, jagen mensen angst aan en doen hen twijfelen of ze wel willen gevaccineerd worden.

Veelbelovende resultaten van een wetenschappelijke inspanning zonder weerga. Het coronavirus is uitzonderlijk gevaarlijk en heeft invloed op heel onze levenswijze. Daarom wilde de wereldwijde medische gemeenschap in recordtijd veilige en werkzame vaccins en geneesmiddelen vinden. Hoewel de vaccins dringend nodig waren, moesten ze eerst een strenge beoordeling door het Europees Geneesmiddelenbureau doorstaan, zodat we zeker konden zijn over hun werkzaamheid, veiligheid en kwaliteit voordat we ze inzetten. Dankzij een ongeziene inzet van geld en expertise in ieder stadium kon het proces van ontwikkeling, evaluatie en vergunning versneld worden.

Dankzij het Europees digitaal coronacertificaat kunnen we zo langzamerhand weer veilig op reis, voor werk of vakantie.

De Europese Commissie heeft een wetsvoorstel ingediend voor een Europees digitaal coronacertificaat, een bewijs dat iemand tegen corona is ingeënt, negatief getest is of hersteld is van corona. Het certificaat moet het vrij en veilig reizen in de EU weer makkelijker maken. Het bevat slechts enkele gegevens die je vaccinatie-, test- of herstelstatus bevestigen. Dit gratis certificaat wordt digitaal of op papier afgegeven in de vorm van een QR-code.

De QR-code bevat een digitale handtekening die het certificaat tegen vervalsing beschermt. Bij controle van het certificaat wordt de QR-code gescand en de handtekening geverifieerd. De Europese Commissie heeft gezorgd voor een gateway waarmee de digitale handtekeningen van certificaten uit de hele EU kunnen worden gecontroleerd. De persoonlijke gegevens van de certificaathouder worden niet via de gateway doorgegeven.

Er leven heel wat misvattingen over het Europees digitaal coronacertificaat, variërend van samenzweringstheorieën tot onjuiste informatie die voortkomt uit zorgen of vragen die op zichzelf wel gerechtvaardigd zijn. Zo wordt wel beweerd dat het certificaat moet voorkomen dat niet-gevaccineerde mensen op reis gaan, maar dat is pertinent onjuist. Een van de uitgangspunten is juist dat er geen verschil wordt gemaakt: EU-lidstaten die om een vaccinatiebewijs vragen, moeten onder dezelfde voorwaarden ook een negatief testresultaat of een bewijs van herstel van COVID-19 accepteren. Met het certificaat worden geen extra beperkingen opgelegd, laat staan een reisverbod. Het maakt reizen binnen de EU juist weer makkelijker.

Belangrijker nog: Europees digitaal coronacertificaat is slechts een tijdelijke maatregel die weer wordt ingetrokken zodra de COVID-19-pandemie volgens de Wereldgezondheidsorganisatie voorbij is.

Vaccins hebben meestal maar heel lichte bijwerkingen, en vaak helemaal geen.

Niet alleen vaccins kunnen bijwerkingen hebben. Ook andere geneesmiddelen en levensmiddelen kunnen lichte of zware bijwerkingen hebben, maar in de meeste gevallen merken we niks. En als we dan toch iets voelen, is het bijna altijd ongevaarlijk en duurt het niet lang. Met coronavaccins is het ook zo. De meest gangbare bijwerkingen van elke vaccinatie zijn een lichte en tijdelijke pijn of zwelling op de plaats van de prik, vermoeidheid, rillingen, misselijkheid, braken en koorts. Minder dan 1 op de 10 krijgt op de plaats van de injectie uitslag, netelroos of rode vlekken. Het kan ook wat jeuken, maar dat gebeurt maar bij 1 op de 100 mensen. Het EMA heeft een lijst gepubliceerd met de mogelijke bijwerkingen van de coronavaccins van BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca en Janssen. U kunt ook uw huisarts om meer informatie vragen.

Natuurlijk moeten we alle ernstige bijwerkingen van een COVID-19-vaccinatie serieus nemen, maar we mogen geen voorbarige conclusies trekken. Ook al duikt een symptoom kort na vaccinatie op, dan betekent dat niet automatisch dat het door de vaccinatie zelf komt. Misschien heeft het er helemaal niets mee te maken en is het een ongelukkige samenloop. We weten pas zeker of het om bijwerkingen van het vaccin gaat, als de medici alle gevaccineerden hebben onderzocht; pas dan kunnen ze een onderscheid maken tussen bijwerkingen die wel en niet met de prik te maken.

Bent u gevaccineerd en heeft u last van bijwerkingen, neem dan contact op met uw arts.

De mensen die meedoen aan de klinische proeven zijn een goede afspiegeling van de mensen die gevaccineerd moeten worden.

