22 listopada – Aby chronić unijne przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe przed przypadkami nadmiernie wysokich cen gazu w UE, Komisja zaproponowała mechanizm korekty rynku, tymczasowy i dobrze ukierunkowany instrument umożliwiający automatyczną interwencję na rynkach gazu w przypadku ekstremalnych podwyżek cen gazu. Ten nowy mechanizm ma na celu ograniczenie zmienności cen na europejskich rynkach gazu przy jednoczesnym zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw.
Komisja od roku zajmuje się kwestią rosnących cen energii. Od czasu rosyjskiej inwazji na Ukrainę i dalszego przekształcania zasobów energetycznych w broń sytuacja na rynku energii znacznie się pogorszyła.
Udział importu gazu z Rosji w łącznej wielkości importu spadł z 45 proc. w ubiegłym roku do zaledwie 14 proc. we wrześniu 2022 r. Europie udało się jednak znaleźć alternatywne źródła zaopatrzenia i zmniejszyć zapotrzebowanie, aby zrekompensować obecne niedobory.
Podjęliśmy również działania mające na celu złagodzenie niestabilności rynku oraz pomoc osobom fizycznym i przedsiębiorstwom poprzez przekierowanie do nich wysokich dochodów sektora energetycznego.
Dzięki zestawowi narzędzi dotyczących cen energii państwa członkowskie wprowadziły wiele środków na szczeblu krajowym, aby zmniejszyć presję cenową na mieszkańców i przemysł. W maju przyjęliśmy plan REPowerEU, aby jak najszybciej położyć kres naszej zależności od rosyjskich paliw kopalnych.
Aby zapewnić bezpieczeństwo dostaw na nadchodzące sezony grzewcze, wprowadziliśmy nowe minimalne wymogi w zakresie magazynowania gazu oraz docelowe zmniejszenie zapotrzebowania na gaz o 15 proc., by ułatwić uzyskanie równowagi między podażą a popytem w Europie. Wysiłki na rzecz oszczędzania energii i magazynowania przyniosły jak dotąd dobre rezultaty.
We wrześniu 2022 r. przyjęto nowe środki mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną i wykorzystanie nadwyżek energii z korzyścią dla osób fizycznych i przemysłu.
18 października 2022 r. Komisja zaproponowała nowe środki dotyczące wspólnych zakupów gazu, mechanizmów ograniczania cen oraz przejrzystego wykorzystania infrastruktury, jak również solidarności między państwami członkowskimi i zarządzania zapotrzebowaniem. Przyczyni się to do dalszego wzmocnienia stabilności rynku.
Ikony stworzone przez Pixel perfect z www.flaticon.com
Najważniejsze dane:
Dywersyfikacja naszych dostaw energii
Od kilku miesięcy UE współpracuje z międzynarodowymi partnerami w celu dywersyfikacji dostaw, dzięki czemu zapewniła rekordowy poziom importu skroplonego gazu ziemnego i zwiększenie dostaw gazu rurociągowego.
Osiągnięcia:
- trójstronny protokół ustaleń podpisany między UE, Egiptem i Izraelem w sprawie eksportu gazu ziemnego do Europy
- protokół ustaleń z Azerbejdżanem w sprawie strategicznego partnerstwa w dziedzinie energii
- zobowiązanie USA do zapewnienia UE dodatkowych, co najmniej 15 mld metrów sześciennych LNG w obecnym roku
- w pierwszej połowie 2022 r. import LNG spoza Rosji wzrósł o 19 mld m³ w porównaniu z tym samym okresem w ubiegłym roku. Import nierosyjskimi gazociągami również wzrósł o 14 mld m³ z Norwegii, Azerbejdżanu, Wielkiej Brytanii i Afryki Północnej.
Ograniczanie zapotrzebowania
Aby zmniejszyć ryzyko i koszty dla Europy w przypadku ograniczenia dostaw, Komisja przyjęła Europejski plan zmniejszania zapotrzebowania na gaz, który pomoże państwom członkowskim obniżyć zapotrzebowanie na gaz o 15 proc.
