Migratie bestaat al zolang als de mensheid bestaat. Net als vroeger ontvluchten mensen vandaag de dag oorlogen, armoede, honger en klimaatverandering, op zoek naar een beter bestaan.
Tegelijkertijd is migratie ook een mondiale uitdaging, die vraagt om een gemeenschappelijk Europees antwoord op basis van Europese waarden. Het is een complex vraagstuk dat vanuit verschillende invalshoeken moet worden benaderd:
- snelle en eerlijke asielprocedures en doeltreffende terugkeer
- legale migratietrajecten naar de EU
- voorkoming van irreguliere migratie
- bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel
- beveiliging van de buitengrenzen van de EU
Migratie in cijfers
Hoewel irreguliere migratie vaak in de schijnwerpers staat, is de realiteit dat irreguliere binnenkomsten slechts een klein deel van de migratie in de EU uitmaken.
Op basis van de recentste jaarcijfers ziet de migratie naar en vanuit de EU er als volgt uit (gegevens voor 2021):
Migratie- en asielpact
Het migratie- en asielpact is een alomvattende aanpak die een gemeenschappelijk Europees antwoord op migratie biedt. Het stelt de EU in staat migratie op een eerlijke en duurzame manier te beheren, solidariteit tussen de lidstaten te waarborgen en tegelijkertijd zekerheid en duidelijkheid te bieden aan mensen die in de EU aankomen en hun grondrechten te beschermen. Het pact is in september 2020 door de Commissie voorgesteld en in april 2024 door het Europees Parlement goedgekeurd.
Het migratie- en asielpact zal ervoor zorgen dat de lidstaten de inspanningen op verantwoorde wijze delen door solidariteit te tonen met de landen die onze buitengrenzen beschermen en de lidstaten die aan bijzondere migratiedruk worden blootgesteld, en tegelijkertijd irreguliere migratie naar de EU voorkomen.
Daarnaast verschaft het pact de EU en haar lidstaten de nodige instrumenten om snel te kunnen reageren in crisissituaties, wanneer lidstaten worden geconfronteerd met grote aantallen aankomsten of wanneer een derde land of niet-statelijke entiteit probeert migranten te instrumentaliseren om de Unie te destabiliseren.
Belangrijkste beleidsterreinen
Asielzoekers en vluchtelingen
Via het migratie- en asielpact zal de EU het beheer van asielaanvragen in de EU versterken, bescherming bieden aan vluchtelingen en mensen die internationale bescherming nodig hebben, en landen van toevlucht ondersteunen.
Vluchtelingen worden op hun migratieroutes vaak met problemen en gevaar geconfronteerd. Duizenden mensen riskeren hun leven in de woestijn of op zee, in de hoop op een betere toekomst. De EU werkt met haar lidstaten en internationale partners aan hervestiging en aanvullende trajecten voor migranten uit prioritaire regio’s, en dringt aan op meer toelatingen.
Legale migratie: vaardigheden en talent aantrekken
Legale migratie is essentieel voor economische welvaart. Aangezien de EU-bevolking vergrijst en er steeds meer groene en digitale banen bijkomen waarvoor nieuwe vaardigheden vereist zijn, hebben Europese werkgevers moeite om de werknemers te vinden waaraan zij behoefte hebben. Om meer talent te kunnen aantrekken en behouden, heeft de Commissie in april 2022 het vaardigheden- en talentenpakket aangenomen.
Als onderdeel van dit pakket heeft de Commissie voorgesteld de richtlijn gecombineerde vergunning en de richtlijn langdurig ingezetenen te herzien en een EU-talentenpool op te richten.
De herziene richtlijn langdurig ingezetenen zal
- de toelatingsvoorwaarden vereenvoudigen en het zo gemakkelijker maken om de status van langdurig ingezetene van de EU te verkrijgen
- de rechten van langdurig ingezetenen en hun gezinsleden versterken
De herziene richtlijn gecombineerde vergunning zal
- de procedure voor een gecombineerde vergunning voor werk en verblijf stroomlijnen, zodat het proces gemakkelijker en sneller wordt voor zowel aanvragers als werkgevers
- aanvragers in staat stellen om vanuit zowel niet-EU-landen als EU-lidstaten een aanvraag in te dienen
Op 18 december 2023 hebben de medewetgevers een politiek akkoord bereikt. De herziene regels voorzien in een gemeenschappelijk pakket rechten voor werknemers uit niet-EU-landen op het gebied van arbeidsomstandigheden, sociale zekerheid, erkenning van kwalificaties en belastingvoordelen.
De EU-talentenpool, die de Commissie in november 2023 heeft voorgesteld, wordt het eerste EU-brede instrument om internationale aanwerving te vergemakkelijken en onderdanen van derde landen kansen te bieden om in de EU te werken.
Schengengebied
Onder Schengen wordt het gebied zonder binnengrenstoezicht verstaan dat ten grondslag ligt aan het vrije verkeer van meer dan 425 miljoen EU-burgers, plus onderdanen van derde landen die in de EU wonen of de EU bezoeken. De herinvoering van binnengrenstoezicht moet uitzonderlijk blijven, strikt worden beperkt in de tijd en alleen fungeren als laatste redmiddel ingeval er een ernstige bedreiging voor de openbare orde of de binnenlandse veiligheid is vastgesteld. Het vrije verkeer van personen, goederen en diensten in het Schengengebied moet worden gewaarborgd.
