Een sterk sociaal Europa vormt de basis voor onze welvaart.
Mensen en bedrijven in de EU kunnen alleen gedijen als de economie voor hen werkt. Een sterk sociaal Europa vormt de basis voor welvaart en welzijn van mensen, maar levert ook een concurrerende en rechtvaardige economie op. Geschoolde werknemers, die in staat zijn om innovatie te omarmen en zich aan te passen aan de schone en digitale transitie, zijn hiervoor van cruciaal belang.
De afgelopen vier jaar heeft de Europese Unie te maken gehad met ongekende uitdagingen: onze banen, ons onderwijs, onze economie, de sociale zekerheid en het maatschappelijke leven hebben ingrijpende veranderingen ondergaan terwijl belemmeringen en ongelijkheden sterker zijn geworden. Ondanks opeenvolgende sociaal-economische schokken is de EU veerkrachtig gebleven, met recordlage werkloosheidscijfers en toenemende werkgelegenheid, dankzij doortastende maatregelen van de EU en haar lidstaten.
De Europese Unie bouwt aan een eerlijke en inclusieve economie die kansen biedt en de behoeften van alle EU-burgers vervult.
Nu we de pandemie langzamerhand de baas worden, de noodzakelijke hervormingen voorbereiden en de dubbele groene en digitale transitie versnellen, ben ik van mening dat het tijd is om ook de sociale spelregels aan te passen. Regels die de solidariteit tussen de generaties waarborgen. Regels die ondernemers belonen omdat ze zorgen voor hun werknemers. Die gericht zijn op banen en mogelijkheden scheppen. Die vaardigheden, innovatie en sociale bescherming op voet van gelijkheid zetten.
Bouwen aan een eerlijker Europa:
De Europese pijler van sociale rechten bouwt voort op 20 kernbeginselen en -rechten die essentieel zijn voor eerlijkere en beter functionerende arbeidsmarkten en socialezekerheidsstelsels. Het actieplan, dat in 2021 werd gepresenteerd, was onze leidraad om deze beginselen om te zetten in concrete acties die burgers ten goede komen. Het gaat er met name om:
- meer en betere banen te creëren
- mensen in staat te stellen de vaardigheden te ontwikkelen die zij nodig hebben om succesvol te zijn
- te zorgen voor gelijke toegang tot kansen
- armoede te bestrijden en een inclusievere samenleving tot stand te brengen
Om concrete en duurzame resultaten te blijven behalen die iedereen in de hele EU ten goede zullen komen, heeft de Commissie drie kerndoelen voor 2030 vastgesteld:
Bron: Actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten
De staats- en regeringsleiders van de EU-landen hebben zich op de sociale top van Porto in 2021 verbonden tot deze drie doelstellingen. Elk EU-land heeft zijn nationale bijdrage aan de verwezenlijking ervan gepresenteerd.
Investeren in vaardigheden en onderwijs
De schone en de digitale transitie leidt tot nieuwe behoeften aan vaardigheden in Europa. Zo schept de schone transitie nieuwe banen in de EU in sectoren als wind- en zonne-energie, elektrische voertuigen en warmtepompen.
Voor duurzame groei en concurrentievermogen op lange termijn moeten we beschikken over arbeidskrachten met de gewenste vaardigheden.
Bron: Europees Jaar van de Vaardigheden – Feiten en cijfers
Toch blijven tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheidskloven een punt van zorg. Tekorten komen vooral voor in bouwsectoren, gezondheidszorg, wetenschap, technologieën, engineering en wiskunde. Vrouwen zijn ondervertegenwoordigd in technologische beroepen en studies, met slechts 1 op de 5 ICT-specialisten en 1 op de 3 afgestudeerden op het gebied van wetenschap, technologie, engineering en wiskunde (STEM).
Om deze tekorten aan te pakken en de schone en digitale transitie te ondersteunen, werd 2023 uitgeroepen tot Europees Jaar van de Vaardigheden. Zo wordt de beroepsbevolking en de samenleving versterkt door vaardigheidskloven in de Europese Unie aan te pakken en de vaardighedenagenda van de EU te versterken. Mensen krijgen op die manier ook hulp om de juiste vaardigheden te verwerven voor hoogwaardige banen terwijl bedrijven, en met name kleine en middelgrote ondernemingen (kmo’s), ondersteund worden om tekorten aan vaardigheden aan te pakken.
Een belangrijk resultaat van het Europees Jaar van de Vaardigheden is het actieplan om tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden aan te pakken, dat de Commissie in maart 2024 heeft gepresenteerd. Het plan bevat belangrijke maatregelen op vijf gebieden waar de EU, de lidstaten en de sociale partners op korte en middellange termijn actie moeten ondernemen.