De EU hanteert strenge normen voor de veiligheid en werkzaamheid van alle nieuwe vaccins, dus ook de coronavaccins, en daarom moeten ze ook grondig klinisch worden getest. De producent moet de data van die klinische proeven indienen bij het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA), die daarna alle data doorlicht en besluit of het het vaccin aan de Europese Commissie zal aanbevelen. Een van de factoren waar de EMA op let, is de groep mensen die aan de klinische proeven heeft meegedaan. De klinische proef is pas betrouwbaar als de deelnemers representatief zijn voor de doelgroep van het vaccin. Daarom hebben aan de klinische proeven zeer diverse groepen deelgenomen qua afkomst, leeftijd en geslacht. Ook waren mensen uit risicogroepen bij de klinische proeven vertegenwoordigd, om te kunnen nagaan of het vaccin voor alle leeftijden en groepen veilig is.

Er is veel desinformatie in omloop over vermeende bijwerkingen van het vaccin voor zwangere vrouwen. Het klopt dat er zeer weinig data zijn over het gebruik van coronavaccins tijdens de zwangerschap, omdat zwangere vrouwen gewoonlijk niet aan zulke studies deelnemen; de zwangerschap beïnvloedt namelijk sowieso hun immuunsysteem. Er zijn wel dierproeven gedaan, en daaruit zijn geen schadelijke gevolgen voor de zwangerschap gebleken, dus de deskundigen verwachten geen nadelige effecten. Dit neemt niet weg dat iedere zwangere vrouw eerst moet overleggen met haar arts en alle voordelen en risico’s moet bekijken, voordat ze besluit om zich eventueel te laten vaccineren. De vaccinproducenten blijven gegevens verzamelen over alle lopende vaccinaties om te kunnen garanderen dat ze ook op langere termijn doeltreffend en veilig zijn.

Meer over de EU-verordening voor klinische proeven
Notulen van de openbare stakeholdervergadering over klinische patiëntentesten met COVID-19-vaccins (EMA)
Lees meer over de COVID-19-richtsnoeren van het EMA voor ontwikkelaars van geneesmiddelen en andere belanghebbenden
Meer over de klinische proeven voor de vaccins van BioNTech-Pfizer, Moderna, AstraZeneca en Janssen.

Natuurlijke immuniteit tegen COVID-19 na een infectie is tijdelijk en mensen die eerder besmet waren, moeten na overleg met hun arts nog steeds gevaccineerd worden.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat die natuurlijke immuniteit na een bevestigde besmetting met het coronavirus niet erg lang duurt; de meeste schattingen liggen tussen de zes en acht maanden. Wees dus op uw hoede als u leest dat u na een besmetting immuun bent, en blijf de basisregels volgen: hou afstand, draag een mondkapje en was je handen regelmatig. Bent u genezen van COVID-19, raadpleeg dan uw arts of zorgcentrum: zij kunnen u zeggen wanneer u zich het best kunt laten vaccineren.

Het is de wereldwijde productiecapaciteit die het tempo van de vaccinaties bepaalt.

De vaccinatiecijfers per land zijn van veel factoren afhankelijk, en een ervan is de snelheid waarmee producenten hun vaccins produceren en aan de EU-landen leveren. Daarop vooruitlopend heeft de Europese Commissie die producenten al snel na het uitbreken van de pandemie veel financiële hulp geboden, zodat ze hun productiecapaciteit konden opvoeren. In ruil daarvoor beloofden de bedrijven miljarden dosissen te leveren. Om de kansen op een of meer goede vaccins te vergroten, heeft de Commissie ook contracten gesloten met verschillende farmabedrijven. En zodra die bedrijven vaccins begonnen aan te bieden, heeft de EU die gekocht.

De eerste vaccins werden aan de EU-landen geleverd in de aanloop naar de Europese vaccinatiedagen op 27-29 december 2020, maar de distributie daarna is in handen van de nationale en regionale organisaties.

Veilige vaccins voor Europa
Vaccinatiebarometer van het ECDC (tweemaal per week bijgewerkt)
Coronamaatregelen van de Europese Commissie
Vragen en antwoorden van de Commissie over de coronavaccinaties in de EU

De EU-landen zijn zelf bevoegd voor hun volksgezondheidsbeleid. De Commissie coördineert grensoverschrijdende aspecten en ondersteunt.

De Europese Commissie ondersteunt de EU-landen en helpt hen hun inspanningen in crisistijden te coördineren. Door een betere coördinatie tussen de EU-landen, een grotere rol voor onze medische en wetenschappelijke agentschappen en initiatieven zoals de farmaceutische strategie voor Europa bereidt de Commissie zich voor op toekomstige grensoverschrijdende gezondheidscrisissen. Op gezondheidsgebied blijven de EU-landen in de eerste plaats zelf bevoegd voor hun beleid.

COVID-19-vaccins gaan door verschillende rondes van rigoureuze tests en peer review voordat ze worden goedgekeurd.

De goedkeuringsprocedure voor vaccins is zowel nauwkeurig als transparant. Net als alle andere vaccins, moeten COVID-19-vaccins door drie fasen van klinische proeven gaan en aan hoge normen beantwoorden voordat het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) een positieve wetenschappelijke aanbeveling kan geven en de Europese Commissie het gebruik ervan kan toestaan. De farmaceutische bedrijven voeren deze klinische proeven uit volgens EMA-normen om na te gaan welke effecten de geteste vaccins hebben, zonder het welzijn van de proefpersonen te schaden. Informatie over alle klinische proeven is vrij beschikbaar op de EudraCT-database. Het hele proces is dus transparant.

