Migracja to nieodłączny element dziejów ludzkości. Uciekając przed wojną, ubóstwem, głodem, niekorzystnymi zjawiskami klimatycznymi, dzisiejsze pokolenia poszukują lepszych warunków do życia – podobnie jak miało to wielokrotnie miejsce w przeszłości.
Migracja jest jednocześnie wyzwaniem o charakterze globalnym, które wymaga wspólnej europejskiej odpowiedzi, zakorzenionej w wartościach europejskich. Jest to złożona kwestia o wielu aspektach, którymi należy się zająć. Obejmują one:
- zapewnienie szybkich i sprawiedliwych procedur azylowych i skutecznych powrotów
- udostępnienie legalnych dróg migracji do UE
- zapobieganie nielegalnej migracji
- walka z przemytem ludzi oraz z handlem ludźmi
- zapewnienie bezpieczeństwa granic zewnętrznych UE.
Migracja w liczbach
Nielegalna migracja budzi często szczególne zainteresowanie, jednak w rzeczywistości nielegalne wjazdy stanowią zaledwie niewielki ułamek migracji w UE.
W oparciu o najnowsze dane roczne migracja do UE i migracja z UE kształtuje się następująco (dane za 2021 r.)
Pakt o migracji i azylu
Pakt o migracji i azylu to obszerne podejście będące wspólną europejską odpowiedzią na migrację. Pakt umożliwia UE zarządzanie migracją w sposób rzetelny i zrównoważony, gwarantując solidarność między państwami członkowskimi, a jednocześnie dając osobom przybywającym do UE pewność i jasność sytuacji, chroniąc przy tym ich prawa podstawowe. Wniosek w sprawie paktu został przedstawiony przez Komisję we wrześniu 2020 r., Parlament Europejski przyjął pakt w kwietniu 2024 r.
Dzięki paktowi państwa członkowskie będą dzielić wysiłki w sposób odpowiedzialny, okazując solidarność z tymi państwami, które chronią naszych granic zewnętrznych i które mają do czynienia ze szczególnie dużą presją migracyjną. Pakt pozwoli na zapobieganie nielegalnej migracji do UE.
Ponadto pakt udostępnia UE i jej państwom członkowskim narzędzia szybkiego reagowania w sytuacjach kryzysowych – gdy państwa członkowskie zmagają się z dużą liczbą wjazdów lub gdy kraj trzeci lub podmiot niepaństwowy próbuje instrumentalizować migrantów w celu zdestabilizowania naszej Unii.
Zobacz status przedstawionych wniosków ustawodawczych i harmonogram
Kluczowe obszary polityki
Osoby ubiegające się o azyl i uchodźcy
Pakt o migracji i azylu pozwoli UE udoskonalić zarządzanie wnioskami o udzielenie azylu w UE z myślą o ochronie uchodźców i osób potrzebujących ochrony międzynarodowej, a także o wspieraniu krajów przyjmujących uchodźców.
Szlaki migracyjne uchodźców nierzadko są pełne niebezpieczeństw: tysiące migrantów ryzykuje życie na pustyni czy na morzu, kierując się nadzieją na lepszą przyszłość. UE wspólnie z państwami członkowskimi UE i zagranicznymi partnerami pracuje nad możliwościami przesiedlania migrantów oraz rozwiązaniami dodatkowymi dla migrantów z regionów priorytetowych, a ponadto dąży do zwiększenia liczby miejsc w placówkach dla migrantów.
Legalna migracja: pozyskiwanie umiejętności i talentów
Legalna migracja ma ogromne znaczenie dla dobrobytu gospodarczego. Społeczeństwo w UE jest coraz starsze, a coraz liczniejsze ekologiczne i cyfrowe miejsca pracy wymagają nowych umiejętności. Dlatego europejscy pracodawcy mają trudności ze znalezieniem potrzebnych im pracowników. Aby skuteczniej pozyskiwać talenty, Komisja przyjęła w kwietniu 2022 r. pakiet dotyczący umiejętności i talentów.
