22 november - Om bedrijven en huishoudens in de EU te beschermen tegen buitensporig hoge gasprijzen, heeft de Commissie een marktcorrectiemechanisme voorgesteld. Het gaat om een tijdelijk en doelgericht instrument waarmee bij extreme pieken van de gasprijs automatisch op de gasmarkt wordt ingegrepen. Het doel van het nieuwe mechanisme is de volatiliteit op de Europese gasmarkten in te perken en tegelijkertijd de gasvoorziening te waarborgen.
De Commissie houdt zich al een jaar bezig met het probleem van de stijgende energieprijzen. Sinds Rusland Oekraïne is binnengevallen en zijn energiebronnen steeds meer als drukmiddel inzet, is de situatie op de energiemarkt aanzienlijk verslechterd.
Hoewel de Russische energieleveringen aanzienlijk zijn gedaald – van 45% van onze gasinvoer vorig jaar tot slechts 14% in september 2022 – is Europa erin geslaagd alternatieve leveranciers te vinden en de vraag te verminderen om het tekort te compenseren.
We hebben ook maatregelen genomen om marktfluctuaties te beperken en buitensporige winsten in de energiesector te laten terugvloeien naar burgers en bedrijven.
Dankzij de toolbox energieprijzen hebben de lidstaten op nationaal niveau talrijke maatregelen genomen om de prijsdruk op burgers en bedrijven te verlichten. In mei hebben we het REPowerEU-plan aangenomen om de EU zo snel mogelijk onafhankelijk te maken van Russische fossiele brandstoffen.
Om de voorzieningszekerheid voor de komende winters te waarborgen, zijn nieuwe minimumverplichtingen voor gasopslag ingevoerd. Ook is het doel de vraag naar gas met 15% te verminderen om vraag en aanbod in Europa beter op elkaar af te stemmen. Tot nu toe zijn de maatregelen om energie te besparen en energie op te slaan succesvol.
In september 2022 zijn nieuwe maatregelen genomen om de vraag naar elektriciteit te verminderen en energieoverschotten voor burgers en bedrijven te gebruiken.
Op 18 oktober 2022 kwam de Commissie met nieuwe maatregelen voor de gezamenlijke aankoop van gas, prijsbeperkingsmechanismen, transparant infrastructuurgebruik, solidariteit tussen de lidstaten en vraagbeheersing. Dit zal de markt stabieler maken.
Pictogrammen gemaakt met Pixel perfect via www.flaticon.com
In cijfers
Meer verscheidenheid in onze aanvoer
De EU werkt al maanden samen met internationale partners om de aanvoer verscheidener te maken. Er is een recordhoeveelheid vloeibaar aardgas (lng) ingevoerd en er is meer gas via pijpleidingen geleverd.
Resultaten
- Afspraak tussen de EU, Egypte en Israël om aardgas naar Europa te exporteren
- Afspraak met Azerbeidzjan over een strategisch partnerschap op energiegebied
- Toezegging van de VS om de EU dit jaar minstens 15 miljard kubieke meter vloeibaar aardgas te leveren
- In de eerste helft van 2022 steeg de invoer van niet-Russisch vloeibaar aardgas met 19 miljard kubieke meter ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Niet-Russische invoer via pijpleidingen uit Noorwegen, Azerbeidzjan, het Verenigd Koninkrijk en Noord-Afrika nam met 14 miljard kubieke meter toe
Beperken vraag
Om het risico en de kosten voor Europa te verminderen als er minder gas wordt geleverd, is de Commissie met een Europees plan gekomen om de vraag naar gas te beperken. De lidstaten krijgen hulp om de vraag naar gas met 15% te beperken.
Het plan is drievoudig:
- overschakelen van gas op alternatieve brandstoffen
- een lager gebruik stimuleren
- verwarming en koeling beperken
Een EU-alert kan lidstaten verplichten om hun gasverbruik te verminderen. De EU stelt alles in het werk om de voorzieningszekerheid te waarborgen en consumenten te beschermen.
De Commissie houdt nauwlettend toezicht op maatregelen om de vraag naar gas te laten dalen. Uit een voorlopige analyse op basis van de verslagen van 15 lidstaten blijkt dat het gasverbruik in de EU in augustus en september 2022 ongeveer 15% lager zou zijn dan het gemiddelde van de voorgaande vijf jaar. Tot maart 2023 zijn elke maand soortgelijke inspanningen nodig. De lidstaten brengen om de twee maanden verslag uit over hun vorderingen. De Commissie staat klaar om een EU-alert af te geven of de streefcijfers te herzien als de huidige maatregelen ontoereikend blijken.
Gasopslag is belangrijk voor de voorzieningszekerheid van de EU. In een normale winter komt 25 tot 30% van het gasverbruik in de hele EU uit gasopslag.