Het proces om vaccins te ontwikkelen is veel efficiënter gemaakt (zonder afbreuk te doen aan de doeltreffendheid en de gezondheidsnormen) door parallel klinische proeven uit te voeren, met meer vrijwilligers dan gebruikelijk, en door meer veel geld beschikbaar te stellen voor onderzoek. Het proces werd ook efficiënter gemaakt door vaccinontwikkelaars toe te staan hun testresultaten al tijdens de fase van onderzoek en ontwikkeling voortdurend aan het EMA voor te leggen. Normaal worden de resultaten van klinische proeven pas ter controle voorgelegd na afloop van deze fase. Het EMA heeft dus minder tijd nodig om een advies over het vaccin te formuleren nadat de producent een aanvraag indient om het in de handel te brengen. De evaluatie is immers dan al grotendeels gebeurd. Door de snelheid wordt dus niet inboet op de kwaliteit.

Net als alle andere vaccins, leren COVID-19-vaccins je immuunsysteem hoe het zich kan beschermen tegen het virus waarvoor het bedoeld is.

Vaccins werken door het inbrengen van een klein, dood deel van een schadelijk virus, zodat ons lichaam er immuun kan tegen worden, zonder geïnfecteerd te worden. Dat beschermt ons tegen mogelijke toekomstige infecties met het eigenlijke virus.

De cellen in ons lichaam lezen onze genetische code (DNA) en creëren tijdelijke genetische instructies (RNA) die het lichaam vertellen hoe het de eiwitten moet aanmaken die het nodig heeft om te groeien en zichzelf te herstellen. Zodra die eiwitten zijn aangemaakt, vergaat het RNA. Pfizer-BioNTech en Moderna gingen bij de ontwikkeling van hun vaccin uit van het specifieke eiwit (het piek-eiwit of "spike protein") waarmee het coronavirus gezonde cellen kan infecteren. Hun vaccins geven cellen gemodificeerde instructies (mRNA) om dat piek-eiwit te produceren, zonder de rest van het virus. Ons lichaam ontwikkelt dan een immuunrespons tegen het piek-eiwit, waarvoor anders een hele tijd nodig is als ons lichaam onvoorbereid aan het virus wordt blootgesteld. Dankzij de vaccinatie leert ons lichaam het piek-eiwit te herkennen en kan het in de toekomst veel sneller antilichamen produceren om bij een infectie het virus uit te schakelen.

Er is niets dat erop wijst dat dit proces onze cellen kan beschadigen.

Farmaceutische bedrijven zijn aansprakelijk voor de bijwerkingen van vaccins die zijn aangekocht in het kader van de EU-vaccinstrategie

Het bedrijf dat houder is van de vergunning om een product in de handel te brengen, is ook altijd aansprakelijk voor dat product. Bedrijven zijn verantwoordelijk voor de veiligheid van hun producten en hebben specifieke verplichtingen, zoals een volledig risicomonitoringplan, het melden van eventuele nadelige effecten van het product en de nodige follow-upmaatregelen. Het is waar dat de EU een aantal regels rond vaccins heeft aangepast om sneller een veilig en effectief vaccin te hebben. De veiligheidsnormen zijn echter net zo streng als altijd en de richtlijn inzake productaansprakelijkheid geldt nog steeds. Beweringen dat de contracten waarover de Commissie heeft onderhandeld de vaccinfabrikanten niet aansprakelijk zouden stellen voor bijwerkingen, zijn dus gewoon onjuist.

De veiligheid en doeltreffendheid van toegelaten COVID-19-vaccins wordt streng gecontroleerd via het gereputeerde EU-systeem voor geneesmiddelenbewaking. In hoeverre een nieuw vaccin op lange termijn bijwerkingen kan veroorzaken, kan pas worden bevestigd wanneer voldoende tijd is verstreken. Als een onverwachte medische aandoening samenvalt met een vaccinatie, nemen mensen vaak aan dat het vaccin de aandoening veroorzaakt. Nieuw goedgekeurde vaccins tegen COVID-19 zullen voortdurend worden gemonitord om na te gaan of vermoede bijwerkingen daadwerkelijk door het vaccin worden veroorzaakt, en hoe werkzaam ze op lange termijn zijn. De vaccinfabrikanten blijven aansprakelijk en van hen wordt verwacht dat zij de langetermijneffecten van hun vaccins lang na toediening zullen monitoren.

Als er voldoende betrouwbare gegevens zijn om aan te tonen dat een COVID-19 vaccin voldoet aan de hoge EU-normen op het gebied van veiligheid en werkzaamheid, zal de EU het gebruik ervan aanbevelen, ongeacht wie het vaccin heeft vervaardigd.

Pro-Russische desinformatie beweert dat de EU de inspanningen van andere landen ondermijnt. Vaccins die op de interne markt in de handel worden gebracht, moeten beantwoorden aan de hoge Europese normen voor veiligheid en werkzaamheid die door het Europees Geneesmiddelenbureau zijn vastgesteld. Ondertussen onderzoekt het EMA ook het Russische Spoetnik V-vaccin tegen COVID-19. Als het EMA een gunstig advies uitbrengt, zal de Europese Commissie toelating geven om het vaccin in de EU te gebruiken.

