De gevolgen van de demografische veranderingen in Europa

De kracht van demografie

Demografie vertelt over ons leven. Het gaat over hoe oud we gemiddeld worden, hoeveel kinderen we kunnen verwachten, en waar en hoe we ons leven leiden. Demografische veranderingen hebben grote gevolgen voor de economie, de welvaartsstaat en het en zorgstelsel en de behoeften aan huisvesting en infrastructuur in de Europese regio’s. Dit heeft op zijn beurt gevolgen voor de overheidsuitgaven en het overheidsbeleid. De EU integreert demografische overwegingen in de ontwikkeling van desbetreffend EU-beleid en heeft een aantal specifieke initiatieven op EU-niveau genomen om de lidstaten te ondersteunen bij het aanpakken van demografische veranderingen.

Lees het verslag: The impact of demographic change in a changing environment

Door inzicht te krijgen in de oorzaken en gevolgen van demografische ontwikkelingen kunnen we de gevolgen ervan beter in de hand houden en de kansen benutten, wat ons uiteindelijk helpt bij de opbouw van een welvarende EU voor toekomstige generaties.

Demografische veranderingen in de EU hebben gevolgen voor

• de arbeidsmarkt – Nu de Europese bevolking in de werkende leeftijd krimpt, moeten we meer mensen op de arbeidsmarkt brengen en/of de productiviteit verhogen door technologische vooruitgang en de ontwikkeling van vaardigheden, willen we de economische groei in stand houden.
• de werkgelegenheid – Aangezien mensen langer en gezonder leven, willen veel burgers langer werken, zij het niet noodzakelijkerwijs in dezelfde soort banen.
• de zorg – Tegelijkertijd leidt het groeiende aandeel ouderen in de EU tot een grotere behoefte aan zorgdiensten en vormt het op lange termijn een uitdaging voor de financiële houdbaarheid van de verzorgingsstaat.
• demografische evenwichten – Demografische trends hebben niet dezelfde gevolgen voor elk land en elke regio. Terwijl de bevolking in een aantal EU-landen naar verwachting de komende jaren al zal dalen, zal zij in andere EU-landen in dezelfde periode groeien.
• plattelandsgebieden – Over het algemeen worden plattelandsgebieden meer getroffen door bevolkingsdaling als gevolg van natuurlijke veranderingen en migratie dan overwegend stedelijke gebieden.
• de positie van Europa in de wereld – Doordat het aandeel van de EU in de wereldbevolking de komende decennia naar verwachting zal blijven dalen, komt er steeds meer behoefte aan nauwe samenwerking op alle niveaus, om het concurrentievermogen van de EU op peil te houden.

Meer demografische statistieken per EU-land

Europeanen leven langer en gezonder dan ooit. De komende decennia zullen het aantal en het aandeel ouderen in de EU toenemen. Deze trend heeft aanzienlijke gevolgen voor het dagelijks leven van mensen en voor onze samenleving, wat zowel kansen als problemen met zich meebrengt.

Omdat de schaal, snelheid en gevolgen voor de samenleving van de vergrijzing zo groot zijn, is het belangrijk dat we ons bezinnen op een nieuwe aanpak en dat het beleid berekend is op ingrijpende veranderingen, van de groene en de digitale transitie tot nieuwe vormen van werken en de grootste uitdagingen op gezondheidsgebied, waaronder pandemieën.

Het zijn in de eerste plaats de EU-landen die de gevolgen van de vergrijzing moeten opvangen, maar de EU heeft overzicht en kan belangrijke kwesties en trends in kaart brengen en de nationale, regionale en lokale aanpak ondersteunen. Zij kan de EU-landen en -regio’s helpen hun eigen, op maat gesneden vergrijzingsbeleid te ontwikkelen.

Groenboek over de vergrijzing

De Europese Commissie heeft in januari 2021 het groenboek over vergrijzing gepubliceerd. Daarmee heeft zij een breed beleidsdebat over vergrijzing op gang gebracht, om na te gaan hoe we kunnen inspelen op de uitdagingen en kansen die de vergrijzing met zich meebrengt, en hoe kan worden bijgedragen tot een goede levenskwaliteit voor de vergrijzende bevolking. Bijdragen aan de openbare raadpleging over het groenboek hebben geholpen na te gaan welke maatregelen nodig zijn om de economische en sociale veerkracht in een vergrijzend Europa te bevorderen.

Europa zit midden in een grote demografische transformatie. Demografische veranderingen hebben ingrijpende gevolgen voor het dagelijks leven en vereisen alomvattende en geïntegreerde oplossingen.

Aangezien onze burgers langer en gezonder leven, moet ons hele beleid toekomstgericht zijn en de overgang van een vergrijzende samenleving naar een samenleving van mensen met een lange levensduur ondersteunen.

In de conclusies van de Europese Raad van juni 2023 werd de Commissie verzocht een instrumentarium voor te stellen om de lidstaten te ondersteunen bij het aanpakken van demografische uitdagingen en de gevolgen daarvan voor het concurrentievoordeel van Europa.

De toolbox demografie, die als reactie van de Commissie is opgesteld, bouwt voort op ervaringen uit de hele EU en betreft een alomvattende aanpak van demografische veranderingen, opgebouwd rond vier pijlers:          

1. ouders ondersteunen door het gemakkelijker te maken gezinsaspiraties en betaald werk te combineren, met name dankzij kwaliteitsvolle kinderopvang en een goede balans tussen werk en privéleven
2. de jongere generaties ondersteunen, in staat stellen zich te ontplooien en hun vaardigheden te ontwikkelen, en hun toegang tot de arbeidsmarkt en tot betaalbare huisvesting vergemakkelijken
3. de positie van de oudere generaties versterken en hun welzijn ondersteunen, door middel van hervormingen in combinatie met een passend arbeidsmarkt- en werkplekbeleid
4. waar nodig tekorten aan arbeidskrachten door middel van beheerde legale migratie aanpakken, mits dit volledig complementair gebeurt aan het benutten van het talent dat in de EU aanwezig is

Er is ook oog voor de territoriale dimensie van demografische verschuivingen, met name in regio’s waar de bevolking slinkt en veel jonge werknemers vertrekken (“braindrain”).

Wat we doen