Plan opiera się na trzech filarach działania:
- przestawianie się z gazu na paliwa alternatywne
- zachęcanie do zmniejszania zużycia
- ograniczenie ogrzewania i chłodzenia.
Ponadto w planie przewidziano możliwość ogłoszenia stanu ostrzeżenia w UE powodującego obowiązkowe ograniczenie zużycia gazu we wszystkich państwach członkowskich. Jest to wyraźny sygnał, że UE zrobi wszystko, co w jej mocy, aby zapewnić bezpieczeństwo dostaw i chronić swoich konsumentów.
Komisja ściśle monitoruje środki mające na celu ograniczenie zapotrzebowania. Wstępna analiza na podstawie sprawozdań 15 państw członkowskich pokazuje, że w sierpniu i wrześniu 2022 r. zużycie gazu w UE było o około 15 proc. niższe niż średnia z poprzednich pięciu lat. Podobne wysiłki będą potrzebne co miesiąc do marca 2023 r. Państwa członkowskie będą co dwa miesiące składać sprawozdania ze swoich postępów. Komisja jest gotowa uruchomić unijny system ostrzegania lub dokonać przeglądu tych celów, jeżeli obecne środki okażą się niewystarczające.
Magazynowanie gazu ma ważną rolę w zagwarantowaniu bezpieczeństwa dostaw energii w UE i w ciągu zwykłej zimy osiąga poziom 25–30 proc. gazu zużywanego w całej UE.
Od czerwca 2022 r. wprowadzono nowe przepisy, które wymagają, aby podziemne magazyny gazu w UE były napełnione do 80 proc. pojemności do dnia 1 listopada 2022 r. – i do 90 proc. w kolejnych latach – aby zapewnić dostawy energii na nadchodzącą zimę.
Wspólne zakupy energii
Aby zapewnić dostawy energii do UE po przystępnych cenach, Komisja i państwa członkowskie utworzyły unijną platformę do celów wspólnego zakupu gazu, LNG i wodoru. Jest to dobrowolny mechanizm koordynacji wspierający zakup gazu i wodoru dla Unii poprzez jak najlepsze wykorzystanie zbiorowej wagi politycznej i rynkowej UE.
W ramach platformy utworzono już pięć regionalnych grup państw członkowskich. Agregacja zapotrzebowania w UE i wspólne zakupy gazu pozwolą UE wykorzystać jej zbiorową siłę nabywczą do negocjowania lepszych cen i zmniejszenia ryzyka, że państwa członkowskie będą się wzajemnie przelicytowywać na rynku charakteryzującym się wysokim popytem. Zwiększy również przejrzystość i pomoże w szczególności mniejszym państwom członkowskim, które znajdują się w mniej korzystnej sytuacji jako nabywcy.
Zmniejszenie rachunków dla europejskich gospodarstw domowych i przedsiębiorstw
Aby stawić czoła niedawnemu dramatycznemu wzrostowi cen i zmniejszyć presję wywieraną na europejskie gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa, we wrześniu Komisja zaproponowała szereg działań, w tym:
- nadzwyczajne środki mające na celu zmniejszenie zapotrzebowania na energię elektryczną, które pomogą zmniejszyć koszty energii elektrycznej ponoszone przez konsumentów
- środki mające na celu redystrybucję nadwyżki dochodów w sektorze energetycznym wśród odbiorców końcowych.
Pierwszą reakcją na problem wysokich cen jest zmniejszenie zapotrzebowania. Może to wpłynąć na ceny energii elektrycznej i doprowadzić do ogólnego uspokojenia rynku. Na podstawie wniosków Komisji państwa członkowskie uzgodniły:
- cel polegający na zmniejszeniu ogólnego zapotrzebowania na energię elektryczną o 10 proc.
- obowiązek zmniejszenia zapotrzebowania na energię elektryczną w godzinach szczytu o 5 proc.
Zmniejszając zapotrzebowanie na energię elektryczną o 5 proc. w okresach szczytowych, ograniczamy w okresie zimowym zużycie gazu do produkcji energii o około 4 proc. i zmniejszamy presję na ceny.
