Λογοδοσία της Ρωσίας

Παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου

Η ΕΕ επιδιώκει με σταθερή προσήλωση να διασφαλίσει ότι όλα τα διεθνή εγκλήματα πολέμου που διαπράττονται στην Ουκρανία και κατά αυτής δεν θα μείνουν ατιμώρητα.

Τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα εγκλήματα πολέμου, η γενοκτονία και το έγκλημα της επίθεσης, τα οποία αποκαλούνται επίσης βασικά διεθνή εγκλήματα ή αποτρόπαια εγκλήματα, θεωρούνται οι σοβαρότερες παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου.

Η Ουκρανία διερευνά περισσότερα από 196.000 περιστατικά καταγγελλόμενων διεθνών εγκλημάτων, ενώ ο πραγματικός αριθμός αυτών των φρικαλεοτήτων πιστεύεται ότι είναι ακόμη μεγαλύτερος.

Δίωξη των εγκλημάτων της Ρωσίας στην Ουκρανία

Η Επιτροπή, προκειμένου να συμβάλει στον συντονισμό της συλλογής αποδεικτικών στοιχείων, στήριξε την ίδρυση του διεθνούς κέντρου για τη δίωξη του εγκλήματος της επίθεσης κατά της Ουκρανίας (ICPA), στο πλαίσιο της υφιστάμενης κοινής ομάδας έρευνας (ΚΟΕ) στην Eurojust. Το κέντρο στηρίζει τον συντονισμό των εθνικών ερευνών σχετικά με το έγκλημα της επίθεσης κατά της Ουκρανίας.

Η Επιτροπή εξακολουθεί επίσης να στηρίζει τους υφιστάμενους μηχανισμούς με τους εξής τρόπους:

• στήριξη των ικανοτήτων του ΔΠΔ με πάνω από 10 εκατ. ευρώ από την έναρξη της εισβολής
• ενίσχυση της Γενικής Εισαγγελίας της Ουκρανίας, με περισσότερα από 6 εκατ. ευρώ σε ΤΠ και εξοπλισμό, και συνδρομή της συμβουλευτικής αποστολής της ΕΕ στο πλαίσιο της συμβουλευτικής ομάδας ΕΕ-ΗΠΑ-ΗΒ για τα αποτρόπαια εγκλήματα
• προσαρμογή της Eurojust για την επιτέλεση αυτού του έργου: Με τον τροποποιημένο κανονισμό για τη Eurojust, ο οργανισμός είναι σε θέση να διατηρεί, να αποθηκεύει και να αναλύει με ασφάλεια αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με διεθνή εγκλήματα σε νέα βάση δεδομένων
• υποστήριξη της Eurojust και της Ευρωπόλ, που λειτουργούν ως κόμβοι συντονισμού για τις έρευνες που διεξάγονται σε εθνικό επίπεδο από τα κράτη μέλη της ΕΕ
• συντονισμός με τους διεθνείς εταίρους μας για τη διασφάλιση της λογοδοσίας και της παγκόσμιας αντίδρασης 

Δίωξη του εγκλήματος της επίθεσης

Το έγκλημα της επίθεσης διαπράττεται από την ανώτερη πολιτική και στρατιωτική ηγεσία μιας χώρας και στρέφεται κατά της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ανεξαρτησίας άλλης χώρας. Στα εγκλήματα επίθεσης περιλαμβάνονται η εισβολή, η στρατιωτική κατοχή, η προσάρτηση με τη χρήση βίας, ο βομβαρδισμός και ο στρατιωτικός αποκλεισμός λιμένων, εγκλήματα τα οποία έχουν όλα διαπραχθεί από τη Ρωσία.

Δεδομένου ότι η Ρωσία δεν είναι συμβαλλόμενο κράτος στο Καταστατικό της Ρώμης του ΔΠΔ, το Δικαστήριο δεν είναι αρμόδιο για το έγκλημα της επίθεσης στην παρούσα κατάσταση. Η Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος υποστηρίζουν τις συζητήσεις στο πλαίσιο της «βασικής ομάδας» σχετικά με τη σύσταση ειδικού δικαστηρίου για τη δίωξη του εγκλήματος της επίθεσης κατά της Ουκρανίας.