W ramach tego pakietu Komisja zaproponowała przegląd dyrektywy w sprawie jednego zezwolenia oraz dyrektywy w sprawie rezydentów długoterminowych, a także utworzenie unijnej puli talentów.
W następstwie przeglądu dyrektywy w sprawie rezydentów długoterminowych nastąpi:
- uproszczenie warunków przyjmowania, co ułatwi uzyskiwanie statusu długoterminowego rezydenta UE
- rozszerzenie praw rezydentów długoterminowych i członków ich rodzin.
Dzięki zmienionej dyrektywie w sprawie jednego zezwolenia:
- udoskonalone zostaną procedury łącznego zezwolenia na pracę i pobyt, co uprości i przyspieszy cały proces – zarówno dla osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, jak i pracodawców
- wnioskodawcy będą mogli składać wnioski z państw trzecich, a także z państw członkowskich UE.
18 grudnia 2023 r. współprawodawcy osiągnęli porozumienie polityczne. Zmienione przepisy przewidują stworzenie wspólnego zbioru praw przysługujących pracownikom z państw trzecich w odniesieniu do warunków pracy, zabezpieczenia społecznego, uznawania kwalifikacji i ulg podatkowych.
Unijna pula talentów, którą Komisja zaproponowała w listopadzie 2023 r., będzie pierwszym ogólnounijnym narzędziem ukierunkowanym na ułatwienie międzynarodowej rekrutacji oraz na zapewnienie obywatelom państw trzecich możliwości pracy w UE.
Strefa Schengen
Strefa Schengen to obszar bez kontroli na granicach wewnętrznych, który umożliwia swobodne przemieszczanie się ponad 425 mln obywateli UE, a także obywatelom państw trzecich, którzy odwiedzają UE lub mieszkają na jej terenie. Przywrócenie kontroli granicznych musi pozostać środkiem wyjątkowym, ściśle ograniczonym w czasie i stosowanym w ostateczności w razie stwierdzenia poważnego zagrożenia dla porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego. W strefie Schengen musi być zagwarantowany swobodny przepływ osób, towarów i usług.
Wniosek dotyczący zmiany kodeksu granicznego Schengen ma trzy główne cele:
- zaoferowanie nowych narzędzi, które zagwarantują, że odprawy na granicach wewnętrznych pozostaną środkiem ostatecznym, i które zapewnią elastyczność w stosowaniu przez państwa członkowskie środków alternatywnych i proporcjonalnych
- wykorzystanie wniosków wyciągniętych z pandemii COVID-19
- zareagowanie na najnowsze wyzwania na granicach zewnętrznych UE.
Polityka wizowa i cyfryzacja wiz Schengen
13 czerwca 2023 r. Parlament Europejski i Rada osiągnęły porozumienie polityczne umożliwiające przeprowadzenie cyfryzacji procedur wizowych Schengen. Dzięki nowym przepisom procedury wizowe zostaną zmodernizowane dzięki utworzeniu unijnej internetowej platformy do składania wniosków wizowych oraz cyfryzacji obecnej naklejki wizowej. Jesienią 2023 r. Komisja zaproponowała przegląd mechanizmu zawieszającego zwolnienie z obowiązku wizowego, aby umożliwić państwom UE skuteczniejsze przeciwdziałanie ewentualnym nadużyciom związanym z ruchem bezwizowym.
Więcej informacji na temat podróży w obrębie strefy Schengen
Ściślejsze kontrolowanie granic zewnętrznych UE
Państwa członkowskie ponoszą główną odpowiedzialność za zarządzanie swoimi odcinkami granic zewnętrznych UE. Jednak na wniosek państw członkowskich otrzymują one wsparcie techniczne i operacyjne od Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej (Frontex) – zarówno w zakresie zarządzania granicami zewnętrznymi, jak i operacji powrotowych.