Sinds juni 2022 schrijft nieuwe wetgeving voor dat ondergrondse gasopslag tegen 1 november 2022 tot 80% en de jaren erna tot 90% moet zijn gevuld, om de gasvoorziening voor de komende winter veilig te stellen.
Samen energie kopen
Om de energievoorziening van de EU betaalbaar te houden, hebben de Commissie en de lidstaten een EU-platform opgericht om gezamenlijk gas, vloeibaar aardgas en waterstof aan te kopen. Dit vrijwillige coördinatiemechanisme om gas en waterstof voor de Unie aan te kopen, maakt optimaal gebruik van het collectieve politieke en marktgewicht van de EU.
Op het platform zijn al vijf regionale groepen lidstaten actief. Door de vraag naar gas in de EU en de gezamenlijke aankoop van gas te bundelen, kan de EU haar collectieve koopkracht gebruiken om betere prijzen te bedingen en het risico te verkleinen dat lidstaten elkaar op de toch al krappe markt overbieden. Het zorgt ook voor meer transparantie en helpt met name kleinere lidstaten, die als kopers slechter af zijn.
Lagere rekeningen voor Europese huishoudens en bedrijven
Om de recente, dramatische prijsstijgingen aan te pakken en de druk op Europese huishoudens en bedrijven te verlichten, kwam de Commissie in september onder meer met:
- uitzonderlijke maatregelen om de vraag naar elektriciteit te verminderen, zodat de stroomkosten voor consumenten dalen
- maatregelen om overwinsten in de energiesector te laten terugvloeien naar de eindafnemers
De eerste maatregel om de hoge prijzen aan te pakken, is het verminderen van de vraag. Dit kan een gunstig effect hebben op de elektriciteitsprijzen en de markt tot rust brengen. Op basis van voorstellen van de Commissie zijn de lidstaten het eens geworden over
- het doel om de totale vraag naar elektriciteit met 10% te verminderen
- de verplichting om de vraag naar elektriciteit tijdens piekuren met 5% te verminderen
Door de vraag naar elektriciteit op piekmomenten met 5% te verminderen, verlagen we het gasverbruik voor elektriciteit met ongeveer 4% tijdens de winter en verminderen we de druk op de prijzen.
Inkomstenplafond voor goedkope elektriciteitsproductie
“Inframarginale” elektriciteitsproducenten maken uitzonderlijke winsten doordat de groothandelsprijs voor elektriciteit door de hoge gasprijzen omhoog is gedreven, terwijl hun eigen opwekkingskosten niet zijn gestegen. De Commissie stelt daarom een tijdelijk EU-inkomstenplafond voor van 180 euro per MWh voor elektriciteit uit onder meer kernenergie, bruinkool en hernieuwbare bronnen.
Alle inkomsten boven dit niveau worden door de lidstaten geïnd en vloeien terug naar de energieconsumenten, om de gevolgen van de hoge energieprijzen te verzachten.
De lidstaten kunnen deze inkomsten gebruiken om:
- elektriciteitsafnemers te compenseren die hun verbruik verminderen
- afnemers rechtstreeks uit te betalen
- de elektriciteitskosten van afnemers voor beperkte volumes te verlagen
- te stimuleren dat afnemers investeren in hernieuwbare energiebronnen en energie-efficiëntie
- leveranciers te compenseren die elektriciteit onder de kostprijs aan afnemers leveren
Een solidariteitsbijdrage van bedrijven in de sector fossiele brandstoffen
Olie-, gas-, steenkool- en raffinagebedrijven hebben de afgelopen maanden enorme winsten gemaakt. Dit kwam voornamelijk door verstoringen van de energiemarkt ten gevolge van de Russische invasie in Oekraïne, en niet zozeer door goede zakelijke beslissingen of investeringen. De hierboven genoemde maatregelen raken deze bedrijven niet. Vanuit het oogpunt van solidariteit en billijkheid moeten alle energiebronnen bijdragen om de gevolgen van de hoge prijzen voor de consument te verzachten. Daarom heeft de Commissie een tijdelijke solidariteitsbijdrage voorgesteld op basis van de overwinsten uit activiteiten in de fossiele brandstofsector in 2022.
Zo zou de solidariteitsbijdrage werken:
- inning over de in 2022 en/of 2023 gemaakte overwinsten
- omvat winsten die meer dan 20% hoger liggen dan het gemiddelde van de voorgaande drie jaar
- lidstaten innen deze inkomsten
- de bijdrage levert naar schatting ongeveer 25 miljard euro op om de energiekosten te drukken
Meer solidariteit in de EU
Zonder solidariteit geen Unie: solidariteit is het fundament van doeltreffende maatregelen van de EU. Vijf jaar na het akkoord over de verordening voorzieningszekerheid zijn slechts zes van de veertig mogelijke bilaterale solidariteitsovereenkomsten tussen de lidstaten ondertekend. Dit gaat te traag. Daarom heeft de Commissie voorgesteld standaardregels voor solidariteit vast te leggen, zodat elke lidstaat in een noodsituatie gas van de andere lidstaten ontvangt in ruil voor een billijke compensatie.
