Silna Europa socjalna stanowi fundament dobrobytu
Ludzie i przedsiębiorstwa w UE będą się rozwijać tylko wtedy, gdy gospodarka będzie im służyć. Silna Europa socjalna stanowi fundament nie tylko dobrobytu i dobrostanu jej mieszkańców, lecz także konkurencyjnej i sprawiedliwej gospodarki. Dużą rolę do odegrania będą mieli wykwalifikowani, innowacyjni pracownicy, zdolni przystosować się do zielonej oraz cyfrowej transformacji.
W ciągu ostatnich czterech lat Unia Europejska mierzyła się z dotąd niespotykanymi wyzwaniami, które głęboko wpłynęły na miejsca pracy, edukację, gospodarkę, systemy opieki społecznej i życie społeczne, a także zwiększyły przeszkody i nierówności. Mimo kolejnych wstrząsów społeczno-gospodarczych UE pozostała odporna – dzięki zdecydowanym działaniom UE i jej państw członkowskich odnotowano rekordowo niskie stopy bezrobocia i wzrost zatrudnienia.
Unia Europejska tworzy gospodarkę, która jest sprawiedliwa, włączająca, oferuje możliwości i odpowiada na potrzeby wszystkich Europejczyków.
W miarę jak pokonujemy pandemię, przygotowujemy niezbędne reformy i przyspieszamy dwojaką transformację – ekologiczną i cyfrową – uważam, że nadszedł czas, aby dostosować również zbiór przepisów socjalnych. Zbiór przepisów, które zapewnią solidarność międzypokoleniową. Zbiór przepisów, które nagradzają przedsiębiorców dbających o swoich pracowników. Które koncentrują się na miejscach pracy i stwarzają możliwości. Które stawiają na równi umiejętności, innowacje i ochronę socjalną.
Sprawiedliwsza Europa
Europejski filar praw socjalnych opiera się na 20 kluczowych zasadach i prawach, które są niezbędne do zapewnienia sprawiedliwszych i lepiej funkcjonujących rynków pracy i systemów opieki społecznej. Przedstawiony w 2021 r. plan działania zapewnia nam wytyczne, dzięki któremu przekształcamy te zasady w konkretne działania przynoszące korzyści mieszkańcom UE. Skoncentrowano się w nim na:
- tworzeniu liczniejszych i lepszych miejsc pracy,
- umożliwieniu ludziom rozwijania umiejętności potrzebnych, by odnieść sukces,
- zapewnieniu równych szans,
- zwalczaniu ubóstwa i tworzeniu bardziej włączającego społeczeństwa.
Aby nadal osiągać konkretne i trwałe rezultaty, które przyniosą korzyści całej UE, Komisja wyznaczyła trzy główne cele na 2030 r.:
Źródło: Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych
Przywódcy państw i rządów UE zobowiązali się do realizacji tych trzech celów na Szczycie Społecznym w Porto w 2021 r. Każde państwo UE przedstawiło swój krajowy wkład w ich realizację.
Inwestycje w umiejętności i edukację
Czysta oraz cyfrowa transformacja powodują, że w Europie potrzebne są nowe umiejętności. Na przykład czysta transformacja przyczynia się do tworzenia nowych miejsc pracy w UE w sektorach takich jak energia wiatrowa i słoneczna, pojazdy elektryczne i pompy ciepła.
Pracownicy z poszukiwanymi umiejętnościami są istotni dla długoterminowego zrównoważonego wzrostu i konkurencyjności.
Źródło: Europejski Rok Umiejętności – fakty i liczby
Mimo to niedobory pracowników i kwalifikacji nadal stanowią problem. Są one szczególnie powszechne w sektorach związanych z budownictwem, opieką zdrowotną, naukami przyrodniczymi, technologią, inżynierią i matematyką. Kobiety są niedostatecznie reprezentowane w zawodach i na kierunkach studiów związanych z technologiami: wśród specjalistów z branży ICT kobiety stanowią zaledwie 20 proc., a wśród absolwentów nauk ścisłych, technologii, inżynierii i matematyki (STEM) – 33 proc.