Bovendien is er een lange geschiedenis van door het Kremlin gesteunde desinformatiecampagnes in Europa en daarbuiten, die goed gedocumenteerd is door EUvsDisinfo. Zo is gebleken dat Kremlinaanhangers het Spoetnik V-vaccin in Latijns-Amerika promootten, terwijl ze andere vaccins tegenwerkten.

In feite zou de EU maar al te graag een vaccin uit om het even welk land gebruiken, mits het voldoet aan de hoge Europese normen voor veiligheid en werkzaamheid die door het Europees Geneesmiddelenbureau zijn vastgesteld.

Feiten en fictie over COVID-19

Weet u niet zeker of sommige verhalen die u leest, wel waar zijn? Hier zijn een paar feiten:

De meeste wetenschappers en beleidsmakers zijn het erover eens dat lockdowns levens redden, maar ook dat ze op lange termijn geen haalbare optie zijn om de pandemie aan te pakken.

De EU en alle EU-landen zullen altijd de gezondheid en het levensonderhoud van mensen op de eerste plaats stellen. Gedurende de pandemie werden de meeste landen in Europa gedwongen tijdelijke lockdownmaatregelen in te voeren om het grote aantal nieuwe besmettingen te beheren. Het is in ieders belang om eventuele lockdowns zo kort mogelijk te houden, maar dit is alleen mogelijk als ze het gewenste effect hebben: het aantal nieuwe besmettingen aanzienlijk verminderen. Of de maatregelen de verspreiding van het coronavirus beletten, hangt ook af van hoe goed mensen de coronarichtlijnen volgen, zoals mondkapjes dragen in de openbare ruimte en afstand houden.

Beleidsmakers en wetenschappers zijn zich ervan bewust dat lockdowns duur zijn en geen haalbare optie op lange termijn vormen, aangezien ze onevenredig zwaar zijn voor armen, gezinnen met jonge kinderen en werknemers die niet thuis kunnen werken. Ze betekenen een zware last voor de economie en zijn schadelijk voor de geestelijke gezondheid en het welzijn van mensen. In sommige situaties zijn tijdelijke lockdownmaatregelen nodig om de gezondheidszorg voldoende tijd te geven om de situatie onder controle te krijgen en het worstcasescenario te vermijden.

Aangezien het coronavirus zich verspreidt door contact met vloeistofdruppels en over langere afstand via aerosolen, vooral in ruimte waar er een slechte ventilatie is, is het beperken van contact tussen mensen de meest betrouwbare manier om infectieketens te breken. Als we een ongecontroleerde verspreiding van het coronavirus toestaan zou uiteindelijk de gezondheidszorg bezwijken, wat de mortaliteit de hoogte kan injagen.

Opgepast voor mensen die beweren dat ze een "wondermiddel" kennen

Volg geen medische adviezen uit onbekende of onbetrouwbare bron! Dat kan schadelijk zijn voor uw gezondheid. Let op: om te weten welke vaccins de Europese Commissie heeft goedgekeurd, moet u kijken op de pagina Veilige vaccins voor Europa. De vaccins die daar staan, zijn goedgekeurd na een zorgvuldige evaluatie door het Europees Geneesmiddelenbureau, dat momenteel ook vaccins van andere farmaceutische bedrijven onderzoekt. U moet achterdochtig zijn voor iedereen die beweert een coronavirusbehandeling te hebben die niet door het Europees Geneesmiddelenbureau is goedgekeurd of die niet door uw nationale gezondheidsautoriteiten wordt aanbevolen. Zou u er normaal al niet op vertrouwen, doe dat dan zeker nu niet!

Denk twee keer na voordat u via de sociale media adviezen doorgeeft. Check de informatie altijd eerst bij een betrouwbare instantie. Een voorbeeld is de hele discussie over hydroxychloroquine (een geneesmiddel ter voorkoming en behandeling van malaria) die veel aandacht heeft gekregen, ook al hebben gecontroleerde studies bewezen dat het middel niet helpt tegen het coronavirus. Neem dit geneesmiddel niet op eigen houtje, en ook geen andere "wondermiddelen". U kunt op de hoogte blijven van alle mogelijke COVID-19-behandelingen en -geneesmiddelen op de website van het Europees Geneesmiddelenbureau.

Het coronavirus verspreidt zich alleen via vochtdruppeltjes, bij het niezen, hoesten of uitademen, niet via mobiele netwerken.

Een wijdverbreid fabeltje wil dat de coronapandemie is ontstaan door de uitrol van 5G-netwerken. Dat is niet waar. Samenzweringstheorieën brengen 5G en het coronavirus ten onrechte met elkaar in verband, misschien omdat beide relatief nieuw zijn en onzichtbaar voor het menselijk oog. 5G is gewoon de volgende generatie mobiele netwerken. Er is geen enkele interactie tussen het coronavirus en 5G-netwerken. Ook niet met de huidige 4G-netwerken trouwens. 5G gebruikt radiogolven om diverse apparaten met elkaar te verbinden, en die kunnen het virus niet verspreiden, want dat overleeft alleen in vochtdruppeltjes. Dat het coronavirus zich al over de hele wereld heeft verspreid, terwijl nog niet overal een 5G-netwerk is uitgerold, is een bewijs te meer dat deze bewering gewoonweg niet klopt. In veel landen waar nog geen 5G-netwerk bestaat, zien we een hoog aantal coronabesmettingen. Kortom: er is geen enkel verband tussen het coronavirus en de uitrol van 5G-netwerken.