Pułap przychodów na potrzeby produkcji taniej energii elektrycznej
„Inframarginalni” producenci energii elektrycznej osiągają wyjątkowe zyski, ponieważ wysokie ceny gazu spowodowały wzrost cen hurtowych energii elektrycznej, podczas gdy koszty wytwarzania pozostały niskie. W związku z tym Komisja zaproponowała, by w UE obowiązywał tymczasowy pułap przychodów w wysokości 180 euro/MWh dla energii elektrycznej wytwarzanej przy zastosowaniu między innymi technologii jądrowej, węgla brunatnego i źródeł odnawialnych.
Wszelkie przychody powyżej tego poziomu będą pobierane przez państwa członkowskie i kierowane do odbiorców energii, aby złagodzić skutki wysokich cen energii.
Państwa członkowskie mogą wykorzystać te dochody na:
- rekompensaty dla odbiorców energii elektrycznej za redukcję zużycia energii
- bezpośrednie transfery do odbiorców energii
- obniżenie kosztów energii elektrycznej ponoszonych przez odbiorców w przypadku zużywania ograniczonych ilości
- promowanie inwestowania przez odbiorców w odnawialne źródła energii i efektywność energetyczną
- rekompensaty dla dostawców, którzy dostarczają odbiorcom energię elektryczną poniżej kosztów.
Wkład solidarnościowy wnoszony przez przedsiębiorstwa wykorzystujące paliwa kopalne
W ostatnich miesiącach przedsiębiorstwa naftowe, gazowe, węglowe i rafineryjne osiągnęły również ogromne zyski, głównie ze względu na zakłócenia na rynku energii spowodowane inwazją Rosji na Ukrainę, raczej niż w wyniku decyzji biznesowych czy inwestycji. Wyżej wymienione środki nie mają wpływu na te przedsiębiorstwa. W duchu solidarności i sprawiedliwości wszyscy producenci energii muszą przyczynić się do złagodzenia wpływu wysokich cen na rachunki odbiorców energii. Aby to osiągnąć, Komisja zaproponowała tymczasowy wkład solidarnościowy z tytułu nadwyżek zysków uzyskanych z działalności w sektorach paliw kopalnych w 2022 r.
Jak działa wkład solidarnościowy:
- jest pobierany z tytułu nadwyżki zysków w 2022 lub 2023 r.
- obejmuje zyski, które wykraczają ponad 20 proc. ponad średni poziom zysków w poprzednich trzech latach
- przychód ten pobierać będą państwa członkowskie
- szacuje się, że wkład solidarnościowy wygeneruje około 25 mld euro na obniżenie rachunków za energię
Wzmocnienie solidarności wewnątrz UE
Solidarność jest kamieniem węgielnym Unii i stanowi podstawę skuteczności jej działań. W ciągu pięciu lat po uzgodnieniu rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu podpisano jedynie sześć spośród 40 możliwych dwustronnych umów o solidarności między państwami członkowskimi. To zbyt wolno, dlatego Komisja zaproponowała ustanowienie domyślnych zasad solidarności, które zapewnią, że państwo członkowskie zmagające się z sytuacją nadzwyczajną otrzyma gaz od innych państw w zamian za godziwą rekompensatę.
Obowiązek solidarnego wsparcia zostanie rozszerzony na państwa członkowskie niepołączone z gazociągami i posiadające instalacje LNG, pod warunkiem że gaz może zostać przetransportowany do państwa członkowskiego, w którym jest potrzebny.
Inwestycje w infrastrukturę
Dzięki naszym inwestycjom w terminale LNG i gazowe połączenia międzysystemowe każde państwo członkowskie może obecnie otrzymywać dostawy gazu z co najmniej dwóch źródeł, a między sąsiadami możliwe jest odwrócenie przepływu. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu państwa członkowskie muszą posiadać krajowe plany działań zapobiegawczych i plany działania kryzysowego, a mechanizm solidarności gwarantuje dostawy do „odbiorców chronionych” w państwach sąsiadujących w przypadku poważnej sytuacji nadzwyczajnej.