Aby zaradzić tym niedoborom oraz wesprzeć czystą oraz cyfrową transformację, rok 2023 ogłoszono Europejskim Rokiem Umiejętności. Celem jest wzmocnienie społeczeństwa i pozycji pracowników dzięki rozwiązaniu problemu luk w umiejętnościach w Unii Europejskiej oraz rozwinięciu unijnego programu na rzecz umiejętności. Związane z tym działania pomagają także ludziom w zdobywaniu odpowiednich umiejętności, które są niezbędne do znalezienia wysokiej jakości miejsc pracy, oraz wspierają firmy, w szczególności małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), w radzeniu sobie z niedoborem kwalifikacji.
Istotnym elementem Europejskiego Roku Umiejętności jest przedstawiony przez Komisję w marcu 2024 r. plan działania na rzecz rozwiązania problemu niedoboru pracowników i kwalifikacji. Przedstawiono w nim kluczowe środki w pięciu obszarach działania, które UE, państwa członkowskie i partnerzy społeczni powinni zastosować w perspektywie krótko- i średnioterminowej.
W lutym 2019 r. Renata postanowiła całkowicie zmienić swoje życie. Po 13 latach pracy na stanowisku, na którym nie mogła awansować, odeszła, by rozpocząć pracę w innym zawodzie: „Chciałam pracować w służbie zdrowia,ale ponieważ miałam doświadczenie ekonomiczne, myślałam, że jest za późno na zmianę ścieżki kariery”.
Mimo początkowych wątpliwości Renata wzięła udział w programie staży w dziedzinie opieki społecznej i środowiskowej, który zapewniał szkolenie zawodowe. W trakcie szkolenia ukończyła praktykę zawodową w St. James’s Hospital w Dublinie, a następnie otrzymała ofertę wymarzonej pracy, w której mogła wykorzystać nowe umiejętności i wiedzę.
Prawo do szkolenia i uczenia się przez całe życie powinno być dostępne w praktyce dla wszystkich mieszkańców Europy, od miast po obszary oddalone i wiejskie. Przedsiębiorstwa potrzebują pracowników posiadających umiejętności niezbędne w obliczu czystej i cyfrowej transformacji, a pracownicy potrzebują dostępu do odpowiedniego kształcenia i szkolenia, które umożliwią im rozwój osobisty i zawodowy.
Aby sprostać wymogom dotyczącym umiejętności i edukacji, Komisja wprowadziła:
Znalezienie możliwości zatrudnienia dla młodych ludzi
Młodzi ludzie często mają trudności ze znalezieniem pierwszej pracy. UE pomaga im zdobyć wysokiej jakości miejsca pracy dzięki finansowaniu i inicjatywom, między innymi wzmocnionej gwarancji dla młodzieży w ramach pakietu wsparcia na rzecz zatrudnienia ludzi młodych. Od 2013 r. około 50 mln młodych ludzi objętych programami gwarancji dla młodzieży znalazło pracę, praktykę, staż oraz kontynuowało kształcenie i szkolenie.
Więcej lepszych miejsc pracy
Pomoc dla obywateli i przedsiębiorstw w czasie pandemii
Globalna pandemia odcisnęła olbrzymie piętno na ludziach, społeczeństwie i gospodarce. Za pomocą nadzwyczajnych środków i inicjatyw gospodarczych mających pomóc pracownikom i pracodawcom w czasie kryzysu związanego z COVID-19 Komisja podjęła natychmiastowe działania i uruchomiła fundusze UE. Aby pomóc państwom członkowskim chronić miejsca pracy i przedsiębiorstwa oraz wspierać osoby mierzące się z ryzykiem bezrobocia i utraty dochodów, Komisja ustanowiła europejski instrument tymczasowego wsparcia w celu zmniejszenia zagrożeń związanych z bezrobociem w sytuacji nadzwyczajnej (SURE).