Mensen beschermen is voor de EU het allerbelangrijkst en daarom kiest zij altijd voor een aanpak op basis van "voorkomen is beter dan genezen". Daarom ook zijn de EU-grenswaarden voor de blootstelling aan elektromagnetische straling, ook van 5G, zo'n 50 keer lager dan wat volgens de huidige wetenschappelijke inzichten schadelijk zou kunnen zijn voor de menselijke gezondheid. Alle 5G-installaties moeten aan deze extreem strenge normen voldoen voordat ze in gebruik mogen worden genomen. Als het gebruik van 5G een gevaar zou opleveren voor de gezondheid en het welzijn van mensen in Europa, zou de EU de technologie niet hebben aanbevolen en zouden de EU-landen die ook verboden hebben.

De EU heeft een gecoördineerd herstelplan voor Europa, met steun voor particulieren en bedrijven en aandacht voor de volksgezondheid.

De EU spant zich in om de economische activiteiten weer op gang te brengen en een eerlijker, groener en digitaler Europa tot stand te brengen. Het herstelplan, met een totale begroting van 1,8 biljoen euro, zal Europa helpen van de crisis te herstellen en een groot aantal Europese sectoren ondersteunen bij de heropstart van hun activiteiten. Het omvat onder meer NextGenerationEU, een programma dat moet zorgen voor duurzaam, inclusief en eerlijk herstel voor iedereen, ook mensen in plattelandsgebieden en mensen die zwaar zijn getroffen door de crisis. Next Generation EU, dat is opgezet met inbreng van alle EU-landen, moet de economische activiteit in de EU aanzwengelen. Wie een beroep doet op het fonds, moet economische hervormingen doorvoeren, maar zonder verplichte bezuinigingsmaatregelen.

De EU wil dat burgers binnen Europa kunnen blijven reizen zonder het risico om het virus op te lopen. Re-open EU, het webplatform dat oorspronkelijk werd gelanceerd om Europeanen te helpen reizen tijdens de coronapandemie, is omgevormd tot een plek voor alle informatie over gezondheidsmaatregelen, beperkingen en reismogelijkheden in de EU. Voor de EU en voor de EU-landen staan de veiligheid en het welzijn van mensen voorop.

Er zit geen samenzwering achter de wereldwijde inspanningen om de pandemie te stoppen, alleen maar wetenschappers die vaccins voor iedereen zoeken

Hoort u een theorie over een zondebok aan wie u de schuld kunt geven van al uw problemen, dan moet u zich altijd afvragen of die theorie eigenlijk wel klopt. Samenzweringstheorieën zijn vaak aantrekkelijk. Ze geven te simpele antwoorden op complexe vragen. Ze volgen voorspelbare patronen en richten zich op een duidelijk herkenbare "vijand". Dergelijke voorspelbare patronen worden herhaald met verschillende scenario's, waarbij de schuld steeds op een andere vijand wordt geschoven. Laat u niet inpakken door simplistische en foute verklaringen van deze gezondheidscrisis.

Volgens een van die theorieën, zonder enig bewijs, zou Bill Gates achter het coronavirus zou zitten, als onderdeel van een of ander snood plan. Dit is natuurlijk absoluut niet waar. De Bill and Melinda Gates Foundation heeft een lange staat van dienst als het gaat om de bestrijding van gevaarlijke ziekten in de wereld, zoals polio. Deze stichting heeft juist 125 miljoen dollar gedoneerd aan de onafhankelijke, gezamenlijke en internationale inspanningen om het coronavirus te stoppen via tests, behandelingen en vaccins. Ze heeft ook de donormarathon voor de wereldwijde coronarespons, die de Europese Commissie op 4 mei gelanceerd heeft, actief gesteund en gesponsord. Er is nu al 15,9 miljard euro toegezegd door sponsors om tests, behandelingen en vaccins tegen het coronavirus te ontwikkelen en voor iedereen beschikbaar te maken Natuurlijk moet elk vaccin grondig klinisch worden getest, voordat het wordt goedgekeurd.

De privacyregels van de EU behoren tot de strengste ter wereld. Daar verandert het coronavirus niets aan.

Digitale technologieën kunnen ons beschermen en levens redden. Zo kan het vrijwillig gebruik van coronavirustracerings- en waarschuwingsapps een sleutelrol spelen in alle fasen van de crisis. Vooral bij lokale uitbraken kunnen apps een aanvulling zijn op andere maatregelen, zoals meer testen. Apps kunnen de verspreiding van het virus afremmen door de gebruikers te waarschuwen wanneer ze dicht bij een geïnfecteerde persoon zijn geweest, zodat de infectieketen kan worden verbroken. Maar het gebruik van corona-apps moet wel altijd vrijwillig, transparant en veilig zijn. Ze moeten ook in het buitenland werken en de privacy garanderen.