Τον Μάιο του 2025 ένας διεθνής συνασπισμός, στον οποίο συμμετείχαν η Επιτροπή, η Ύπατη Εκπρόσωπος, το Συμβούλιο της Ευρώπης και η Ουκρανία, συμφώνησε στη σύσταση του Ειδικού Δικαστηρίου στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης.  

Τον Ιούνιο του 2025 η Ουκρανία και το Συμβούλιο της Ευρώπης υπέγραψαν τη συμφωνία για τη σύσταση του Ειδικού Δικαστηρίου. Μόλις τεθεί σε λειτουργία, θα καθιστά υπόλογους τους Ρώσους πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες για το έγκλημα της επίθεσης. 

Αποζημίωση για τις ζημιές που έχουν προκληθεί

Επιδίωξη της ΕΕ είναι να εξασφαλίσει ότι η Ουκρανία και ο λαός της θα λάβουν πλήρεις αποζημιώσεις για τη ζημία που προκλήθηκε από την επίθεση της Ρωσίας. Για τον σκοπό αυτό, η ΕΕ προσχώρησε στο μητρώο ζημιών για την Ουκρανία, αρχικά ως συνδεδεμένο μέλος και, από τον Ιούλιο του 2024, ως πλήρως συμμετέχουσα. Με την ιδιότητά της αυτή η ΕΕ στηρίζει το μητρώο παρέχοντας ετήσια συνεισφορά και συμμετέχοντας στις συνεδριάσεις της διάσκεψης των συμμετεχόντων.

Το μητρώο, το οποίο δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης, έχει σχεδιαστεί για την καταχώριση επιλέξιμων αξιώσεων αποζημίωσης για ζημίες, απώλειες ή βλάβες που συνδέονται με την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία και κατά αυτής. Οι κατηγορίες ζημιών περιλαμβάνουν την υλική καταστροφή, τη σωματική και ψυχική βλάβη, τον αναγκαστικό εκτοπισμό και την απώλεια μελών της οικογένειας.

Σε δεύτερο στάδιο θα συσταθεί η Διεθνής Επιτροπή Αποζημιώσεων για την Ουκρανία, η οποία θα εκδικάσει τις αξιώσεις που θα καταχωριστούν στο μητρώο και θα καθορίσει την αξία των αποζημιώσεων που οφείλει η Ρωσία. 

Η Ένωση έλαβε μέρος, μαζί με πάνω από 50 αντιπροσωπείες, στις διαπραγματεύσεις σχετικά με το σχέδιο Σύμβασης για τη σύσταση της Επιτροπής Αποζημιώσεων, οι οποίες περατώθηκαν επιτυχώς τον Σεπτέμβριο του 2025. Τον Δεκέμβριο του 2025 η Σύμβαση θα εγκριθεί και θα ανοίξει προς υπογραφή από την Ένωση και τα ενδιαφερόμενα κράτη. 

Τον Μάρτιο του 2022, μετά την έναρξη της επίθεσης της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, η Επιτροπή συγκρότησε την ειδική ομάδα «Δέσμευση και κατάσχεση». Στόχος της ειδικής ομάδας είναι να διασφαλίσει την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των περιοριστικών μέτρων της ΕΕ, ιδίως της δέσμευσης περιουσιακών στοιχείων, κυρίως μέσω του ποινικού δικαίου.

Η ειδική ομάδα διευθύνεται από την Επιτροπή και δίνει τη δυνατότητα στα κράτη μέλη, όπως και σε οργανισμούς της ΕΕ (τη Eurojust, την Ευρωπόλ και την Ευρωπαϊκή Εισαγγελία) να συνεργάζονται για την εφαρμογή περιοριστικών μέτρων της ΕΕ και την αντιμετώπιση των παραβιάσεών τους.

Η ειδική ομάδα συνεργάζεται στενά με διεθνείς εταίρους, συμπεριλαμβανομένων των ομολόγων της στην Ουκρανία και της G7.

Λόγω του διατομεακού χαρακτήρα της, η ειδική ομάδα συνέβαλε στον σχεδιασμό νέων εργαλείων επιβολής, όπως η εκούσια κοινοποίηση παραβιάσεων των κυρώσεων, η οποία συμπεριλήφθηκε στην 13η δέσμη κυρώσεων, ή η οδηγία (ΕΕ) 2024/1226 σχετικά με την εναρμόνιση των ποινικών ορισμών και ποινών για παραβιάσεις κυρώσεων, η οποία εκδόθηκε τον Απρίλιο του 2024.