Dzięki SURE:
Źródło: Instrument SURE
Inicjatywy takie jak SURE miały kluczowe znaczenie dla ograniczenia negatywnych skutków gospodarczych i społecznych pandemii, gdyż umożliwiły skuteczną ochronę około 1,5 mln osób przed bezrobociem w 2020 r. oraz wzmocniły odporność UE w obliczu niespotykanych dotąd kryzysów.
W jaki sposób ludzie i przedsiębiorstwa korzystają z funduszy UE
NextGenerationEU i Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności (RRF) stanowią centralny element budżetu UE i są przykładem tego, w jaki sposób fundusze UE przynoszą korzyści całej Unii Europejskiej. Środki z tych instrumentów pobudzają inteligentny, zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu wzrost gospodarczy, gdyż wspierają przedsiębiorczość, konkurencyjność i uprzemysłowienie.
Budżet UE pomaga tworzyć miejsca pracy i wspierać projekty w wielu obszarach, w tym w dziedzinie zdrowia, edukacji, transportu i infrastruktury energetycznej. Na przykład programy będące częścią polityki spójności UE przyczynią się do stworzenia dodatkowych 1,3 mln miejsc pracy w UE do 2027 r. Jako element polityki spójności Europejski Fundusz Społeczny Plus (EFS+) jest głównym instrumentem UE służącym inwestowaniu w ludzi, budowaniu Europy o silniejszym wymiarze społecznym i bardziej sprzyjającej włączeniu społecznemu oraz wdrożeniu Europejskiego filaru praw socjalnych. Pomaga kształtować polityki związane z zatrudnieniem, sprawami społecznymi, edukacją i umiejętnościami w całej UE. Przyczynia się również do zmniejszania dysproporcji społecznych i gospodarczych między państwami członkowskimi i regionami.
Unijne środki są dostępne z różnych programów finansowania, takich jak InvestEU, który promuje zrównoważone inwestycje, innowacje i tworzenie miejsc pracy. Za pośrednictwem portalu InvestEU małe przedsiębiorstwa i projekty mogą skorzystać z możliwości inwestycyjnych. Fundusze otrzymało już wiele przedsiębiorstw w całej Unii Europejskiej.
Godziwa płaca minimalna w UE
Komisja opowiada się za sprawiedliwym i godziwym wynagrodzeniem dla wszystkich pracowników w UE. W październiku 2022 r. UE przyjęła dyrektywę, w której ustanawia się ramy zapewniające godziwe płace minimalne w całej UE i jednocześnie promuje się rokowania zbiorowe oraz dialog społeczny. Dopilnowanie, aby miejsca pracy zapewniały adekwatne wynagrodzenie, jest niezbędne do zagwarantowania godnych warunków pracy i życia pracownikom i ich rodzinom, a także do budowania sprawiedliwych i odpornych gospodarek oraz wspierania wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu.
Poprawa warunków pracy osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych
Wszystkie osoby pracujące w UE powinny korzystać przysługujących im z praw pracowniczych i świadczeń socjalnych. W grudniu 2021 r. Komisja przedstawiła wniosek dotyczący dyrektywy mającej na celu poprawę warunków pracy osób pracujących za pośrednictwem platform cyfrowych. Nowe przepisy ułatwią prawidłowe określanie statusu zatrudnienia osób pracujących na rzecz platform internetowych, a tym samym umożliwią tym osobom korzystanie z przysługujących im praw pracowniczych. Oprócz tego stosowanie algorytmów w zarządzaniu zasobami ludzkimi zostanie uregulowane i stanie się bardziej przejrzyste, dzięki czemu pracownicy będą informowani o stosowaniu zautomatyzowanych systemów monitorowania i podejmowania decyzji w odniesieniu do rekrutacji, warunków pracy i zarobków.