Het voorstel tot wijziging van de Schengengrenscode heeft drie hoofddoelstellingen:
- nieuwe instrumenten aanreiken om ervoor te zorgen dat controles aan de binnengrenzen een laatste redmiddel blijven en lidstaten de flexibiliteit te bieden om alternatieve en evenredige maatregelen te nemen
- voortbouwen op de lessen die zijn getrokken uit de COVID-19-pandemie
- een antwoord bieden op de recente problemen aan de buitengrenzen van de EU
Visumbeleid en digitalisering van Schengenvisa
Op 13 juni 2023 hebben het Europees Parlement en de Raad een politiek akkoord bereikt over de digitalisering van de Schengenvisumprocedure. De nieuwe regels moderniseren de visumprocedures door de oprichting van een online EU-visumaanvraagplatform en de digitalisering van de huidige visumsticker. In het najaar van 2023 heeft de Commissie voorgesteld het visumopschortingsmechanisme te herzien, zodat de EU-landen mogelijk misbruik van visumvrij reizen beter kunnen tegengaan.
Versterking van de buitengrenzen van de EU
De lidstaten hebben de primaire verantwoordelijkheid voor het beheer van hun segmenten van de buitengrenzen van de EU. Het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex) biedt de lidstaten echter op hun verzoek technische en operationele ondersteuning, zowel bij het beheer van de buitengrenzen als bij terugkeeroperaties.
Frontex omvat het permanente korps van de Europese grens- en kustwacht – dat in 2027 over 10 000 medewerkers zal beschikken – om het Europees geïntegreerd grensbeheer doeltreffender te maken.
Op basis van statusovereenkomsten gebruikt Frontex het permanente korps en technische uitrusting ook in niet-EU-landen, met name op belangrijke migratieroutes. De EU heeft momenteel statusovereenkomsten met Moldavië, Noord-Macedonië, Montenegro, Albanië en Servië.
Op grond van het EU-recht moet de Europese grens- en kustwacht, waartoe Frontex en de grensbeheerautoriteiten van de lidstaten behoren, haar taken uitvoeren met volledige inachtneming van de grondrechten.
De EU-middelen zijn bedoeld om de grensbeheercapaciteiten van de EU-lidstaten te verbeteren – te denken valt aan patrouillewagens, -vaartuigen en -vliegtuigen en elektronisch toezicht.
Met Roemenië en Bulgarije zijn proefprojecten op het gebied van grensprocedures gestart om beste praktijken onder de aandacht te brengen, bv. met betrekking tot registratie, snelle en eerlijke asielprocedures en terugkeerprocedures. Frontex, het EU-Asielagentschap en Europol ondersteunen deze proefprojecten.
Bestrijding van migrantensmokkel
Smokkelnetwerken gebruiken online- en offline-instrumenten waarover zij beschikken voor criminele doeleinden, en hun methoden veranderen snel en vaak. De EU heeft dringend behoefte aan nieuwe instrumenten om deze criminele netwerken te bestrijden.
In overeenstemming met het vernieuwde EU-actieplan tegen migrantensmokkel (2021-2025) heeft de Commissie in november 2023 twee wetgevingsvoorstellen ingediend die de EU in deze strijd vooruit helpen door:
- hulp bij illegale binnenkomst, illegale doortocht en illegaal verblijf in de EU te voorkomen en te bestrijden
- met een sterker Europol migrantensmokkel en mensenhandel beter te bestrijden
Om de internationale samenwerking op het gebied van preventie en bestrijding van migrantensmokkel te versterken en alternatieven voor irreguliere migratie te bieden, heeft de Commissie op 28 november 2023 een wereldwijde alliantie ter bestrijding van migrantensmokkel opgericht.
Internationale partnerschappen
Het migratiebeleid van de EU kan alleen succesvol zijn als we onze wederzijds voordelige partnerschappen met niet-EU-landen verder versterken.
De Commissie werkt nauwer samen met belangrijke partners, landen van herkomst en doorreislanden om irreguliere migratie terug te dringen. Zij gaan gezamenlijk de strijd aan met migrantensmokkel en mensenhandel, waarbij mensenlevens op het spel staan. Doeltreffende terugkeer geeft ook een krachtig signaal af aan mensensmokkelaars.
De Commissie werkt aan veilige, legale migratietrajecten naar de EU en ondersteunt onze partners bij de aanpak van de onderliggende oorzaken van irreguliere migratie. Dit houdt onder meer in dat jongeren meer kansen worden geboden, onder meer op banen in hun eigen land.
Met haar financiële bijstand, zoals het instrument voor nabuurschapsbeleid, ontwikkeling en internationale samenwerking en de Global Gateway, ondersteunt de EU investeringen in onderwijs, zakelijke kansen en het sneller creëren van arbeidsplaatsen, alsook in het beperken van de gevolgen van klimaatverandering in tal van landen.