Η αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και η εργαλειοποίηση του εφοδιασμού με αέριο από τη Ρωσία έχουν οδηγήσει σε μια άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση στην ΕΕ. Έχουν προκαλέσει απότομη αύξηση των τιμών της ενέργειας και έχουν συνεπιφέρει δυσκολίες στους Ευρωπαίους. Η ΕΕ αναλαμβάνει αποφασιστική δράση για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.
22 Νοεμβρίου — Για την προστασία των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών της ΕΕ από επεισόδια υπερβολικά υψηλών τιμών φυσικού αερίου στην ΕΕ, η Επιτροπή πρότεινε έναν μηχανισμό διόρθωσης της αγοράς, ένα προσωρινό και καλά στοχευμένο μέσο αυτόματης παρέμβασης στις αγορές φυσικού αερίου σε περίπτωση ακραίων αυξήσεων των τιμών του φυσικού αερίου. Ο νέος μηχανισμός αποσκοπεί στη μείωση της αστάθειας στις ευρωπαϊκές αγορές αερίου, κατοχυρώνοντας παράλληλα την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο.
Κατά τον τελευταίο χρόνο η Επιτροπή αντιμετωπίζει το ζήτημα της αύξησης των τιμών της ενέργειας. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την περαιτέρω εργαλειοποίηση των ενεργειακών πόρων, η κατάσταση στην αγορά ενέργειας έχει επιδεινωθεί σημαντικά.
Παρά τη σημαντική μείωση του ρωσικού ενεργειακού εφοδιασμού —από 45 % των εισαγωγών φυσικού αερίου πέρυσι σε μόλις 14 % τον Σεπτέμβριο του 2022— η Ευρώπη κατάφερε να βρει εναλλακτικές πηγές εφοδιασμού και μείωσε τη ζήτησή της για να αντισταθμίσει το έλλειμμα.
Λάβαμε επίσης μέτρα για τον μετριασμό της αστάθειας της αγοράς και για να βοηθήσουμε τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, ανακατευθύνοντάς τους τα πλεονάζοντα έσοδα του ενεργειακού τομέα.
Χάρη στην εργαλειοθήκη για τις τιμές της ενέργειας, τα κράτη μέλη ανέπτυξαν πολλά μέτρα σε εθνικό επίπεδο για τη μείωση της πίεσης των τιμών στους πολίτες και τη βιομηχανία. Τον Μάιο εγκρίναμε το σχέδιο REPowerEU για τον τερματισμό της εξάρτησής μας από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα το συντομότερο δυνατόν.
Για να κατοχυρωθεί η ασφάλεια του εφοδιασμού για τους επόμενους χειμώνες, εφαρμόσαμε νέες ελάχιστες υποχρεώσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου και έναν στόχο μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 15 %, ώστε να διευκολυνθεί η ισορροπία μεταξύ προσφοράς και ζήτησης στην Ευρώπη. Οι προσπάθειες εξοικονόμησης ενέργειας και πλήρωσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης έχουν αποφέρει μέχρι στιγμής ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Τον Σεπτέμβριο του 2022 υιοθετήθηκαν νέα μέτρα για τη μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας και τη χρήση των ενεργειακών πλεονασμάτων προς όφελος των πολιτών και της βιομηχανίας.
Στις 18 Οκτωβρίου 2022 η Επιτροπή πρότεινε νέα μέτρα για την από κοινού αγορά φυσικού αερίου, για τους μηχανισμούς περιορισμού των τιμών, για τη διαφανή χρήση των υποδομών, καθώς και για την αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών και τη διαχείριση της ζήτησης. Με αυτόν τον τρόπο θα εξασφαλιστεί περαιτέρω σταθερότητα στην αγορά.
Τα εικονίδια δημιουργήθηκαν από την Pixel perfect μέσω του www.flaticon.com.
Βασικά αριθμητικά στοιχεία
Διαφοροποίηση του εφοδιασμού μας
Η ΕΕ συνεργάζεται με διεθνείς εταίρους για τη διαφοροποίηση του εφοδιασμού εδώ και αρκετούς μήνες και έχει εξασφαλίσει επίπεδα-ρεκόρ στις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ) και υψηλότερες παραδόσεις φυσικού αερίου μέσω αγωγών.