In februari 2019 besloot Renata het roer volledig om te gooien. Na 13 jaar in een functie zonder uitzicht op bevordering stapte zij op om een nieuwe loopbaan te volgen: “Ik wilde in de gezondheidszorg werken; met mijn economische background dacht ik echter dat het te laat was voor een andere loopbaan.”
Ondanks haar aanvankelijke twijfels schreef zij zich in voor het stageprogramma voor sociale en gemeenschapszorg, dat werkspecifieke opleidingen aanbood. Tijdens haar opleiding voltooide ze een stage in het ziekenhuis van St. James in Dublin en kreeg ze een droombaan aangeboden waar haar nieuwe vaardigheden en kennis van pas zouden komen.
Het recht op opleiding en een leven lang leren moet een realiteit zijn voor iedereen in heel Europa, zowel in steden als op het platteland en in afgelegen gebieden. Bedrijven hebben werknemers nodig die over de juiste vaardigheden beschikken om de groene en de digitale transitie in goede banen te leiden, en mensen moeten de juiste scholing en opleiding kunnen krijgen om succes in het leven te boeken.
Om in te spelen op de vereisten op het gebied van vaardigheden en onderwijs, heeft de Commissie gewerkt aan:
Zoeken naar kansen op een baan voor jongeren
Jonge mensen hebben vaak moeite om hun eerste baan te vinden. De EU helpt jongeren hoogwaardige banen te vinden door middel van financiering en initiatieven, waaronder de versterkte jongerengarantie, in het kader van het pakket ter ondersteuning van de werkgelegenheid voor jongeren. Sinds 2013 hebben jongerengarantieregelingen voor ongeveer 50 miljoen jongeren gezorgd voor banen, leerlingplaatsen, stages en voortgezette vorming en opleiding.
Meer en betere banen scheppen
Burgers en bedrijven ondersteunen tijdens de pandemie
De wereldwijde pandemie heeft een zware tol geëist voor de mensen, onze samenleving en onze economie. Met economische noodmaatregelen en initiatieven om werknemers en werkgevers te hulp te komen tijdens de COVID-19-crisis, heeft de Commissie onmiddellijke actie ondernomen en EU-financiering gemobiliseerd. Met het Europees instrument voor tijdelijke steun om het risico op werkloosheid in noodsituaties te beperken (SURE), dat de Commissie heeft opgezet, is hulp geboden aan de lidstaten: zo worden banen en bedrijven beschermd en burgers gesteund tegen het risico op werkloosheid en inkomensverlies.
Dankzij SURE:
Bron: SURE
Initiatieven zoals SURE waren van cruciaal belang om de nadelige economische en sociale gevolgen van de pandemie op te vangen, om ongeveer 1,5 miljoen mensen doeltreffend te beschermen tegen werkloosheid in 2020 en om de veerkracht van de EU te versterken bij ongekende crisissen.
Hoe EU-financiering mensen en bedrijven ten goede komt
NextGenerationEU en de herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF) staan centraal in de EU-begroting en maken duidelijk hoe EU-uitgaven de hele Europese Unie ten goede komen. Deze fondsen stimuleren slimme, duurzame en inclusieve groei door ondernemerschap, concurrentievermogen en industrialisering te ondersteunen.
De EU-begroting draagt bij tot het scheppen van banen en ondersteunt projecten op verschillende gebieden, waaronder gezondheidszorg, onderwijs, vervoer en energie-infrastructuur. Zo zullen de programma’s van het EU-cohesiebeleid tegen 2027 naar verwachting 1,3 miljoen extra banen in de EU opleveren. In dit kader is het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+) het belangrijkste instrument van de EU om in mensen te investeren, om een sociaal en inclusief Europa op te bouwen en om de Europese pijler van sociale rechten te bevorderen. Het ESF+ helpt bij het vormgeven van beleid op het gebied van werkgelegenheid, sociale aangelegenheden, onderwijs en vaardigheden in de hele EU. Het streeft er ook naar de sociale en economische verschillen tussen de lidstaten en de regio’s te verkleinen.
EU-financiering is beschikbaar via verschillende financieringsprogramma’s, waaronder InvestEU, dat duurzame investeringen, innovatie en jobcreatie bevordert. Kleine bedrijven en projecten hebben toegang tot investeringsmogelijkheden via het InvestEU-portaal. Tal van bedrijven in de hele Europese Unie hebben al financiering ontvangen.