Nowe przepisy świadczą o tym, że UE priorytetowo traktuje kwestie sprawiedliwości, odpowiedzialności i ochrony praw pracowniczych w stale zmieniającym się otoczeniu cyfrowym.
31 stycznia 2024 r. Komisja Europejska, belgijska prezydencja w Radzie UE i europejscy partnerzy społeczni podpisali deklarację na szczycie partnerów społecznych w Val Duchesse, w której zobowiązali się do pogłębienia dialogu społecznego w UE.
Wspólnym celem sygnatariuszy jest sprostanie najważniejszym wyzwaniom w unijnych gospodarkach i na rynkach pracy, ze szczególnym uwzględnieniem niedoborów pracowników i kwalifikacji. Podjęte przez nich zobowiązania obejmują poprawę warunków pracy, wprowadzenie większej liczby osób na rynek pracy i ułatwienie uznawania kwalifikacji.
Równe szanse i możliwości
Równość wynagrodzeń i równowaga między życiem zawodowym a prywatnym
Taka sama płaca za taką samą pracę lub pracę o takiej samej wartości jest jedną z zasad leżących u podstaw UE, a rozwiązanie problemu luki płacowej między kobietami a mężczyznami jest istotnym punktem strategii na rzecz równouprawnienia płci na lata 2020–2025. Dzięki unijnym przepisom dotyczącym przejrzystości wynagrodzeń UE wzmacnia zasadę równości wynagrodzeń mężczyzn i kobiet za taką samą pracę lub prace o takiej samej wartości.
UE angażuje się również we wspieranie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym – za pomocą dyrektywy w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, która zachęca do równego podziału obowiązków opiekuńczych i zawodowych między kobiety i mężczyzn, a jednocześnie zapewnia dodatkowe prawa takie jak elastyczna organizacja pracy.
Poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy
Bezpieczeństwo i higiena pracy to jeden z obszarów, w których UE wywiera największy wpływ, ponieważ dobre warunki pracy są niezbędne do zapewnienia pracownikom równowagi i zdrowia. W strategicznych ramach UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy na lata 2021–2027 Komisja po raz pierwszy przyjęła ambitne podejście oparte na „Wizji zero”, aby w pełni wyeliminować zgony związane z pracą. W tych ramach przedstawiono pięć propozycji mających na celu ochronę pracowników przed nowotworami pochodzenia zawodowego i innymi poważnymi chorobami dzięki znacznemu ograniczeniu narażenia na zagrożenia w miejscu pracy, na przykład na działanie azbestu i ołowiu.
Szczyt dotyczący bezpieczeństwa i higieny pracy, który odbył się w maju 2023 r., potwierdził skuteczność strategicznych ram UE dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Podczas szczytu zwrócono również uwagę na coraz bardziej niepokojące kwestie, które wymagają pogłębionej analizy, takie jak zagrożenia psychospołeczne i zdrowie psychiczne w miejscu pracy oraz skutki zmiany klimatu.
Więcej możliwości dla osób z niepełnosprawnościami
Około 87 mln osób w UE jest dotkniętych jakąś formą niepełnosprawności. Osoby z niepełnosprawnościami napotykają bariery w dostępie do edukacji, szkoleń, zatrudnienia, ochrony socjalnej, mieszkalnictwa i opieki zdrowotnej. Chociaż UE w znacznym stopniu przyczyniła się do poprawy tej dostępności, pozostało jeszcze dużo do zrobienia. Aby wyrównać szanse w UE, Komisja przyjęła nową strategię na rzecz praw osób z niepełnosprawnościami na lata 2021–2030. Uwzględnia ona różne rodzaje niepełnosprawności oraz ma wzmocnić pozycję osób z niepełnosprawnościami, tak aby mogły w pełni uczestniczyć w życiu społecznym i gospodarczym.