Om dat in goede banen te leiden, heeft de Commissie een interoperabiliteitsplatform opgezet: een soort digitale infrastructuur die nodig is om nationale servers voor apps informatie met elkaar te laten uitwisselen. Deze oplossing, die bruikbaar is voor de overgrote meerderheid van de apps die in de EU zijn ontwikkeld, zal zowel zakenreizigers als toeristen helpen om veilig door Europa te reizen, ook als de pandemie nog niet helemaal voorbij is.

Mondkapjes houden u gezond en zijn volkomen veilig, maar alleen als u ze opzet, draagt en afzet zoals het hoort.

We willen ons allemaal zo goed mogelijk beschermen tegen het coronavirus. Mondkapjes kunnen daarbij helpen, als we ze tenminste goed gebruiken Ze kunnen de verspreiding van het coronavirus sterk beperken, vooral in afgesloten ruimtes. Wanneer u besmet bent maar (nog) geen symptomen vertoont, beschermt u er anderen mee.

Maar u moet ze zien als een aanvulling op de andere preventieve maatregelen, zoals handen wassen en afstand houden. Een mondkapje alleen biedt geen volledige bescherming. Bovendien moet u het op de juiste wijze dragen en weer afzetten. Bij correct gebruik is er geen gevaar voor zuurstofgebrek of koolstofdioxidevergiftiging. De EU test de kwaliteit van de mondkapjes die zij zelf laat verspreiden.

Niemand is veilig voor infectie door het coronavirus of voor complicaties van COVID-19, zelfs niet wie in een groep met laag risico zit.

Elke generatie Europeanen heeft wel een keer te maken gehad met een groot probleem of een grote bedreiging. Voor onze generatie is dat het nieuwe coronavirus. Wat het zo bedreigend maakt is dat het zo besmettelijk is. Iedereen kan het krijgen en de complicaties kunnen ernstig zijn, ook bij jonge en gezonde mensen.

De EU heeft gereageerd door de gezondheid en de veiligheid van de burgers voorop te plaatsen. Ze werkt nauw samen met de EU-landen om maatregelen te coördineren en informatie te delen, en zet alle beschikbare middelen in om de verspreiding af te remmen en oplossingen te vinden. We weten niet hoe de pandemie zich nog verder zal ontwikkelen, maar we moeten overal rekening mee houden.

Iedereen, jong en oud, kan het virus oplopen wanneer hij of zij de officiële adviezen in de wind slaat. Bovendien weten we nog niet wat de langetermijneffecten zijn. Er vindt volop wetenschappelijk onderzoek plaats en we weten gewoon nog niet genoeg over het virus om te beoordelen hoeveel schade het kan toebrengen. Maar we weten wel dat iedereen er last van kan krijgen.

Het is dus ieders verantwoordelijkheid om het virus te bestrijden. Was uw handen grondig, raak uw gezicht zo min mogelijk aan, houd in openbare ruimtes voldoende afstand van anderen en ga in isolatie als u symptomen krijgt.

Alle lockdownmaatregelen in Europa zijn tijdelijk, en ze luiden niet het einde van de democratie of van de Europese waarden in.

Door afstand te houden en de coronamaatregelen te volgen, redden we levens en remmen we de verspreiding van het coronavirus af. Deze maatregelen zijn gebaseerd op de meest recente wetenschappelijke gegevens en inzichten waarover de besluitvormers in de EU-landen beschikken. De nationale regeringen en de Commissie zijn zich ook bewust van de mentale en economische tol die deze lockdowns van de bevolking eisen en zijn vastbesloten het virus zo snel mogelijk onder controle te krijgen en de EU weer open te gooien.

Fundamentele Europese waarden, zoals gaan en staan waar je wilt of zeggen en schrijven wat je denkt, vallen niet weg te denken uit het EU-model van leven, en zijn in deze tijd van crisis belangrijker dan ooit. Lockdownmaatregelen betekenen niet dat deze waarden in het gedrang komen, maar zijn noodzakelijk om de snelle toename van besmettingen met het coronavirus tegen te gaan. Wanneer het aantal nieuwe besmettingen tot een aanvaardbaar niveau daalt, worden tijdelijke beperkingen opgeheven en kunnen de Europeanen weer naar andere plaatsen reizen. Deze maatregelen worden alleen ingevoerd door EU-landen als reactie op extreem gevaarlijke situaties. De EU zal zich inzetten om ervoor te zorgen dat de fundamentele waarden in de hele EU gedurende deze moeilijke periode en ook daarna worden nageleefd.

Verder onderzoek is nodig om de oorsprong van de COVID-19-pandemie te bevestigen.