Toereikende minimumlonen in de EU
De Commissie pleit voor een eerlijk en leefbaar loon voor alle werknemers in de EU. In oktober 2022 heeft de EU een richtlijn aangenomen die een kader creëert om toereikende minimumlonen in de hele EU te waarborgen en ook collectieve onderhandelingen en sociale dialoog te bevorderen. Het is belangrijk dat banen een passend loon opleveren om passende arbeids- en leefomstandigheden voor werknemers en hun gezinnen te waarborgen, eerlijke en veerkrachtige economieën op te bouwen en inclusieve groei te ondersteunen.
Betere arbeidsomstandigheden voor platformmedewerkers
Iedereen die in de EU werkt, moet de arbeidsrechten en sociale uitkeringen genieten waarop hij recht heeft. In december 2021 heeft de Commissie een richtlijn voorgesteld om te komen tot betere arbeidsomstandigheden voor mensen die via digitale platforms werken. Deze nieuwe maatregelen zullen helpen om de arbeidsstatus van platformwerkers correct te bepalen en hen in staat te stellen gebruik te maken van de arbeidsrechten waarop zij recht hebben. Daarnaast zal het gebruik van algoritmen bij personeelsbeheer worden gereguleerd en transparanter worden gemaakt zodat werknemers worden geïnformeerd over het gebruik van geautomatiseerde systemen voor het monitoren en het nemen van beslissingen met betrekking tot hun aanwerving, arbeidsomstandigheden en lonen.
Met deze nieuwe regels zet de EU zich prioritair in voor rechtvaardigheid, verantwoordingsplicht en de bescherming van de rechten van werknemers in dit voortdurend veranderende digitale landschap.
Op 31 januari 2024 ondertekenden de Europese Commissie, het Belgische voorzitterschap van de Raad van de EU en de Europese sociale partners tijdens de top van Hertoginnedal een verklaring waarin zij beloofden de sociale dialoog in de EU te versterken.
Samen willen ze de belangrijkste uitdagingen in onze economieën en arbeidsmarkten aanpakken, met bijzondere aandacht voor de weg te werken tekorten aan arbeidskrachten en vaardigheden. Ze hebben onder meer toegezegd de arbeidsomstandigheden te verbeteren, meer mensen op de arbeidsmarkt te brengen en de erkenning van kwalificaties te vergemakkelijken.
Zorgen voor gelijke toegang tot kansen
Gelijke beloning en evenwicht tussen werk en privéleven
Gelijk loon voor gelijk werk is een van de grondbeginselen van de EU, en het aanpakken van de loonkloof tussen mannen en vrouwen is een belangrijk aandachtspunt van de strategie voor gendergelijkheid 2020-2025. Met de EU-regels inzake beloningstransparantie versterkt de EU het beginsel van gelijke beloning voor gelijk werk voor mannen en vrouwen.
De EU zet zich ook in om het evenwicht tussen werk en privéleven te ondersteunen door middel van de richtlijn betreffende het evenwicht tussen werk en privéleven, die gelijke verdeling van zorg- en beroepstaken tussen vrouwen en mannen aanmoedigt en ook voorziet in aanvullende rechten zoals flexibele werkregelingen.
Bron: Factsheet — Nieuwe rechten voor een beter evenwicht tussen werk en privéleven (enkel in het Engels)
Versterking van veiligheid en gezondheid op het werk
Gezondheid en veiligheid op het werk is een van de gebieden waar de EU de grootste impact heeft gehad; goede arbeidsomstandigheden zijn noodzakelijk voor een duurzame en gezonde beroepsbevolking. Voor het eerst heeft de Commissie in haar strategisch kader voor gezondheid en veiligheid op het werk 2021-2027 een ambitieuze „Vision Zero”-aanpak gekozen om dodelijke arbeidsongevallen volledig uit te bannen. Hierin worden vijf voorstellen gedaan om werknemers te beschermen tegen werkgerelateerde kanker en andere ernstige ziekten door de blootstelling op het werk, bijvoorbeeld aan asbest en lood, aanzienlijk te verminderen.
Op de top over veiligheid en gezondheid op het werk in mei 2023 werd de doeltreffendheid van het strategisch EU-kader voor gezondheid en veiligheid bevestigd. Ook werden punten van toenemende zorg aangewezen waarover verder nagedacht moet worden, zoals psychosociale risico’s en geestelijke gezondheid op het werk, en de gevolgen van klimaatverandering.