Επιτεύγματα
- Τριμερές μνημόνιο συνεννόησης που υπεγράφη μεταξύ της ΕΕ, της Αιγύπτου και του Ισραήλ για την εξαγωγή φυσικού αερίου στην Ευρώπη
- Μνημόνιο συμφωνίας με το Αζερμπαϊτζάν για στρατηγική εταιρική σχέση στον ενεργειακό τομέα
- Δέσμευση των ΗΠΑ να παράσχουν στην ΕΕ επιπλέον τουλάχιστον 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ΥΦΑ φέτος
- Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022, οι εισαγωγές ΥΦΑ εκτός Ρωσίας αυξήθηκαν κατά 19 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι. Οι εισαγωγές μέσω μη ρωσικών αγωγών αυξήθηκαν επίσης κατά 14 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα από τη Νορβηγία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Βόρεια Αφρική.
Μείωση της ζήτησης
Για τη μείωση του κινδύνου και του κόστους για την Ευρώπη σε περίπτωση περικοπών του εφοδιασμού, η Επιτροπή ενέκρινε ένα ευρωπαϊκό σχέδιο μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου για να βοηθήσει τα κράτη μέλη να μειώσουν τη ζήτηση φυσικού αερίου κατά 15 %.
Το σχέδιο βασίζεται σε τρεις πυλώνες δράσης:
- μετάβαση από το φυσικό αέριο σε εναλλακτικά καύσιμα
- παροχή κινήτρων για μείωση της κατανάλωσης
- μείωση της θέρμανσης και της ψύξης
Επιπλέον, το σχέδιο περιλαμβάνει τη δυνατότητα κήρυξης κατάστασης συναγερμού σε επίπεδο ΕΕ, ενεργοποιώντας υποχρεωτικές μειώσεις της κατανάλωσης φυσικού αερίου σε όλα τα κράτη μέλη. Αυτό αποτελεί ισχυρή ένδειξη ότι η ΕΕ θα κάνει ό,τι χρειαστεί για να κατοχυρώσει την ασφάλεια του εφοδιασμού της και να προστατεύσει τους καταναλωτές της.
Η Επιτροπή παρακολουθεί στενά τα μέτρα μείωσης της ζήτησης. Από την προκαταρκτική ανάλυση βάσει των εκθέσεων που υπέβαλαν 15 κράτη μέλη προκύπτει ότι τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2022 η κατανάλωση φυσικού αερίου στην ΕΕ ήταν περίπου 15 % χαμηλότερη από τον μέσο όρο των προηγούμενων 5 ετών. Παρόμοιες προσπάθειες θα χρειαστούν κάθε μήνα έως τον Μάρτιο του 2023. Τα κράτη μέλη θα υποβάλλουν ανά δίμηνο έκθεση σχετικά με την πρόοδό τους. Η Επιτροπή είναι έτοιμη να ενεργοποιήσει την κατάσταση επιφυλακής της ΕΕ ή να επανεξετάσει τους εν λόγω στόχους εάν τα ισχύοντα μέτρα αποδειχθούν ανεπαρκή.
Η αποθήκευση αερίου μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κατοχύρωση της ασφάλειας εφοδιασμού της ΕΕ, καλύπτοντας, κατά τους συνήθεις χειμώνες, το 25-30 % του αερίου που καταναλώνεται σε ολόκληρη την ΕΕ.
Από τον Ιούνιο του 2022, υπάρχει νέα νομοθεσία σύμφωνα με την οποία η υπόγεια αποθήκευση φυσικού αερίου στην ΕΕ πρέπει να έχει πληρωθεί στο 80 % της δυναμικότητας έως την 1η Νοεμβρίου 2022 —και στο 90 % κατά τα επόμενα έτη— προκειμένου να κατοχυρωθεί ο εφοδιασμός για τον επόμενο χειμώνα.
Από κοινού αγορές ενέργειας
Προκειμένου να κατοχυρωθεί ο ενεργειακός εφοδιασμός της ΕΕ σε προσιτές τιμές, η Επιτροπή και τα κράτη μέλη έχουν δημιουργήσει μια πλατφόρμα της ΕΕ για την από κοινού αγορά φυσικού αερίου, ΥΦΑ και υδρογόνου. Πρόκειται για έναν εθελοντικό μηχανισμό συντονισμού, ο οποίος στηρίζει την αγορά φυσικού αερίου και υδρογόνου στην Ένωση, αξιοποιώντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το συλλογικό εκτόπισμα της ΕΕ σε πολιτικό επίπεδο και σε επίπεδο αγορών.
