Επισκόπηση
Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τα μέτρα που λαμβάνονται κατά την πανδημία COVID-19 σχετικά με την προστασία των καταναλωτών από απάτες και αθέμιτες πρακτικές.
Συμβουλές προς καταναλωτές και εμπόρους*
Οι καταναλωτές θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί όταν πραγματοποιούν αγορές μέσω του διαδικτύου, και οι έμποροι θα πρέπει να έχουν πλήρη επίγνωση των κανόνων. Όπως έδειξαν οι πρόσφατοι έλεγχοι που διενήργησαν οι εθνικές αρχές του δικτύου συνεργασίας για την προστασία των καταναλωτών (CPC), ανέντιμοι έμποροι χρησιμοποιούν διάφορα μέσα για να προσελκύσουν τους καταναλωτές, ενώ επίσης πολλά προϊόντα προβάλλονται με ψευδείς ιδιότητες, ως ικανά να θεραπεύσουν ή να εμποδίσουν την εμφάνιση της νόσου COVID-19, ή με πλαστά πιστοποιητικά συμμόρφωσης· σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις, ανέντιμοι έμποροι χρησιμοποιούν και προσφορές με σκοπό την υποκλοπή ηλεκτρονικών διευθύνσεων και κωδικών πρόσβασης.
Όταν οι καταναλωτές εντοπίζουν αβάσιμες ή παραπλανητικές προσφορές σε διαδικτυακές πλατφόρμες, οφείλουν να χρησιμοποιούν τα εργαλεία που παρέχει κάθε πλατφόρμα για την αναφορά ακατάλληλου περιεχομένου ή να ενημερώνουν τις αρμόδιες εθνικές αρχές ή οργανώσεις προστασίας καταναλωτών. Το δίκτυο Ευρωπαϊκών Κέντρων Καταναλωτών (ECC) έχει δημοσιεύσει πληροφορίες σχετικά με την COVID-19 και παρέχει στήριξη στους καταναλωτές. Η πλατφόρμα Safety Gate μπορεί να βοηθήσει στον εντοπισμό επικίνδυνων εμπορευμάτων που βρίσκονται στην ΕΕ.
Οι καταναλωτές μπορούν επίσης να αναζητήσουν γενικές πληροφορίες από επίσημες πηγές τις οποίες περιλαμβάνουν πολλοί πάροχοι πλατφορμών και ιστοτόπων στις ιστοσελίδες τους προκειμένου να βοηθήσουν τους καταναλωτές να εντοπίσουν ψευδείς πληροφορίες ή ισχυρισμούς σε σχέση με την πανδημία COVID-19.
Πώς εντοπίζουμε πιθανές απάτες όταν κάνουμε αγορές στο διαδίκτυο;
Στην ΕΕ, οι έμποροι πρέπει να παρέχουν την ταυτότητά τους και τα στοιχεία επικοινωνίας τους: οι καταναλωτές θα πρέπει να εξετάζουν το ενδεχόμενο να ψωνίζουν αλλού εάν οι πληροφορίες αυτές δεν είναι εύκολα διαθέσιμες.
Να είστε ιδιαίτερα επιφυλακτικοί όταν εμφανίζονται ορθογραφικά λάθη, όπως, «C?V?D?19” ή “cor/na?vir?s»: αυτά χρησιμοποιούνται συνήθως για να αποφεύγεται ο εντοπισμός από τους αλγόριθμους των παρόχων ιστοτόπων. Διαβάστε προσεκτικά τη διεύθυνση και τους τίτλους των σελίδων του ιστότοπου, και αποφεύγετε να χρησιμοποιείτε σελίδες με συστηματικά εσφαλμένη γραφή.
Μην ξεχνάτε ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι κάποια τρόφιμα ή συμπληρώματα διατροφής μπορούν να θεραπεύσουν ή να εμποδίσουν τη νόσο COVID-19.
