Τι είναι το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο;
Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο είναι μια ετήσια διαδικασία που συντονίζει τις οικονομικές και κοινωνικές πολιτικές της ΕΕ. Κατά τη διάρκεια του Εξαμήνου, τα κράτη μέλη της ΕΕ ευθυγραμμίζουν τις δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές τους με τους στόχους και τους κανόνες που έχουν συμφωνηθεί σε ενωσιακό επίπεδο.
Με την επίτευξη ισχυρότερου οικονομικού και κοινωνικού συντονισμού, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποσκοπεί στη διασφάλιση βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, δημιουργίας θέσεων εργασίας, μακροοικονομικής σταθερότητας και στην εξυγίανση των δημόσιων οικονομικών σε ολόκληρη την ΕΕ.
Το χρονοδιάγραμμα του Εξαμήνου ακολουθεί έναν επαναλαμβανόμενο κύκλο που ξεκινάει το φθινόπωρο με την παρουσίαση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των οικονομικών και κοινωνικών προτεραιοτήτων. Ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο του επόμενου έτους, όταν τα κράτη μέλη της ΕΕ υποβάλλουν τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων. Στη συνέχεια, ο κύκλος ξεκινάει πάλι από την αρχή.
Το πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου
Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο θεσπίστηκε το 2010, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η ανάγκη για ισχυρότερη κοινωνικοοικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ και καλύτερο συντονισμό μεταξύ των εθνικών οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ανέδειξε την ανάγκη για την καθιέρωση μιας τέτοιας διαδικασίας. Ως απάντηση, τα κράτη μέλη της ΕΕ δρομολόγησαν ευρεία μεταρρύθμιση των πολιτικών της ΕΕ, η οποία περιλάμβανε:
- διαχείριση νέων εργαλείων από τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν χρηματοοικονομικές δυσχέρειες, συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας
- αυστηρότερη δημοσιονομική εποπτεία των εθνικών προϋπολογισμών μέσω του μεταρρυθμισμένου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης
- νέα μέσα για την πρόληψη και τη διόρθωση των επικίνδυνων μακροοικονομικών εξελίξεων μέσα από την εφαρμογή της διαδικασίας μακροοικονομικών ανισορροπιών
- ενισχυμένο συντονισμό των πολιτικών για την απασχόληση, των κοινωνικών και αναπτυξιακών πολιτικών, και
- καθιέρωση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ενός ετήσιου προγραμματικού κύκλου που συγχρονίζει τα χρονοδιαγράμματα των διαφόρων διαδικασιών συντονισμού
Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο διασφαλίζει ότι οι εθνικές οικονομικές, κοινωνικές και δημοσιονομικές πολιτικές αναλύονται και αξιολογούνται από κοινού, ενώ προηγουμένως οι πολιτικές αυτές εξετάζονταν ξεχωριστά. Ακολουθεί έναν συγκεκριμένο μονοετή κύκλο. Κατά την πρώτη φάση του κύκλου, τα κράτη μέλη της ΕΕ συζητούν για τα οικονομικά και δημοσιονομικά τους προγράμματα και συμφωνούν σχετικά με τις βασικές προτεραιότητες. Στο δεύτερο μέρος του κύκλου εργασίας, γνωστό ως «εθνικό εξάμηνο», τα κράτη μέλη αναμένεται να ευθυγραμμίσουν τις εθνικές πολιτικές τους, ιδίως τους εθνικούς προϋπολογισμούς τους για το επόμενο έτος. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σχετικά με το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, αξιολογώντας τα σχέδια προϋπολογισμών που υποβάλλουν τα κράτη μέλη και παρέχοντάς τους καθοδήγηση.
Το πρώτο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2011, όταν η Επιτροπή δημοσίευσε την ετήσια επισκόπηση της ανάπτυξης και την κοινή έκθεση για την απασχόληση. Οι πιο πρόσφατοι κύκλοι του Εξαμήνου ξεκινούν τον Νοέμβριο, με το «εθνικό εξάμηνο» να διαρκεί από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο.
Σε σύγκριση με προηγούμενα πλαίσια συντονισμού, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο προβλέπει:
- τακτικότερη παρακολούθηση
- πιο συντονισμένη δράση για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων
- ταχύτερη αντίδραση σε περίπτωση προβλημάτων
- ενισχυμένη διαφάνεια μεταξύ των κρατών μελών
- μεγαλύτερη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών νομοθετών, των κοινωνικών εταίρων και άλλων σχετικών ενδιαφερόμενων μερών σε όλα τα επίπεδα.
Χρονοδιάγραμμα του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου
Το Εξάμηνο ακολουθεί ένα σαφές χρονοδιάγραμμα. Εκτός από τα επίσημα στάδια που περιγράφονται κατωτέρω, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διεξάγει τακτικό διάλογο με τα κράτη μέλη και τα ενδιαφερόμενα μέρη καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
- ΝοέμβριοςΦθινοπωρινή δέσμη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου
Ο κύκλος του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου αρχίζει τον Νοέμβριο, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει τη φθινοπωρινή δέσμη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου. Στο πλαίσιο αυτό, καθορίζονται οι γενικές κοινωνικές και οικονομικές προτεραιότητες και παρέχεται πολιτική καθοδήγηση στα κράτη μέλη για την προσεχή περίοδο.
