Verslag over de rechtsstaat 2022

Algemene bespreking en landspecifieke hoofdstukken

In het verslag over de rechtsstaat 2022, met ook 27 hoofdstukken voor elk EU-land, komen positieve en negatieve ontwikkelingen in de lidstaten aan bod op vier voor de rechtsstaat belangrijke gebieden: rechtsstelsel, corruptiebestrijding, mediapluriformiteit en controlemechanismen. De Commissie heeft haar beoordelingen verder verdiept en geeft verdere follow-up aan de uitdagingen en ontwikkelingen die in de vorige twee verslagen zijn vastgesteld.

Het verslag behandelt voor het eerst ook enkele nieuwe onderwerpen die relevant zijn voor de bescherming van de rechtsstaat, zoals publieke media. Het bevat ook een overzicht van de uitvoering van arresten van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Met de toevoeging van die onderwerpen wordt ook tegemoetgekomen aan een vraag van het Europees Parlement en van belanghebbenden.

De landenhoofdstukken zijn gebaseerd op een kwalitatieve beoordeling door de Commissie. Hierin worden nieuwe ontwikkelingen sinds het vorige verslag geanalyseerd en wordt beschreven hoe de in het verslag over 2021 gesignaleerde uitdagingen en ontwikkelingen aangepakt zijn.

Het verslag maakt deel uit van de bredere inspanningen van de EU om haar waarden te bevorderen en te verdedigen, zoals het actieplan voor Europese democratie, de vernieuwde strategie voor de tenuitvoerlegging van het Handvest van de grondrechten, en gerichte strategieën om vooruitgang te boeken op weg naar een Unie van gelijkheid. Een ander aspect is het toezicht op de toepassing van het EU-recht en de bescherming van de grondrechten uit hoofde van het Handvest, onder meer via inbreukprocedures.

Met ingang van dit jaar bevat het verslag ook specifieke aanbevelingen voor elke lidstaat. In lijn met het preventieve karakter van het verslag zijn de aanbevelingen erop gericht de lidstaten op basis van een continue dialoog bij te staan bij hun inspanningen om hervormingen door te voeren en om vast te stellen waar verbeteringen of follow-up van recente veranderingen of hervormingen nodig zijn.

De Commissie heeft dit verslag opgesteld op basis van een permanente dialoog met de lidstaten, waarbij zij echter de volledige politieke verantwoordelijkheid behoudt voor haar beoordeling en de gedane aanbevelingen. De volgende editie zal een follow-up bevatten van de ontwikkelingen en de uitvoering van de aanbevelingen beoordelen.

2022 Rule of law report - Communication and country chapters

Methode

De beoordeling in de 27 landenhoofdstukken is opgesteld volgens de methode zoals die in 2022 werd aangepast in overleg met de lidstaten, ook om de opname van aanbevelingen te weerspiegelen. De landenhoofdstukken zijn niet bedoeld om alle aspecten van de rechtsstaat in elk land volledig te beschrijven, maar moeten belangrijke ontwikkelingen signaleren. Het uitgangspunt zijn de verplichtingen op grond van het EU-recht, inclusief de rechtspraak van het HvJEU. Daarnaast bieden de aanbevelingen en adviezen van de Raad van Europa een nuttig referentiekader voor normen en beste praktijken.

Het verslag komt in nauwe samenwerking met de lidstaten tot stand. Er wordt gebruikgemaakt van informatie uit allerlei bronnen. Alle EU-landen werden uitgenodigd schriftelijke bijdragen te leveren en deel te nemen aan gerichte bezoeken tussen februari en april. Voor deze landenbezoeken organiseerde de Commissie meer dan 500 onlinevergaderingen met nationale overheden, onafhankelijke instanties en belanghebbenden, onder meer uit het maatschappelijk middenveld. Daarnaast heeft een gerichte raadpleging van belanghebbenden waardevolle horizontale en landspecifieke bijdragen opgeleverd. De Raad van Europa heeft ook een overzicht gegeven van zijn recente adviezen en verslagen over EU-lidstaten. Voordat het verslag werd goedgekeurd, mochten de lidstaten aanvullende feiten geven voor het hoofdstuk over hun land.

Het netwerk van contactpunten over de rechtsstaat dat in 2020 is opgericht om het rechtsstaatmechanisme van de grond te krijgen, is nog altijd een communicatiekanaal om met de lidstaten informatie en goede methoden uit te wisselen.

2022 Rule of law report - methodology

Bijdragen van de lidstaten

Alle lidstaten is om informatie gevraagd over belangrijke ontwikkelingen, met name sinds de goedkeuring van het verslag over de rechtsstaat 2021. Dit geschiedde aan de hand van een bijgewerkte vragenlijst, die in overleg met de lidstaten werd opgesteld. Die informatie werd gestructureerd rond de vier al genoemde pijlers – justitie, corruptiebestrijding, mediapluriformiteit en controlemechanismen – in een vast formaat. Die schriftelijke input is aangevuld tijdens de landenbezoeken en met informatie van stakeholders.

2022 Rule of Law report - input from Member States

Gerichte raadpleging van stakeholders

Bij de voorbereiding van het verslag heeft de Europese Commissie stakeholders om een schriftelijke bijdrage gevraagd in het kader van een gerichte raadpleging, die van 1 december 2021 tot en met 24 januari 2022 liep. Dit heeft meer dan 220 algemene en landspecifieke bijdragen opgeleverd van diverse EU-agentschappen, Europese netwerken, nationale en Europese middenveldorganisaties en beroepsverenigingen, evenals van internationale en Europese organisaties. De feiten en ontwikkelingen in de lidstaten die daaruit naar voren zijn gekomen, heeft de Commissie meegenomen in haar beoordeling.

2022 Rule of law report - targeted stakeholder consultation