Τα προϊόντα πρέπει να προσδιορίζονται με σαφήνεια σε λεπτομερές και κατανοητό περιγραφικό κείμενο: οι καταναλωτές θα πρέπει να είναι προσεκτικοί όταν βλέπουν κυρίως διαφημιστικά στοιχεία, όπως:
- συνθήματα που συνδέονται γενικά με την πανδημία, π.χ. «#μένουμε ασφαλείς», «μένουμε σπίτι», «κοινωνική απόσταση»
- εικόνες του ιού δίπλα στην εικόνα του προϊόντος
- καταχωρίσεις με όνομα ή λογότυπο από:
- γιατρούς, επαγγελματίες της υγείας και άλλους εμπειρογνώμονες
- καλλιτέχνες, αθλητές, μπλόγκερ ή άλλες διασημότητες
- κρατικές αρχές, επίσημους εμπειρογνώμονες ή διεθνείς οργανισμούς
- ειδησεογραφικά άρθρα, ακαδημαϊκές εκθέσεις και άλλο περιεχόμενο που παρουσιάζεται ως προερχόμενο από έγκυρες πηγές.
Οι καταναλωτές θα πρέπει να εντοπίζουν τις πιεστικές τεχνικές πώλησης, αποφεύγοντας να πέσουν σε παγίδα, όπως:
- προϊόντα που διαφημίζονται ως «μοναδική ευκαιρία»
- ισχυρισμούς ότι ένα προϊόν είναι το «μόνο προϊόν που παρέχει αποτελεσματική προστασία», το «μόνο κιτ δοκιμών για οικιακή χρήση» ή πωλείται στη «χαμηλότερη τιμή στην αγορά»
- ισχυρισμούς σχετικά με την έλλειψη ενός προϊόντος, όπως, «διαθέσιμο μόνο σήμερα», ή «τα αποθέματα εξαντλούνται γρήγορα»
- πολύ υψηλές εκπτώσεις.
Δεν θα πρέπει να προβάλλονται εσφαλμένα οι όροι της αγοράς:
- οι καταναλωτές θα πρέπει να γνωρίζουν ποια είναι η πολύ υψηλότερη ή χαμηλότερη από την κανονική τιμή για παρόμοια προϊόντα
- οι καταναλωτές θα πρέπει να ελέγχουν περισσότερους από έναν ιστότοπους για να έχουν εικόνα της μέσης τιμής
- οι καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουν ότι, σε ορισμένες χώρες, οι κυβερνήσεις έχουν αυτή τη στιγμή ρυθμίσει την τιμή προϊόντων υψηλής ζήτησης, όπως οι προστατευτικές μάσκες ή/και τα απολυμαντικά.
*Επικαιροποιήθηκε στις 26 Μαΐου 2020, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του ελέγχου («σάρωση») των διαδικτυακών πλατφορμών και διαφημίσεων, που ξεκίνησε στις 30 Απριλίου 2020.
Κοινή θέση
Καθώς ο νέος ιός διασπείρεται σε όλη την ΕΕ, ανέντιμοι έμποροι διαφημίζουν και πωλούν στους καταναλωτές προϊόντα, όπως μάσκες προστασίας, καλύμματα κεφαλής και απολυμαντικά χεριών και άλλα προϊόντα, τα οποία υποτίθεται ότι προλαμβάνουν ή θεραπεύουν μία λοίμωξη. Το γενικό συμφέρον επιτάσσει την ύπαρξη ενός ασφαλούς διαδικτυακού περιβάλλοντος στο οποίο οι καταναλωτές, ιδίως υπό τις συνθήκες ψυχολογικής πίεσης που προκαλεί η σημερινή κρίση, να νοιώθουν προστατευμένοι από κάθε παράνομη πρακτική που θέτει ενδεχομένως την υγεία τους σε κίνδυνο.
Στις 20 Μαρτίου 2020, το δίκτυο αρχών των κρατών μελών για την προστασία των καταναλωτών (CPC), με την υποστήριξη της Επιτροπής, εξέδωσε μία κοινή θέση COVID-19 όσον αφορά τις συνηθέστερες απάτες και αθέμιτες πρακτικές που έχουν καταγγελθεί στο πλαίσιο αυτό. Σκοπός είναι να δοθεί η δυνατότητα στους διαχειριστές κάθε ηλεκτρονικής πλατφόρμας να εντοπίζουν ευκολότερα τέτοιες παράνομες πρακτικές και να τις αποσύρουν, καθώς και να προλαμβάνουν την εμφάνιση άλλων παρόμοιων πρακτικών.
