Europa ma do 2050 r. osiągnąć neutralność klimatyczną
W unijnym prawie o klimacie zobowiązaliśmy się w sposób wiążący, że uczynimy Europę pierwszym na świecie kontynentem neutralnym dla klimatu.
W lipcu 2021 r. przedstawiliśmy propozycje, jak przygotować wszystkie sektory gospodarki UE do sprostania temu wyzwaniu. Na początek zaproponowaliśmy ograniczenie emisji o co najmniej 55 proc. do końca bieżącego dziesięciolecia. Pakiet „Gotowi na 55”, który jest już w pełni przyjęty, wyznacza drogę do osiągnięcia przez UE celów klimatycznych do 2030 r. w sposób sprawiedliwy, racjonalny pod względem kosztów i konkurencyjny.
Pokazuje to, że Europa dotrzymuje obietnic, w których zobowiązała się wobec obywateli i partnerów międzynarodowych, że będzie przewodzić działaniom w dziedzinie klimatu i kierować transformacją ekologiczną tak, by przynosiła ona korzyści ludziom i przedsiębiorstwom.
Transformacja naszej gospodarki i społeczeństwa
Zmiana klimatu jest największym wyzwaniem naszych czasów. Jest to również okazja do zbudowania nowego modelu gospodarczego.
Europejski Zielony Ład określił plan zmiany transformacyjnej. Zmiana ta przyniesie wiele korzyści – stworzy nowe szanse nie tylko na innowacje i inwestycje oraz zielone miejsca pracy, ale też na poprawę naszego zdrowia i dobrostanu.
Wszystkie 27 państw członkowskich zobowiązało się do przekształcenia UE w pierwszy kontynent neutralny dla klimatu do 2050 r. Aby osiągnąć ten cel, zadeklarowały, że ograniczą emisje gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. w stosunku do poziomów z 1990 r.
W UE obowiązują teraz prawnie wiążące cele klimatyczne obejmujące wszystkie najważniejsze sektory gospodarki. Cały pakiet obejmuje:
- cele dotyczące redukcji emisji w wielu sektorach
- cel zakładający zwiększenie zdolności pochłaniania dwutlenku węgla przez naturalne pochłaniacze
- system handlu uprawnieniami do emisji, który został zaktualizowany, aby ograniczyć emisje i sprawić, że za zanieczyszczenia trzeba będzie płacić, a także aby generować inwestycje w transformację ekologiczną
- wsparcie społeczne dla obywateli i małych przedsiębiorstw.
Państwa członkowskie wydadzą teraz 100 proc. swoich dochodów z handlu uprawnieniami do emisji na projekty związane z klimatem i energią oraz na wymiar socjalny transformacji.
W ramach nowego Społecznego Funduszu Klimatycznego 65 mld euro z budżetu UE, a łącznie ponad 86 mld euro, zostanie przeznaczone na wsparcie obywateli i małych przedsiębiorstw znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji na skutek transformacji ekologicznej. Korzyści odczują wszyscy, gdyż dzięki eliminowaniu nierówności i ubóstwa energetycznego oraz poprawie konkurencyjności europejskich przedsiębiorstw nikt nie pozostanie w tyle.
Aby zapewnić równe warunki działania europejskim przedsiębiorstwom, wprowadzono nowy mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2. Zagwarantuje on, że w sektorach objętych systemem za importowane produkty będzie uiszczana na granicy również opłata za emisję gazów cieplarnianych. Jest to cenne narzędzie promowania globalnej redukcji emisji i wykorzystywania presji rynku UE do realizacji naszych globalnych celów klimatycznych.
Aby przybliżyć Unię do osiągnięcia neutralności klimatycznej, w lutym 2024 r. Komisja przedstawiła ocenę dotyczącą celu klimatycznego UE na 2040 r. Komisja zaleciła, aby do 2040 r. zredukowano emisję gazów cieplarnianych netto w UE o 90 proc. w porównaniu z poziomami z 1990 r. Jest to zgodne z aktualnymi opiniami naukowymi i zobowiązaniami UE wynikającymi z porozumienia paryskiego. Na kolejnym etapie Parlament Europejski i państwa członkowskie omówią ten cel, a następnie na tej podstawie Komisji przedstawi wnioski ustawodawcze.
Przejście na bardziej ekologiczną mobilność oznacza dla wszystkich Europejczyków ekologiczne, dostępne i przystępne cenowo rozwiązania transportowe i logistyczne, zapewniające połączenia regionom wiejskim i oddalonym.