Osiągnięcia:
- 1 maja 2022 r. działalność komercyjną rozpoczęło gazowe połączenie wzajemne Polska–Litwa, które zwiększa opcjonalność oraz odporność całego bałtyckiego rynku gazu. Projekt uzyskał również wsparcie w ramach instrumentu „Łącząc Europę” Komisji Europejskiej.
- 1 października 2022 r. zainaugurowano gazowe połączenie wzajemne Grecja–Bułgaria.
Energia odnawialna jest najtańszą i najczystszą dostępną energią i może być wytwarzana na poziomie krajowym, co zmniejsza nasze zapotrzebowanie na import energii. Stałe zapewnianie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w produkcji energii elektrycznej, przemyśle, budownictwie i transporcie sprzyjać będzie naszej niezależności, pobudzi transformację ekologiczną, a z czasem wpłynie na obniżenie cen. Komisja zaproponowała zwiększenie celu UE na 2030 r. dotyczącego odnawialnych źródeł energii z 40 do 45 proc.
Zgodnie z planem REPowerEU całkowite moce wytwórcze energii ze źródeł odnawialnych wyniosłyby do 2030 r. 1 236 GW w porównaniu z 1 067 GW przewidzianymi w ramach pakietu „Gotowi na 55”.
Wspieranie gospodarstw domowych i przedsiębiorstw: najnowsze przykłady
- Komisja zatwierdziła, zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa, polski program mający na celu częściowe zrekompensowanie przedsiębiorstwom energochłonnym wyższych cen energii elektrycznej wynikających z kosztów emisji pośrednich.
- Komisja zatwierdziła hiszpański środek w wysokości 220 mln euro w celu wsparcia Cobra Instalaciones y Servicios, S.A. w produkcji wodoru odnawialnego. Środek ten wspiera osiągnięcie celów unijnej strategii w zakresie wodoru i Europejskiego Zielonego Ładu, a jednocześnie przyczynia się do zmniejszenia zależności od rosyjskich paliw kopalnych i przyspieszenia transformacji ekologicznej zgodnie z planem REPowerEU.
- Zgodnie z unijnymi zasadami pomocy państwa Komisja zatwierdziła fiński mechanizm zdolności wytwórczych o wartości 150 mln euro, aby zapewnić bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w Finlandii. Środek ten pomoże również ograniczyć emisje CO2 w sektorze energii elektrycznej, zgodnie z Europejskim Zielonym Ładem, i przyczyni się do realizacji celów planu REPowerEU, jakim jest zmniejszenie zależności od rosyjskich paliw kopalnych.
Działania na rzecz oszczędności energii – harmonogram
- 22 listopada 2022 r.
Komisja proponuje nowy instrument, aby ograniczyć nadmierne skoki cen gazu
- 30 września 2022 r.
Porozumienie ministrów energii dotyczące rozporządzenia w sprawie interwencji w sytuacji nadzwyczajnej w celu rozwiązania problemu wysokich cen energii
- 14 września 2022 r.
Wniosek dotyczącego nowego rozporządzenia nadzwyczajnego, aby rozwiązać problem wysokich cen gazu w UE i zapewnić bezpieczeństwo dostaw w zimie
- 26 lipca 2022 r.
Porozumienie ministrów energii dotyczące rozporządzenia w sprawie skoordynowanych środków zmniejszających zapotrzebowanie na gaz
- 20 lipca 2022 r.
Wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia w sprawie skoordynowanych środków zmniejszających zapotrzebowanie na gaz oraz komunikat „Oszczędzanie gazu na bezpieczną zimę”
- 27 czerwca 2022 r.
Przyjęcie rozporządzenia w sprawie magazynowania gazu
- 18 maja 2022 r.
Komisja przedstawia plan REPowerEU
- 23 marca 2022 r.
Wniosek Komisji dotyczący zmiany rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu oraz komunikat „Bezpieczeństwo dostaw i przystępna cena energii”
- 8 marca 2022 r.
Komunikat „REPowerEU”: wspólne europejskie działania na rzecz bardziej przystępnej cenowo, bezpieczniejszej i bardziej zrównoważonej energii
- 13 października 2021 r.
Komunikat „Reakcja na rosnące ceny energii: zestaw działań i środków wsparcia”
Dokumenty