Πέντε περιφερειακές ομάδες κρατών μελών έχουν ήδη συσταθεί στο πλαίσιο της πλατφόρμας. Η συγκέντρωση της ζήτησης στην ΕΕ και η από κοινού αγορά φυσικού αερίου θα επιτρέψουν στην ΕΕ να χρησιμοποιήσει τη συλλογική αγοραστική της δύναμη για να διαπραγματευτεί καλύτερες τιμές και να μειώσει τον κίνδυνο πλειοδοσίας μεταξύ των κρατών μελών στην ήδη περιορισμένη αγορά. Θα βελτιώσουν επίσης τη διαφάνεια και θα βοηθήσουν ιδίως τα μικρότερα κράτη μέλη, τα οποία βρίσκονται σε λιγότερο ευνοϊκή θέση ως αγοραστές.
Μείωση των λογαριασμών για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις
Για την αντιμετώπιση της πρόσφατης δραματικής αύξησης των τιμών και τη μείωση της πίεσης στα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, η Επιτροπή πρότεινε τον Σεπτέμβριο διάφορα βήματα, μεταξύ των οποίων:
- έκτακτα μέτρα μείωσης της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, τα οποία θα συμβάλουν στη μείωση του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας για τους καταναλωτές
- μέτρα για την αναδιανομή των πλεοναζόντων εσόδων του ενεργειακού τομέα στους τελικούς καταναλωτές
Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών είναι η μείωση της ζήτησης. Αυτό μπορεί να επηρεάσει τις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας και να επιφέρει μια συνολικότερη ηρεμία στην αγορά. Με βάση τις προτάσεις της Επιτροπής, τα κράτη μέλη συμφώνησαν στα εξής:
- στον στόχο για μείωση της συνολικής ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 10 %
- στην υποχρέωση για μείωση της ζήτησης στις ώρες αιχμής κατά 5 %
Μειώνοντας τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας κατά 5 % στις ώρες αιχμής, μειώνουμε τη χρήση φυσικού αερίου για ενέργεια κατά περίπου 4 % τον χειμώνα και ελαττώνουμε την πίεση στις τιμές.
Ανώτατο όριο εσόδων για την παραγωγή ενέργειας χαμηλού κόστους
Οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας «κάτω του οριακού κόστους» αποκομίζουν έκτακτα κέρδη, διότι οι υψηλές τιμές του αερίου έχουν αυξήσει την τιμή χονδρικής της ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ το κόστος παραγωγής τους παρέμεινε χαμηλό. H Επιτροπή πρότεινε επομένως προσωρινό ανώτατο όριο εσόδων στην ΕΕ ύψους 180 ευρώ ανά MWh ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τις εξής τεχνολογίες: πυρηνική ενέργεια, λιγνίτη και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταξύ άλλων.
Οποιαδήποτε έσοδα υπερβαίνουν αυτό το επίπεδο θα εισπράττονται από τα κράτη μέλη και θα ανακατευθύνονται στους καταναλωτές ενέργειας για την άμβλυνση των επιπτώσεων από τις υψηλές τιμές ενέργειας.
Τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιούν τα έσοδα αυτά για:
- Αποζημίωση στους πελάτες ηλεκτρικής ενέργειας για τη μείωση της κατανάλωσής τους
- Απευθείας μεταβιβάσεις στους πελάτες
- Μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας των πελατών για περιορισμένες ποσότητες
- Προώθηση των επενδύσεων από πελάτες στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και στην ενεργειακή απόδοση
- Αποζημίωση σε προμηθευτές που παραδίδουν ηλεκτρική ενέργεια στους πελάτες κάτω του κόστους
Συνεισφορά αλληλεγγύης από εταιρείες ορυκτών καυσίμων
Οι εταιρείες πετρελαίου, φυσικού αερίου, άνθρακα και διυλιστηρίων έχουν επίσης αποκομίσει τεράστια κέρδη τους τελευταίους μήνες, κυρίως χάρη στις διαταραχές στην αγορά ενέργειας που προκλήθηκαν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και όχι λόγω επιχειρηματικών αποφάσεων ή επενδύσεων. Οι εταιρείες αυτές δεν θίγονται από τα προαναφερθέντα μέτρα. Για λόγους αλληλεγγύης και δικαιοσύνης, όλες οι πηγές ενέργειας πρέπει να συμβάλλουν στον μετριασμό των επιπτώσεων που έχουν οι υψηλές τιμές στους λογαριασμούς των καταναλωτών. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή πρότεινε προσωρινή συνεισφορά αλληλεγγύης επί των πλεοναζόντων κερδών που προέκυψαν από δραστηριότητες στους τομείς των ορυκτών καυσίμων το 2022.
Πώς θα λειτουργεί η συνεισφορά αλληλεγγύης:
- Εισπράττεται επί των πλεοναζόντων κερδών του 2022 και/ή του 2023
- Καλύπτει κέρδη που υπερβαίνουν μια αύξηση κατά 20 % σε σχέση με το μέσο επίπεδο των τριών προηγούμενων ετών
- Τα σχετικά έσοδα θα εισπράττονται από τα κράτη μέλη
- Εκτιμάται ότι θα αποφέρει περίπου 25 δισ. ευρώ για να βοηθηθεί η μείωση των λογαριασμών ενέργειας
Ενίσχυση της αλληλεγγύης της ΕΕ
Η αλληλεγγύη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της Ένωσης και στηρίζει την αποτελεσματικότητα της δράσης της. Πέντε έτη μετά την έγκριση του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού, από τις 40 δυνατές συμφωνίες έχουν υπογραφεί μόνο 6 διμερείς συμφωνίες αλληλεγγύης μεταξύ κρατών μελών. Ο ρυθμός αυτός είναι πολύ αργός, και η Επιτροπή έχει προτείνει τη θέσπιση προκαθορισμένων κανόνων αλληλεγγύης, οι οποίοι θα διασφαλίζουν ότι ένα κράτος μέλος που αντιμετωπίζει κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα λαμβάνει φυσικό αέριο από τα άλλα κράτη μέλη έναντι δίκαιης αποζημίωσης.
Η υποχρέωση αλληλεγγύης θα επεκταθεί σε μη συνδεδεμένα κράτη μέλη με εγκαταστάσεις ΥΦΑ, υπό την προϋπόθεση ότι το αέριο μπορεί να μεταφερθεί στο κράτος μέλος όπου είναι αναγκαίο.
Επενδύσεις σε υποδομές
Μέσω των επενδύσεών μας σε τερματικούς σταθμούς ΥΦΑ και γραμμές διασύνδεσης αερίου, κάθε κράτος μέλος μπορεί πλέον να εφοδιάζεται με αέριο από τουλάχιστον δύο πηγές, ενώ είναι εφικτές οι αντίστροφες ροές μεταξύ γειτόνων. Σύμφωνα με τον κανονισμό για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο, τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν εθνικά σχέδια προληπτικής δράσης και σχέδια έκτακτης ανάγκης, και σε σοβαρές περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ένας μηχανισμός αλληλεγγύης εγγυάται τον εφοδιασμό των «προστατευόμενων πελατών» σε γειτονικές χώρες.
Επιτεύγματα
- Την 1η Μαΐου 2022 ξεκίνησε η εμπορική λειτουργία του αγωγού διασύνδεσης φυσικού αερίου Πολωνίας-Λιθουανίας, που ενισχύει τις δυνατότητες επιλογής και την ανθεκτικότητα ολόκληρης της αγοράς φυσικού αερίου της Βαλτικής και έλαβε επίσης στήριξη μέσω του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
- Την 1η Οκτωβρίου 2022 εγκαινιάστηκε ο αγωγός διασύνδεσης φυσικού αερίου Ελλάδας-Βουλγαρίας
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι η φθηνότερη και καθαρότερη διαθέσιμη μορφή ενέργειας. Μπορούν να παράγονται εντός της Ένωσης, μειώνοντας τις ανάγκες μας για εισαγωγές ενέργειας. Η συνεχιζόμενη υιοθέτηση ανανεώσιμων πηγών στην παραγωγή ενέργειας, τη βιομηχανία, τα κτίρια και τις μεταφορές θα επιταχύνει την ανεξαρτησία μας, θα δώσει ώθηση στην πράσινη μετάβαση και, με την πάροδο του χρόνου, θα μειώσει τις τιμές. Η Επιτροπή πρότεινε να αυξηθεί ο στόχος για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που έχει θέσει η ΕΕ για το 2030 από 40 % σε 45 %.