Dzięki nowym normom emisji CO2do 2035 r. wszystkie nowe samochody osobowe i dostawcze rejestrowane w Europie będą bezemisyjne. Pośrednim krokiem w kierunku zerowych emisji będzie zmniejszenie średniego poziom emisji z nowych samochodów osobowych o 55 proc. do 2030 r., a z nowych samochodów dostawczych o 50 proc. do 2030 r. Zwiększy to szanse osiągnięcia bezemisyjności w transporcie drogowym w 2050 r.
UE pracuje nad stworzeniem infrastruktury, która będzie potrzebna do ładowania pojazdów bezemisyjnych na krótkich i długich trasach. Zostaną wyznaczone obowiązkowe cele w zakresie rozmieszczenia infrastruktury ładowania elektrycznego i tankowania wodoru wzdłuż europejskich dróg. Przepustowość publicznych punktów ładowania będzie wystarczająca do tego, by zaspokoić zapotrzebowanie większej floty samochodów bezemisyjnych, która wejdzie na rynek. Zwiększy się także liczba prywatnych stacji ładowania w domu lub w miejscu pracy.
Ponadto od 2027 r. transport drogowy zostanie objęty systemem handlu uprawnieniami do emisji, co będzie wiązało się z nakładaniem opłat w przypadku zanieczyszczania środowiska oraz powinno przełożyć się na wykorzystywanie bardziej ekologicznych paliw oraz ponowne inwestowanie w czyste technologie.
Opłaty za emisję gazów cieplarnianych nakładane są również w sektorze lotnictwa. Na razie dotyczą lotów w obrębie EOG i lotów do Szwajcarii i Wielkiej Brytanii. Od 2024 r. system obejmie również loty inne niż krajowe do regionów najbardziej oddalonych oraz loty z tych regionów.
Aby promować zrównoważone paliwa lotnicze, zwiększono minimalną zawartość tych paliw w mieszankach z naftą oferowanych przez dostawców paliwa lotniczego i dostarczanych do portów lotniczych UE.
Opłatami za emisję gazów cieplarnianych objęto również sektor morski. Aby promować upowszechnianie paliw odnawialnych i niskoemisyjnych, ustanowiono cel, który polega na stopniowym zmniejszaniu średniej rocznej intensywności emisji gazów cieplarnianych pochodzących ze zużycia energii na statkach.
Zielona transformacja stanowi ogromną szansę dla europejskiego przemysłu, gdyż umożliwia tworzenie nowych rynków dla nowych ekologicznych technologii i produktów.
Za sprawą planu przemysłowego Zielonego Ładu, który przedstawiliśmy w lutym 2023 r., chcemy zwiększyć konkurencyjność europejskiego przemysłu technologii neutralnych emisyjnie i przyspieszyć transformację w kierunku neutralności klimatycznej.
Plan przemysłowy Zielonego Ładu ma zapewnić Europie czołową pozycję pod względem innowacji przemysłowych i czystych technologii. Aby to osiągnąć, plan oparto na czterech głównych filarach:
- przewidywalne i uproszczone otoczenie regulacyjne
- szybszy dostęp do finansowania
- podnoszenie umiejętności
- ułatwianie otwartego i uczciwego handlu sprzyjającego odpornym łańcuchom dostaw.
W marcu 2023 r. w ramach planu przemysłowego Zielonego Ładu przedstawiono akt w sprawie przemysłu neutralnego emisyjnie. Przepisy te mają przyczynić się do zwiększenia skali produkcji czystych technologii w UE, tworzenia zielonych miejsc pracy i do skutecznego przygotowania Unii do przejścia na czystą energię. Nowe przepisy stworzą lepsze warunki do opracowywania projektów neutralnych emisyjnie w Europie i przyciągania inwestycji.
Cel: zwiększenie skali produkcji technologii neutralnych emisyjnie w UE, tak aby do 2030 r. zaspokoić co najmniej 40 proc. rocznych potrzeb UE w zakresie wdrażania strategicznych technologii neutralnych emisyjnie
Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55 proc. do 2030 r. wymaga zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych, a także wyższej efektywności energetycznej.
Rosyjska agresja na Ukrainę i wynikające z niej zakłócenia rynku i cen energii tylko wzmocniły przekonanie, że UE musi położyć kres uzależnieniu od rosyjskich paliw kopalnych i przyspieszyć transformację ekologiczną.
W planie REPowerEU, przedstawionym w maju 2022 r., Komisja wyjaśniła, jak planuje pomóc UE:
- wykorzystywać w większym stopniu energię ze źródeł odnawialnych
- oszczędzać energię
- dywersyfikować dostawy energii.