W ramach strategii w 2022 r. przyjęto pakiet dotyczący zatrudnienia osób z niepełnosprawnościami. Tylko połowa spośród 42,8 mln osób z niepełnosprawnościami w wieku produkcyjnym w UE ma pracę. Dlatego właśnie takie inicjatywy dostarczają pracodawcom i władzom publicznym wytyczne oraz pomagają większej liczbie osób z niepełnosprawnościami w dostępie do rynku pracy.
W następstwie wniosku Komisji z września 2023 r. Parlament i Rada osiągnęły porozumienie w sprawie wprowadzenia jednolitej europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością, a także ulepszenia europejskiej karty parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami.
Walka z ubóstwem i pomoc w integracji społecznej
Odpowiedni dochód minimalny zapewniający aktywną integrację
Każdy człowiek zasługuje na godne życie na wszystkich jego etapach. Utrudniają to jednak ubóstwo i wykluczenie społeczne, dlatego jako społeczeństwo musimy znaleźć sposoby na ich wyeliminowanie. Oznacza to stworzenie solidnej siatki bezpieczeństwa socjalnego, która zapewni odpowiednie wsparcie dochodu osobom potrzebującym. Oznacza to również zapewnienie skutecznego dostępu do usług wspierających i podstawowych oraz pomoc w znalezieniu pracy osobom zdolnym do pracy. Aby wesprzeć państwa członkowskie w osiągnięciu tych celów, UE przyjęła w styczniu 2023 r. zalecenie.
Położyć kres bezdomności
Dostęp do przystępnych cenowo mieszkań jest coraz większym problemem w całej UE. 21 czerwca 2021 r. na konferencji wysokiego szczebla w Lizbonie przywódcy europejscy zainaugurowali europejską platformę zwalczania bezdomności i podpisali Deklarację lizbońską w sprawie europejskiej platformy zwalczania bezdomności, aby gromadzić dane i ułatwić wymianę najlepszych praktyk w celu radykalnego ograniczenia bezdomności.
Zwalczanie ubóstwa dzieci
Żadne dziecko w Europie nie powinno żyć w ubóstwie. Aby zapewnić dzieciom zagrożonym ubóstwem i wykluczeniem społecznym dostęp do kluczowych usług, takich jak opieka zdrowotna i edukacja, UE przyjęła strategię UE na rzecz praw dziecka i europejską gwarancję dla dzieci.
Europejska gwarancja dla dzieci ma na celu przerwanie cyklu ubóstwa i wykluczenia społecznego, które przechodzą z pokolenia na pokolenie. Dzięki niej państwa członkowskie zagwarantują dzieciom w potrzebie swobodny i skuteczny dostęp do:
- wczesnej edukacji i opieki
- kształcenia i zajęć w szkole
- co najmniej jednego pożywnego posiłku w każdym dniu nauki szkolnej
- opieki zdrowotnej.
W ramach inicjatywy „School Stationery Kits” (zestawy artykułów szkolnych) Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD) wspiera irlandzkie rodziny znajdujące się w trudnej sytuacji.
Wśród dzieci osób otrzymujących pomoc żywnościową w ramach FEAD, osób ubiegających się o azyl (w ramach Międzynarodowego Programu Ochrony Uchodźców) i osób przebywającym w schroniskach dla bezdomnych rozprowadzono do tej pory ponad 120 tys. zestawów artykułów szkolnych. W 2020 r. rozszerzono zakres inicjatywy, aby zapewnić wsparcie rodzinom romskim i trawelerskim, a także niektórym najbardziej potrzebującym szkołom w centrum Dublina.
Co dalej?
Choć w ostatnich latach zrobiliśmy duże postępy w budowaniu bardziej socjalnej Europy, nadal pozostaje wiele do zrobienia.
Aby utrzymać właściwy kierunek, w 2025 r. Komisja dokona przeglądu Planu działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych. Przegląd umożliwi zaplanowanie kolejnych działań niezbędnych do osiągnięcia celów wyznaczonych na 2030 r. i pełnego wdrożenia zasad Europejskiego filaru praw socjalnych.