Με το σχέδιο REPowerEU, η συνολική δυναμικότητα παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα ανέλθει σε 1 236 GW έως το 2030, σε σύγκριση με τα 1 067 GW που προβλέπονται στο πλαίσιο της δέσμης προσαρμογής στον στόχο του 55 % (Fit for 55).
Στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων: Πρόσφατα παραδείγματα
- Η Επιτροπή ενέκρινε, βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, ένα πολωνικό καθεστώς για τη μερική αποζημίωση των ενεργοβόρων επιχειρήσεων για τις υψηλότερες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας που προκύπτουν από το κόστος έμμεσων εκπομπών.
- Η Επιτροπή ενέκρινε ένα ισπανικό μέτρο ύψους 220 εκατ. ευρώ για τη στήριξη της Cobra Instalaciones y Servicios, S.A. στην παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου. Το μέτρο συνδράμει στην επίτευξη της στρατηγικής της ΕΕ για το υδρογόνο και των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, συμβάλλοντας παράλληλα στη μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και στην επιτάχυνση της πράσινης μετάβασης σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU.
- Η Επιτροπή ενέκρινε, βάσει των κανόνων της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις, έναν φινλανδικό μηχανισμό δυναμικότητας ύψους 150 εκατ. ευρώ για την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού ηλεκτρικής ενέργειας στη Φινλανδία. Το μέτρο θα συνδράμει επίσης στη μείωση των εκπομπών CO2 στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, σύμφωνα με την Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ, και θα συμβάλει στην επίτευξη των στόχων του σχεδίου REPowerEU για τη μείωση της εξάρτησης από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα.
Δράσεις εξοικονόμησης ενέργειας — χρονοδιάγραμμα
- 22 Νοεμβρίου 2022
Η Επιτροπή προτείνει ένα νέο μέσο για τον περιορισμό της υπερβολικής εκτίναξης των τιμών του φυσικού αερίου
- 30 Σεπτεμβρίου 2022
Συμφωνία των υπουργών Ενέργειας για τον κανονισμό σχετικά με παρέμβαση έκτακτης ανάγκης για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών ενέργειας
- 14 Σεπτεμβρίου 2022
Πρόταση νέου κανονισμού για την αντιμετώπιση των υψηλών τιμών φυσικού αερίου στην ΕΕ και την κατοχύρωση της ασφάλειας του εφοδιασμού τον φετινό χειμώνα
- 26 Ιουλίου 2022
Συμφωνία των υπουργών Ενέργειας για τον κανονισμό σχετικά με συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου
- 20 Ιουλίου 2022
Πρόταση κανονισμού της Επιτροπής σχετικά με συντονισμένα μέτρα μείωσης της ζήτησης αερίου και ανακοίνωση «Εξοικονόμηση αερίου για έναν ασφαλή χειμώνα»
- 27 Ιουνίου 2022
Έκδοση κανονισμού για την αποθήκευση φυσικού αερίου
- 18 Μαΐου 2022
Η Επιτροπή παρουσιάζει το σχέδιο REPowerEU
- 23 Μαρτίου 2022
Πρόταση της Επιτροπής για την τροποποίηση του κανονισμού για την ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο και ανακοίνωση με τίτλο «Ασφάλεια του εφοδιασμού και προσιτές τιμές ενέργειας»
- 8 Μαρτίου 2022
Ανακοίνωση «REPowerEU»: Κοινή ευρωπαϊκή δράση για πιο προσιτή οικονομικά, εξασφαλισμένη και βιώσιμη ενέργεια
- 13 Οκτωβρίου 2021
Ανακοίνωση «Αντιμετώπιση της αύξησης των τιμών της ενέργειας: μια εργαλειοθήκη για δράση και στήριξη»
Έγγραφα