W marcu 2023 r. UE osiągnęła porozumienie w sprawie bardziej rygorystycznych przepisów, które przewidują zwiększenie jej mocy wytwórczej z odnawialnych źródeł energii dzięki podwyższeniu wiążącej wartości docelowej na 2030 r. do co najmniej 42,5 proc. – z ambicją osiągnięcia poziomu 45 proc. – podczas gdy dotychczasowy cel był wyznaczony na poziomie 32 proc. Oznaczałoby to niemal podwojenie obecnego udziału energii ze źródeł odnawialnych w UE.
Ograniczenie emisji i obniżenie kosztów energii dla konsumentów i przemysłu nie jest możliwe bez zmniejszenia zużycia energii.
Na poziomie UE określono nowy wiążący cel, jakim jest poprawa efektywności energetycznej o 11,7 proc. do 2030 r. Państwa członkowskie będą musiały zaoszczędzić średnio 1,49 proc. rocznie w latach 2024–2030. Będą teraz musiały także potraktować priorytetowo poprawę efektywności energetycznej wśród osób dotkniętych ubóstwem energetycznym.
Również system opodatkowania produktów energetycznych musi wspierać transformację ekologiczną przez odpowiednie zachęty. Komisja zaproponowała dostosowanie minimalnych stawek podatkowych dotyczących ogrzewania i transportu do naszych celów klimatycznych. Jednocześnie zamierza łagodzić skutki społeczne i wspierać obywateli znajdujących się w trudnej sytuacji. Kwestia ta jeszcze podlega negocjacjom.
Renowacja naszych domów i budynków przyczyni się do oszczędzania energii, zapewni ochronę przed ekstremalnymi upałami lub mrozami oraz pomoże eliminować ubóstwo energetyczne.
Komisja zamierza zwiększyć wskaźniki renowacji co najmniej dwukrotnie w ciągu najbliższych dziesięciu lat i sprawić, by renowacje przyczyniły się do większej efektywności energetycznej i oszczędniejszego gospodarowania zasobami. Przyczyni się to do poprawy jakości życia osób mieszkających w budynkach i korzystających z nich, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych w Europie, rozwoju cyfryzacji i zwiększenia poziomu ponownego użycia i recyklingu materiałów.
Aby pobudzić niezbędne renowacje, w 2021 r. zaproponowaliśmy rewizję unijnej dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, tak by stopniowo dążyć do poprawy charakterystyki energetycznej budynków w całej Europie, uwzględniając przy tym uwarunkowania krajowe.
Niezbędną poprawę można osiągnąć za pomocą różnych środków, takich jak montaż izolacji, wymiana starych okien lub drzwi, modernizacja systemów ogrzewania lub instalacja paneli słonecznych.
Nowo utworzony Społeczny Fundusz Klimatyczny będzie wspierał obywateli UE najbardziej dotkniętych ubóstwem energetycznym lub ubóstwem związanym z mobilnością. Zapewni on łącznie ponad 86 mld euro na ułatwienie transformacji ekologicznej w przypadku osób i małych przedsiębiorstw znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.
Fundusz będzie wspierać te najbardziej wrażliwe grupy za pomocą środków strukturalnych i inwestycji w efektywność energetyczną, renowację budynków (np. izolację), niskoemisyjne ogrzewanie i chłodzenie (np. pompy ciepła) oraz wprowadzanie energii ze źródeł odnawialnych (np. panele słoneczne), a także w bezemisyjne i niskoemisyjne mobilność i transport, w tym transport publiczny.
Aby uzupełnić nowe przepisy UE dotyczące budynków i ukierunkować starania państw członkowskich, wyznaczono nowy orientacyjny krajowy poziom referencyjny, który określa udział energii odnawialnej w sektorze budowlanym na poziomie 49 proc.
Sektor publiczny będzie także podlegał nowemu rocznemu celowi, zakładającemu zmniejszenie zużycia energii o 1,9 proc. Zobowiązanie państw członkowskich do corocznej renowacji co najmniej 3 proc. całkowitej powierzchni budynków będących własnością administracji publicznej zostaje rozszerzone z instytucji rządowych na wszystkie poziomy administracji publicznej.
Ponadto od 2027 r. budynki i paliwa transportowe zostaną objęte systemem handlu uprawnieniami do emisji, co będzie wiązało się z nakładaniem opłat w przypadku zanieczyszczania środowiska. Powinno to przełożyć się na wykorzystywanie bardziej ekologicznych paliw oraz ponowne inwestowanie w czyste technologie.
Odbudowa zasobów przyrodniczych i umożliwienie ponownego rozwoju różnorodności biologicznej stanowi szybkie i tanie rozwiązanie pozwalające na pochłanianie i składowanie dwutlenku węgla. Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności 2030 jest kompleksowym długoterminowym planem ochrony przyrody i odbudowy różnorodności biologicznej Europy, z korzyścią dla ludzi, klimatu i planety.