De solidariteitsverplichting wordt uitgebreid tot niet op het netwerk aangesloten lidstaten met lng-installaties, op voorwaarde dat het gas kan worden getransporteerd naar de lidstaat waar het nodig is.
Investeringen in infrastructuur
Dankzij onze investeringen in terminals voor vloeibaar aardgas en gasinterconnectoren kan elke lidstaat nu uit ten minste twee bronnen gas afnemen en kan gas tussen buurlanden terugvloeien. Op grond van de verordening betreffende de veiligstelling van de gasleveringszekerheid moeten de lidstaten beschikken over nationale preventieve actieplannen en noodplannen, en over een solidariteitsmechanisme dat de levering waarborgt aan “beschermde afnemers” in buurlanden in ernstige noodsituaties.
Resultaten
- Sinds 1 mei 2022 is de gasinterconnector Polen-Litouwen operationeel, waardoor de hele Baltische gasmarkt meer mogelijkheden krijgt en minder kwetsbaar wordt. Dit project werd gefinancierd door de Connecting Europe Facility van de Europese Commissie
- Op 1 oktober 2022 werd de gasinterconnector Griekenland-Bulgarije in gebruik genomen
Hernieuwbare energie is de goedkoopste en schoonste beschikbare energie. Ze kan binnen de EU worden geproduceerd, waardoor er minder energie hoeft te worden ingevoerd. Meer gebruik van hernieuwbare energie voor elektriciteitsopwekking, industrie, gebouwen en vervoer zal ons sneller onafhankelijk maken, ecologische veranderingen stimuleren en op termijn voor lagere prijzen zorgen. De Commissie heeft voorgesteld het EU-streefcijfer voor hernieuwbare energie voor 2030 te verhogen van 40% naar 45%.
Het REPowerEU-plan breidt de totale capaciteit voor het opwekking van hernieuwbare energie uit tot 1236 GW tegen 2030. Ter vergelijking: in het kader van “Fit for 55” is uitgegaan van 1067 GW.
Steun voor huishoudens en bedrijven: actuele voorbeelden
- Op grond van EU-staatssteunregels heeft de Commissie ingestemd met een Poolse regeling om energie-intensieve bedrijven gedeeltelijk te compenseren voor hogere elektriciteitsprijzen ten gevolge van indirecte emissiekosten.
- Een Spaanse maatregel van 220 miljoen euro voor Cobra Instalaciones y Servicios, S.A. voor de productie van hernieuwbare waterstof werd eveneens goedgekeurd. De maatregel draagt bij aan de EU-waterstofstrategie en de Europese Green Deal, maakt ons minder afhankelijk van Russische fossiele brandstoffen en bespoedigt de groene transitie, conform het REPowerEU-plan.
- De Commissie heeft op grond van EU-staatssteunregels een Fins capaciteitsmechanisme van 150 miljoen euro goedgekeurd om de elektriciteitsvoorziening in Finland te waarborgen. De maatregel draagt ook bij tot het verminderen van de CO2-uitstoot in de elektriciteitssector, conform de Europese Green Deal, en aan de doelstelling van het REPowerEU-plan om de afhankelijkheid van Russische fossiele brandstoffen te verminderen.
Energiebesparende maatregelen - tijdslijn
- 22 november 2022
Commissie stelt nieuw instrument voor om buitensporige pieken van de gasprijs tegen te gaan
- 30 september 2022
Akkoord van de ministers van Energie over de verordening betreffende een noodinterventie in verband met de hoge energieprijzen
- 14 september 2022
Voorstel voor een nieuwe noodverordening om de hoge gasprijzen in de EU aan te pakken en de voorzieningszekerheid deze winter te waarborgen
- 26 juli 2022
Akkoord van de ministers van Energie over de verordening inzake gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag
- 20 juli 2022
Voorstel van de Commissie voor een verordening inzake gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag en mededeling “Gas besparen voor een veilige winter”
- 27 juni 2022
Vaststelling van de verordening inzake gasopslag
- 18 mei 2022
De Commissie presenteert het REPowerEU-plan
- 23 maart 2022
Voorstel van de Commissie tot wijziging van de verordening betreffende de veiligstelling van de gasvoorziening en een mededeling over voorzieningszekerheid en betaalbare energieprijzen
- 8 maart 2022
Mededeling „REPowerEU”: gezamenlijke EU-actie voor beter betaalbare, veiligere en duurzamere energie
- 13 oktober 2021
Mededeling “De stijgende energieprijzen aanpakken: een toolbox met initiatieven en steunmaatregelen”
Documenten