Het is belangrijker dan ooit om met andere landen over de hele wereld samen te werken bij de bestrijding van het coronavirus. Samenzweringstheorieën en ongefundeerde beweringen over het ontstaan van het virus kunnen die zo belangrijke internationale samenwerking op het spel zetten en levens kosten. De EU steunt de wereldwijde inspanningen om de oorzaken van de pandemie in kaart te brengen, zoals de wereldwijde studie van de oorsprong van het coronavirus door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

COVID-19 wordt veroorzaakt door een nieuwe stam coronavirussen, Sars-CoV-2. Dit virus werd op 31 december 2019 vanuit Wuhan in China gemeld aan de WHO. Coronavirussen veroorzaken aandoeningen aan de luchtwegen en kunnen van dieren op mensen worden overgedragen. We weten niet met absolute zekerheid waar het virus vandaan kwam. In het wereldwijde onderzoek naar de oorsprong van het coronavirus door de WHO wordt echter gesteld dat het waarschijnlijk is dat COVID-19 is ontstaan als gevolg van een rechtstreekse besmetting met een zoönose. Anderzijds is een laboratoriumongeval bij het Wuhan Institute of Virology op basis van het beschikbare bewijsmateriaal uiterst onwaarschijnlijk bevonden. Toch is er verder onderzoek nodig om de oorsprong van de COVID-19-pandemie te bevestigen.

Er moeten belangrijke en noodzakelijke vragen worden gesteld over de melding van en de reactie op de uitbraak, maar zomaar anderen de schuld voor deze ziekte geven, zal de huidige situatie niet verbeteren. Alleen door samenwerking kunnen Europa en de wereld de coronapandemie overwinnen. Wereldwijde volksgezondheid is een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid voor iedereen. Het niet, gedeeltelijk of te laat delen van volksgezondheidsinformatie kan wereldwijd desastreuze gevolgen hebben.

De EU kiest altijd voor een coöperatieve en constructieve aanpak met alle buren. Daarom stellen we schadelijke desinformatie en wie daarvoor verantwoordelijk is, altijd aan de kaak.

Desinformatie overspoelt ons met tegenstrijdige, verwarrende informatie, zodat we niet meer weer weten wat we moeten geloven. De gevolgen kunnen ernstig zijn, voor onze veiligheid, voor het vertrouwen in de overheid en de media, voor de wereldwijde samenwerking en nog veel meer. We zijn vooral kwetsbaar voor desinformatie bij stress, en ook nu tijdens deze coronacrisis proberen sommigen misbruik te maken van onze kwetsbaarheid.

Analisten bij EUvsDisinfo zien dat er geruchten worden verspreid om verwarring en wantrouwen te zaaien omtrent de maatregelen van de EU naar aanleiding van de coronacrisis. Buitenlandse actoren, waaronder bepaalde landen buiten de EU, met name Rusland en China, hebben het met gerichte acties en desinformatiecampagnes over het coronavirus op de EU, haar buurlanden en de hele wereld gemunt. Ze willen het democratisch debat ondermijnen, de maatschappelijke polarisatie aanwakkeren en hun eigen imago in de coronacrisis oppoetsen. We kunnen het best reageren door die pogingen aan het licht te brengen, de verspreiders te ontmaskeren en zelf te blijven hameren op de waarheid. De Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese Dienst voor extern optreden (EEAS) doen hun best om zoveel mogelijk correcte informatie over de pandemie te verspreiden.

Een virus geeft er niet om waar je vandaan komt. Je afkomst en je paspoort doen er niet toe.

Mensen proberen anderen de schuld te geven van de ziekte, en praten over "het Europese virus", "het Chinese virus", "het Britse virus" of "het Amerikaanse virus". Feit is dat het coronavirus wordt overgedragen door kleine druppeltjes wanneer iemand niest, hoest of uitademt. Dat is natuurlijk niet gebonden aan bepaalde bevolkingsgroepen. Leest u ergens dat het virus opzettelijk door migranten of bepaalde etnische groepen wordt verspreid, dan kunnen we u geruststellen. Hiervoor is er geen enkele wetenschappelijke basis. COVID-19 is niets meer en niets minder dan een wereldwijde crisis die om wereldwijde solidariteit vraagt.

De EU heeft de EU-landen altijd geholpen bij investeringen in de volksgezondheid.

De EU ondersteunt forse investeringen in de volksgezondheid en op grond van de EU-begrotingsregels zijn er nooit bezuinigingen opgelegd op dit gebied. In Europa staan mensen en hun gezondheid op de eerste plaats. De overheidsuitgaven voor gezondheidszorg zijn in de meeste EU-landen de afgelopen tien jaar toegenomen. Dit is beleid dat de Europese Unie altijd al onderscheiden heeft van de rest van de wereld. Onlangs heeft de EU een plan gelanceerd om landen tijdens de crisis te ondersteunen door de regels aan te passen, zodat zij meer geld kunnen besteden aan noodhulpdiensten en zich kunnen concentreren op het allerbelangrijkste: mensen beschermen.

Dat is niets nieuws: sinds de financiële crisis van 2008 heeft de EU diverse financiële initiatieven opgezet om alle EU-landen te helpen, vooral de landen die het zwaarst door de crisis waren getroffen, zoals Griekenland, Spanje en Italië. Door deze hervormingen zijn hun gezondheidszorgstelsels niet aangetast. Integendeel, het Europees Stabiliteitsmechanisme heeft bijgedragen tot de verbetering van universele dekking en alomvattende zorgstelsels. Het investeringsplan voor Europa heeft veel betekend voor kleine ondernemingen, onderzoek, innovatie en klimaatprojecten, maar ook voor een groot aantal projecten in de gezondheidszorg, zoals nieuwe kankerbehandelingen en uitbreidingen of moderniseringen van ziekenhuizen. De Commissie is ook met het EU4Health-programma gekomen om de EU-maatregelen tegen een pandemie te ondersteunen. Het programma beschikt over een budget van 5,1 miljard euro dat ten goede komt aan EU-landen, gezondheidsorganisaties en ngo’s.