Betere toegang tot kansen voor mensen met een handicap
Ongeveer 87 miljoen mensen in de EU hebben een handicap. Personen met een handicap stuiten op belangrijke belemmeringen in onderwijs, opleiding, werk, sociale bescherming, huisvesting en gezondheid. Hoewel de EU aanzienlijk heeft bijgedragen tot een betere toegankelijkheid, is verdere vooruitgang nodig. Om de gelijke kansen in de EU te vergroten, heeft de Commissie een nieuwe strategie voor de rechten van personen met een handicap 2021-2030 aangenomen. Deze strategie houdt rekening met de diversiteit van handicaps en wil mensen met een handicap in staat stellen ten volle deel te nemen aan de samenleving en de economie.
In het kader van deze strategie werd in 2022 een werkgelegenheidspakket voor personen met een handicap vastgesteld. Aangezien slechts de helft van de 42,8 miljoen personen met een handicap in de werkende leeftijd in de EU een baan heeft, leiden deze initiatieven tot richtsnoeren voor werkgevers en overheden, en worden mensen met een handicap geholpen om toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt.
Op basis van het voorstel van de Commissie van september 2023 hebben het Parlement en de Raad overeenstemming bereikt over de invoering van een gestandaardiseerde Europese gehandicaptenkaart en de verbetering van de Europese parkeerkaart voor personen met een handicap.
Armoede bestrijden en een inclusievere samenleving tot stand brengen
Een toereikend minimuminkomen met het oog op actieve inclusie
Elk verdient een waardig leven in elke fase van het leven. Armoede en sociale uitsluiting vormen belemmeringen voor dit recht en als samenleving moeten we manieren vinden om deze te overwinnen. Dit betekent dat robuuste sociale vangnetten moeten worden gecreëerd met passende inkomenssteun voor mensen die er dringend behoefte aan hebben. Ook moet worden gezorgd voor effectieve toegang tot ondersteunende en essentiële diensten, en mensen die kunnen werken, moeten hulp krijgen om een baan te vinden. De EU heeft in januari 2023 een aanbeveling aangenomen om de lidstaten te ondersteunen bij het verwezenlijken van deze doelstellingen.
Een einde maken aan dakloosheid
Toegang tot betaalbare huisvesting is een steeds groter punt van zorg in de hele EU. Op 21 juni 2021 hebben de Europese leiders tijdens een conferentie op hoog niveau in Lissabon het Europees platform voor de bestrijding van dakloosheid gelanceerd en de Verklaring van Lissabon over de bestrijding van dakloosheid ondertekend: het doel is gegevens te verzamelen en meer beste praktijken uit te wisselen om dakloosheid drastisch terug te dringen.
De cyclus van kinderarmoede doorbreken
Geen enkel kind hoeft in Europa in armoede te leven. Opdat kinderen die het risico lopen op armoede en sociale uitsluiting, daadwerkelijk toegang krijgen tot essentiële diensten zoals gezondheidszorg en onderwijs, heeft de EU de strategie voor de rechten van het kind en de Europese kindergarantie aangenomen.
De Europese kindergarantie heeft tot doel de cyclus van armoede en sociale uitsluiting van generatie op generatie te doorbreken. De lidstaten moeten op basis van de kindergarantie waarborgen dat kinderen in nood gratis en daadwerkelijk toegang krijgen tot:
- voor- en vroegschoolse educatie en opvang
- onderwijs en schoolgerelateerde activiteiten
- ten minste één gezonde maaltijd per schooldag
- gezondheidszorg
Het Fonds voor Europese hulp aan de meest behoeftigen (FEAD) ondersteunt kwetsbare gezinnen in Ierland via het initiatief “School Stationery Kits”.
Tot nu toe zijn meer dan 120 000 kits met schoolbenodigdheden verstrekt aan kinderen van mensen die FEAD-voedselhulp ontvangen, asielzoekers (in het kader van het internationale programma voor de bescherming van vluchtelingen) en daklozen in noodopvang. In 2020 werd het toepassingsgebied van het initiatief uitgebreid om steun te verlenen aan Roma- en reizigersgezinnen, alsook aan enkele van de meest behoeftige scholen in de stad Dublin.
Volgende stappen
Hoewel er de afgelopen jaren aanzienlijke vooruitgang is geboekt in de richting van een socialer Europa, is ons werk nog niet af.
Om ervoor te zorgen dat we op schema blijven, zal de Commissie het actieplan voor de Europese pijler van sociale rechten in 2025 evalueren. Met die evaluatie in handen zullen we de volgende stappen kunnen zetten om onze doelstellingen voor 2030 te halen en de beginselen van de Europese pijler van sociale rechten volledig uit te voeren.