Πέραν της συμβολής της ειδικής ομάδας, η Eurojust διασταυρώνει τακτικά τον κατάλογο των ατόμων και των εταιρειών στα οποία έχει επιβληθεί κύρωση από την ΕΕ με τα δικά της δεδομένα σχετικά με υφιστάμενες υποθέσεις, ενώ η Ευρωπόλ δρομολόγησε την επιχείρηση OSCAR για τη διασταύρωση των καταλόγων κυρώσεων της ΕΕ με τα διαθέσιμα επιχειρησιακά δεδομένα, τον εντοπισμό συνδέσμων προς το οργανωμένο έγκλημα και τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και τη στήριξη του εντοπισμού και της κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων εγκληματικής προέλευσης. Μέχρι στιγμής, έχουν κατασχεθεί περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των 2 δισ. ευρώ.

Κάλυψη νομικών κενών

Όσο η ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι υψίστης σημασίας να εφαρμοστούν πλήρως οι κυρώσεις της ΕΕ και να μην επιτραπεί η παραβίασή τους να αποφέρει οφέλη. Έχουμε ενισχύσει τη νομοθεσία της ΕΕ με τους εξής τρόπους:

• ενίσχυση των κανόνων της ΕΕ για τη δήμευση και την ανάκτηση περιουσιακών στοιχείων
• εναρμόνιση των αδικημάτων και των ποινών σε περίπτωση παραβίασης των κυρώσεων της ΕΕ
• επιβολή υποχρέωσης σε όλα τα πρόσωπα που περιλαμβάνονται στον κατάλογο των κυρώσεων της ΕΕ να δημοσιοποιούν τα περιουσιακά τους στοιχεία στην ΕΕ

Στόχος είναι να ενισχυθεί το αποτρεπτικό αποτέλεσμα των κυρώσεων της ΕΕ και να εφοδιαστούν τα κράτη μέλη με τα νομικά μέσα για τη δήμευση όλο και περισσότερων περιουσιακών στοιχείων που συνδέονται με ποινικό αδίκημα.

Χρησιμοποιώντας τα παγωμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσίας για τη στήριξη της Ουκρανίας

Άνω των 210 δισ. ευρώ περιουσιακών στοιχείων της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας έχουν ακινητοποιηθεί στην ΕΕ.

Η ΕΕ έχει λάβει διάφορα μέτρα για να κάνει χρήση των έκτακτων εσόδων που προκύπτουν από τη διαχείριση των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν ακινητοποιηθεί στην ΕΕ.

Η ΕΕ ενέκρινε το μοντέλο έκτακτών εσόδων το 2024, το οποίο επιτρέπει την άντληση αυτών των εσόδων για την περαιτέρω στήριξη της Ουκρανίας.

Επιπλέον, μετά τη σύνοδο κορυφής των ηγετών της G7 τον Ιούνιο του 2024, η ΕΕ εξέδωσε τις σχετικές νομικές πράξεις για την εφαρμογή του μοντέλου δανείων επιτάχυνσης έκτακτων εσόδων, με το οποίο τα προαναφερθέντα έκτακτα έσοδα θα χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή δανείου ύψους 45 δισ. ευρώ που χορηγήθηκε στην Ουκρανία από εταίρους της G7. Η ΕΕ συνέβαλε 18,1 δισ. ευρώ στο πρόγραμμα αυτό, που διοχετεύθηκαν με δόσεις στην Ουκρανία μέσω δανείου μακροοικονομικής χρηματοδοτικής συνδρομής που έλαβε το 2025

Για να καλυφθούν οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας για τα έτη 2026 και 2027, η Επιτροπή πρότεινε να λάβει δάνειο αποζημιώσεων, που θα της επέτρεπε να δανειστεί ταμειακά υπόλοιπα από τους χρηματοδοτικούς οργανισμούς της ΕΕ στην κατοχή των οποίων βρίσκονται δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας. 

^{Τελευταία ενημέρωση: 3 Δεκεμβρίου 2025}