De EU zorgt voor de zaken waarvoor ze bevoegd is, zodat de overheden van de EU-landen kunnen blijven focussen op hun prioriteiten.

Alle EU-landen, en in sommige landen alle regio's, moeten zelf beslissen over wetgeving en maatregelen tegen de coronacrisis. De Europese Commissie mag zich niet bemoeien met nationale wetgeving en besluiten over onderwerpen als gezondheid. Wel kan de Commissie in overleg met de EU-landen Europese initiatieven nemen om de crisis samen te bezweren. Neem het voorbeeld van een lockdown of het sluiten van de grenzen. Dat is iets wat elk land zelf beslist. Maar het besluit om ruim 100 miljoen euro vrij te maken voor vaccins, nieuwe behandelingen en testmethoden is een besluit van de EU in het kader van haar onderzoeksprogramma Horizon 2020. Dit bedrag komt bovenop de bijdrage van de Commissie van 15,9 miljard euro aan de wereldwijde coronarespons, een initiatief dat Commissievoorzitter Von der Leyen op 4 mei heeft gelanceerd.

Laat u niet bij de neus nemen door bots

Online robotprogramma's verspreiden desinformatie over de coronacrisis in Europa.

Er is op internet enorm veel desinformatie en regelrecht nepnieuws over het coronavirus te vinden. Wat is waar en wat is onwaar? Regelmatig verspreiden mensen, maar ook "bots" (computerprogramma's die automatisch bepaalde taken op internet en de sociale media uitvoeren), massaal informatie die voor u en uw dierbaren ronduit gevaarlijk kan zijn. Dit soort nepnieuws klink vaak geloofwaardig, waardoor u het misschien snel wilt delen, wat het extra riskant maakt. Denk dus twee keer na voordat u inhoud doorgeeft via uw socialemedia-accounts. Ga alleen af op betrouwbare bronnen: zou u bepaalde informatie of nieuwsbronnen normaal niet vertrouwen, doe dat dan zeker nu niet!

De EU werkt samen met onlineplatforms om het probleem van nepaccounts en bots aan te pakken en veel ervan zijn al uit de lucht gehaald. In deze tijden van crisis en toegenomen spanningen zijn dit soort nepaccounts en bots extra gevaarlijk. U kunt nepnieuws herkennen aan de hand van een drietal vragen:

Check de bron. Is de bron van het nieuws wel betrouwbaar?
Check het verhaal. Wordt het nieuws ook door andere media gebracht?
Check de intentie. Wordt het bericht soms door bots verspreid?

Foute berichten en desinformatie melden bij platforms

Er circuleert online veel foute en misleidende informatie over coronavaccins, en die ondermijnt de strijd tegen de pandemie. Door foute berichten en desinformatie raken mensen het vertrouwen in de medische wetenschap en de zorgsector kwijt. Daarom is het cruciaal dat iedereen zijn steentje bijdraagt en de feiten op een rijtje heeft.

Ook u kunt de verspreiding van onjuiste informatie tegengaan, door die content te melden als u ze online tegenkomt. Om u daarbij te helpen, heeft de WHO een site gemaakt, waar u leest hoe u foute of misleidende inhoud op sociale media kunt melden.

Foute berichten en desinformatie melden

Samenzweringstheorieën ontmaskeren

Sinds het begin van de coronacrisis zijn er, meestal online, allerlei gevaarlijke complottheorieën verspreid. Ze geven een misleidende en vaak vergezochte verklaring over de herkomst van het virus en over de vraag wie er verantwoordelijk is voor de verspreiding ervan. Om de schadelijke gevolgen hiervan te beperken, hebben de Europese Commissie en de Unesco een reeks heldere infographics gemaakt die u helpen zulke complottheorieën te herkennen en te ontzenuwen.

Meer informatie

Let op! Oplichters online...

Wees op uw hoede voor oplichters op internet die producten zoals beschermingsmaskers, mondkapjes en desinfecterende gel aanbieden, waarmee u een coronabesmetting zou kunnen voorkomen of genezen. Veelal gaat het om malafide handelaars die nepproducten verkopen. Met deze tips kunt u oplichting herkennen en vermijden.

Op 2 maart 2021 heeft de Europese Commissie haar jaarverslag over Safety Gate gepubliceerd. Safety Gate is een EU-breed systeem waarmee instanties elkaar en de consument snel kunnen waarschuwen voor gevaarlijke non-food consumentenproducten en dat helpt om zulke producten uit de handel te nemen.

Documentatie over Safety Gate

Online informatiebronnen

Voor leerlingen en leerkrachten bestaan er allerlei online bronnen en tools die tijdens de coronacrisis van pas kunnen komen.

Lees op Medium onze post met vijf dingen die u moet weten over het coronavirus.

Bestrijding van desinformatie