Επιστολή προς τις διαδικτυακές πλατφόρμες
Στις 23 Μαρτίου 2020, ο επίτροπος Δικαιοσύνης και Καταναλωτών, Ντιντιέ Ρεντέρς συνέταξε επιστολή προς πλατφόρμες, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μηχανές αναζήτησης και ηλεκτρονικά καταστήματα ζητώντας τους να συνεργαστούν και να αποσύρουν τις απάτες από τις πλατφόρμες τους, σύμφωνα με την κοινή θέση που υιοθέτησε το δίκτυο CPC. Οι πλατφόρμες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά του για συνεργασία και ο επίτροπος Ρεντέρς χαιρετίζει την εποικοδομητική τους στάση. Η Επιτροπή και οι πλατφόρμες συνεχίζουν την ανταλλαγή πληροφοριών σε τακτική βάση. Μπορείτε να δείτε τις απαντήσεις τους παρακάτω.
Απαντήσεις από διαδικτυακές πλατφόρμες, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων που έλαβαν
- Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης και Καταναλωτών
Complete list.
- Γενική Διεύθυνση Δικαιοσύνης και Καταναλωτών
Complete list.
Έλεγχος («σάρωση») των διαδικτυακών πλατφορμών και των διαφημίσεων
Στις 30 Απριλίου 2020, το δίκτυο CPC, υπό τον συντονισμό της Επιτροπής, ξεκίνησε εκτεταμένο έλεγχο («σάρωση») διαδικτυακών ιστοσελίδων και πλατφορμών για τον εντοπισμό διαφημίσεων που αφορούν προϊόντα σχετικά με την COVID-19. Περισσότερες λεπτομέρειες για τη σάρωση θα βρείτε στη συνοπτική παρουσίαση παρακάτω. Τα κύρια ευρήματα δείχνουν ότι ανέντιμοι έμποροι εξακολουθούν να παραπλανούν τους καταναλωτές μέσω διάφορων παράνομων πρακτικών, αλλά οι διαδικτυακές πλατφόρμες λαμβάνουν μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να ενημερώνει τους καταναλωτές όποτε χρειάζεται με επικαιροποιημένες συμβουλές προς τους καταναλωτές και τους εμπόρους.
Η υψηλού επιπέδου σάρωση διαδικτυακών πλατφορμών επαναλήφθηκε από το δίκτυο CPC τον Ιούνιο και τα τελευταία αποτελέσματα δείχνουν ότι οι αρχές του δικτύου CPC, σε αρκετές περιπτώσεις, εξακολουθούν να εντοπίζουν σε διάφορες πλατφόρμες σημαντικό αριθμό δυνητικά παραπλανητικών προσφορών και διαφημίσεων σχετικά με την COVID-19. Παρότι εκθέσεις των μεγάλων φορέων λειτουργίας πλατφορμών αναφέρουν ότι ο αριθμός τέτοιων προσφορών έχει μειωθεί, οι αρχές του δικτύου CPC συνεχίζουν τον διάλογο με αυτές τις πλατφόρμες και παραμένουν σε επιφυλακή.
Ιστορικό
Η οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές (UCPD) απαγορεύει τις εμπορικές πρακτικές που εξαπατούν τους καταναλωτές σχετικά με τα οφέλη ή τα αποτελέσματα που θα πρέπει να αναμένουν από τη χρήση ενός προϊόντος, ή, ισχυρισμούς εμπόρων ότι, π.χ., ένα προϊόν μπορεί να θεραπεύσει μια ασθένεια ή ότι το προϊόν διατίθεται μόνο για περιορισμένο διάστημα όταν κάτι τέτοιο δεν αληθεύει. Όταν ένας έμπορος ισχυρίζεται ότι το προϊόν του μπορεί να θεραπεύσει μία ασθένεια, πρέπει να είναι έτοιμος να αποδείξει με τεκμηριωμένα στοιχεία την ακρίβεια των ισχυρισμών του. Σύμφωνα με την απαίτηση επαγγελματικής ευσυνειδησίας που προβλέπει η UCPD και η οδηγία 2000/31/ΕΚ, οι διαχειριστές πλατφόρμας οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην ΕΕ πρέπει να λαμβάνουν κατάλληλα διορθωτικά μέτρα όταν διαπιστώνουν οποιαδήποτε παράνομη δραστηριότητα στους ιστοτόπους τους. Το δίκτυο CPC, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ερευνά πιθανές παραβιάσεις αυτών των κανόνων και λαμβάνει τα αναγκαία συντονισμένα μέτρα επιβολής.