W ramach Fronteksu funkcjonuje stała służba Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej, która do 2027 r. ma liczyć 10 tys. pracowników, co pozwoli zwiększyć skuteczność europejskiego zintegrowanego zarządzania granicami.
Na podstawie umów o statusie Frontex rozmieszcza również stałą służbę i wyposażenie techniczne w państwach trzecich, w szczególności tych, przez które przebiegają główne szlaki migracyjne. Obecnie obowiązują umowy zawarte przez UE z Mołdawią, Macedonią Północną, Czarnogórą, Albanią i Serbią.
Prawo UE wymaga, aby Europejska Straż Graniczna i Przybrzeżna, która obejmuje Frontex i organy zarządzania granicami państw członkowskich, realizowały swoje zadania z pełnym poszanowaniem praw podstawowych.
Fundusze UE są ukierunkowane na poprawę zdolności państw członkowskich UE w zakresie zarządzania granicami, chodzi tu między innymi o samochody patrolowe, nadzór elektroniczny, statki lub samoloty patrolowe.
We współpracy z Rumunią i Bułgarią rozpoczęto projekty pilotażowe skupiające się na procedurach granicznych w celu zaprezentowania najlepszych praktyk, na przykład w zakresie rejestracji, szybkich i sprawiedliwych procedur azylowych, procedur powrotu. Projekty pilotażowe są wspierane przez Frontex, Agencję Unii Europejskiej ds. Azylu i Europol.
Walka z przemytem migrantów
Siatki przemytnicze wykorzystują do celów przestępczych liczne narzędzia będące do ich dyspozycji, zarówno w internecie, jak i poza nim, zaś metody ich działania zmieniają się szybko i często. UE pilnie potrzebuje nowych sposobów zwalczania tego rodzaju siatek przestępczych.
Zgodnie z odnowionym unijnym planem działania na rzecz zwalczania przemytu migrantów (2021–2025) w listopadzie 2023 r. Komisja przedstawiła dwa wnioski ustawodawcze, dzięki którym UE będzie mogła tę walkę przyspieszyć przez:
- zapobieganie ułatwianiu nielegalnego wjazdu do UE, przejazdu przez UE oraz pobytu w UE, a także przeciwdziałanie tym procederom
- wzmocnienie kompetencji Europolu, aby mógł skuteczniej walczyć z przemytem ludzi oraz z handlem ludźmi.
Mając na uwadze zacieśnienie współpracy międzynarodowej w zakresie zapobiegania przemytowi migrantów i odpowiedniego reagowania na ten proceder, a także zapewnienie alternatywnych rozwiązań dla migracji nieuregulowanej, 28 listopada 2023 r. Komisja powołała do życia światowy sojusz na rzecz zwalczania przemytu migrantów.
Partnerstwa międzynarodowe
Aby polityka migracyjna UE okazała się skuteczna, musimy dalej wzmacniać nasze wzajemnie korzystne partnerstwa z państwami spoza UE.
Komisja pogłębia współpracę z kluczowymi partnerami, krajami pochodzenia i tranzytu, aby ograniczyć nielegalną migrację poprzez podjęcie wspólnej walki z przemytem migrantów i handlem ludźmi – procederami zagrażającymi życiu ludzi. Wyraźnym sygnałem dla przemytników są ponadto skuteczne powroty.
Komisja pracuje nad tworzeniem bezpiecznych i legalnych sposobów migracji do UE oraz wspiera państwa partnerskie w zwalczaniu pierwotnych przyczyn nielegalnej migracji. Działania te obejmują zapewnienie młodym ludziom większych możliwości, w tym miejsc pracy w ich krajach pochodzenia.
UE wspiera inwestycje w edukację, możliwości biznesowe i szybsze tworzenie miejsc pracy, a także w łagodzenie skutków zmiany klimatu w wielu krajach, udostępniając w tym celu pomoc finansową, w ramach na przykład Instrumentu Sąsiedztwa oraz Współpracy Międzynarodowej i Rozwojowej czy strategii Global Gateway.