Strategia przewiduje konkretne zobowiązania i działania:
- powiększenie powierzchnie obszarów Natura 2000 – ogólnounijnej sieci chronionych obszarów lądowych i morskich
- wprowadzenie w życie unijnego planu odbudowy zasobów przyrodniczych, w tym pierwszego w historii prawa o odbudowie zasobów przyrodniczych, które podlega obecnie negocjacjom
- odblokowanie finansowania na rzecz różnorodności biologicznej, aby umożliwić niezbędne zmiany transformacyjne
- wprowadzenie środków mających umożliwić sprostanie globalnemu wyzwaniu, jakim jest zachowanie różnorodności biologicznej.
Dzięki odbudowie zasobów przyrodniczych łatwiej będzie ograniczyć postęp globalnego ocieplenia przez wychwytywanie i składowanie dwutlenku węgla oraz przystosować się do zmiany klimatu, a także łagodzić skutki coraz bardziej gwałtownych klęsk żywiołowych, takich jak powodzie, susze i fale upałów.
Ponadto niezrównoważone wykorzystywanie zasobów naturalnych, szczególnie degradacja i zanieczyszczenie gleb, znacznie przyczynia się do kryzysu klimatycznego i kryzysu różnorodności biologicznej. Aby rozwiązać ten problem, Komisja przedstawiła wniosek w sprawie Prawa o monitorowaniu gleb, który przewiduje gromadzenie danych na ten temat i udostępnianie ich rolnikom i innym osobom gospodarującym glebami. W zamyśle Komisji ma to sprzyjać osiągnięciu dobrego stanu gleb w UE do 2050 r.
Zasadnicze znaczenie ma usuwanie w większym stopniu dwutlenku węgla netto i zwiększenie zdolności pochłaniania dwutlenku węgla przez naturalne pochłaniacze w UE. Unijny cel dotyczący pochłaniania dwutlenku węgla netto przez naturalne pochłaniacze zostanie wyznaczony na wyższym poziomie i wyniesie 310 mln ton ekwiwalentu CO2 do 2030 r. Państwa członkowskie ponoszą wspólną odpowiedzialność za usuwanie dwutlenku węgla z atmosfery i są odpowiedzialne za dbanie o pochłaniacze dwutlenku węgla i zwiększenia ich powierzchni, tak by można było osiągnąć nowy cel UE.
Do stopniowego wycofywania paliw kopalnych i dekarbonizacji gospodarki UE przyczynia się bioenergia. Musi być jednak stosowana w sposób zrównoważony. Rygorystyczne, nowe kryteria mające zapobiegać niezrównoważonemu pozyskiwaniu drewna oraz chronić obszary o wysokiej różnorodności biologicznej będą stosowane zgodnie z ambitniejszymi celami w zakresie klimatu i różnorodności biologicznej.
Możemy zaradzić globalnemu zagrożeniu związanemu ze zmianą klimatu jedynie poprzez współpracę z naszymi partnerami międzynarodowymi.
Europejski Zielony Ład dał już dobry przykład i skłonił głównych partnerów międzynarodowych do wyznaczenia własnych terminów osiągnięcia neutralności klimatycznej.
Dzięki inwestycjom w technologie energii odnawialnej rozwijamy wiedzę fachową i produkty, z których skorzysta również reszta świata.
Dzięki przejściu na zielony transport tworzymy przedsiębiorstwa, które staną się liderami w skali świata i będą w stanie obsługiwać rozwijający się rynek światowy. Współpraca z naszymi partnerami międzynarodowymi umożliwi wspólną redukcję emisji w transporcie morskim i lotniczym w skali globalnej.
Na szczycie COP28 – konferencji klimatycznej ONZ zorganizowanej w 2023 r. w Dubaju – UE apelowała o zwiększenie globalnych ambicji klimatycznych, aby cel wyznaczony w porozumieniu paryskim na poziomie 1,5 °C pozostał osiągalny. UE doprowadziła do osiągnięcia porozumienia, które w ciągu tego dziesięciolecia ma przyspieszyć odejście od paliw kopalnych, potroić wykorzystanie odnawialnych źródeł energii oraz podwoić efektywność energetyczną
UE, jej państwa członkowskie i Europejski Bank Inwestycyjny wspólnie wnoszą największy wkład w publiczne finansowanie działań związanych ze zmianą klimatu w krajach rozwijających się – w 2022 r. przekazały na ten cel 28,5 mld euro.