Η φθινοπωρινή δέσμη γενικά περιλαμβάνει:
- την ετήσια επισκόπηση της βιώσιμης ανάπτυξης, η οποία ορίζει τις γενικές προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης στους τομείς της οικονομίας, της απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής για τους επόμενους 12 έως 18 μήνες, σύμφωνα με εκτίμηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής·
- τις γνώμες για τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων των χωρών της ζώνης του ευρώ που χρησιμοποιεί η Επιτροπή για την αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο τα σχέδια προϋπολογισμών των κρατών μελών για το επόμενο έτος συνάδουν με τους οικονομικούς και δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ. Περιλαμβάνει μια γενική ανακοίνωση·
- πρόταση για σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ, με την οποία θα παρέχονται συμβουλές πολιτικής στα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ σε θέματα που επηρεάζουν τη λειτουργία της ζώνης του ευρώ στο σύνολό της·
- έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης που αποσκοπεί στον εντοπισμό, την πρόληψη και τη διόρθωση μακροοικονομικών ανισορροπιών που παρεμποδίζουν την εύρυθμη λειτουργία των οικονομιών των κρατών μελών, της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης ή της Ένωσης στο σύνολό της·
- εκθέσεις μεταπρογραμματικής εποπτείας που αξιολογούν την ικανότητα αποπληρωμής των κρατών μελών που έχουν επωφεληθεί από προγράμματα χρηματοδοτικής συνδρομής·
- πρόταση για κοινή έκθεση για την απασχόληση, η οποία αναλύει τις βασικές εξελίξεις στον τομέα της απασχόλησης και τις κοινωνικές εξελίξεις στην ΕΕ, καθώς και τις αποκρίσεις των εθνικών κυβερνήσεων στο επίπεδο της πολιτικής.
- Ιανουάριος-ΜάρτιοςΤο Συμβούλιο εγκρίνει συμπεράσματα και εκδίδει κατευθυντήριες γραμμές
Τα έγγραφα της φθινοπωρινής δέσμης αποστέλλονται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου, το Συμβούλιο συζητά και εγκρίνει συμπεράσματα σχετικά με την ετήσια επισκόπηση της βιώσιμης ανάπτυξης και την έκθεση του μηχανισμού επαγρύπνησης. Επίσης, εγκρίνει, πιθανώς με τροπολογίες, το σχέδιο σύστασης του Συμβουλίου για τη ζώνη του ευρώ. Ακολούθως, η σύσταση υποβάλλεται στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
Τον Μάρτιο το Συμβούλιο υιοθετεί την κοινή έκθεση για την απασχόληση και εγκρίνει συμπεράσματα. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσυπογράφει το σχέδιο σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ. Βάσει των ανωτέρω, οι ηγέτες της ΕΕ παρέχουν κοινή καθοδήγηση για τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδια που πρέπει να υποβληθούν μέχρι και τον Απρίλιο. Επιπλέον, η Επιτροπή παρέχει κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής που έχουν ως στόχο να τροφοδοτήσουν την προετοιμασία των εν λόγω εθνικών σχεδίων.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συζητά ακόμα για την ετήσια επισκόπηση της βιώσιμης ανάπτυξης, με τη δυνατότητα δημοσίευσης έκθεσης ιδίας πρωτοβουλίας.
- ΑπρίλιοςΤα κράτη μέλη υποβάλλουν τα σχέδια πολιτικής τους προς αξιολόγηση
Έως το τέλος Απριλίου τα κράτη μέλη υποβάλλουν τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδιά τους ή τις σχετικές ετήσιες εκθέσεις προόδου στην Επιτροπή προς αξιολόγηση. Στα εν λόγω έγγραφα περιγράφεται η πολυετής πορεία των καθαρών δαπανών με στόχο τη μείωση του εθνικού χρέους ή τη διατήρησή του σε συνετά επίπεδα. Παράλληλα, τα διαρθρωτικά σχέδια περιγράφουν λεπτομερώς τις μεταρρυθμίσεις και τις δημόσιες επενδύσεις που προτίθενται να υιοθετήσουν οι χώρες για την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της ανάπτυξης, καθώς και για την αντιμετώπιση των βασικών προκλήσεων που επισημάνθηκαν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.
Από το 2024, τα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδια αντικατέστησαν τα προηγούμενα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων και τα προγράμματα σταθερότητας/σύγκλισης στο πλαίσιο της επανεξέτασης της οικονομικής διακυβέρνησης. Τα σχέδια καλύπτουν περίοδο τουλάχιστον τεσσάρων ετών, ανάλογα με τη διάρκεια της εθνικής νομοθετικής περιόδου.
Κατά την ανάπτυξη των σχεδίων πολιτικής ή την κατάρτιση των εκθέσεων προόδου, τα κράτη μέλη αναμένεται να λάβουν υπόψη τις κατευθύνσεις που εκδίδονται μέσω των ειδικών ανά χώρα συστάσεων (βλ. Ιούνιος-Ιούλιος), τη σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με την οικονομική πολιτική της ζώνης του ευρώ και τις πρόσθετες κατευθύνσεις δημοσιονομικής πολιτικής που παρέχει η Επιτροπή (βλ. Ιανουάριος-Μάρτιος).
- ΜάιοςΕυρωπαϊκό Εξάμηνο - Εαρινή Δέσμη
Η Επιτροπή παρουσιάζει την εαρινή δέσμη του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, η οποία παρέχει οικονομικές και δημοσιονομικές κατευθύνσεις στα κράτη μέλη μετά την αξιολόγηση του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού διαρθρωτικού σχεδίου ή της σχετικής έκθεσης προόδου.
Η εαρινή δέσμη γενικά περιλαμβάνει:
- ανακοίνωση που συνοψίζει τα κύρια στοιχεία της δέσμης·
- εκθέσεις ανά χώρα για όλα τα κράτη μέλη, όπου γίνεται απολογισμός της αντίστοιχης οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης·
- ειδικές ανά χώρα συστάσεις για όλα τα κράτη μέλη, με την παροχή καθοδήγησης σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς στις νέες και υφιστάμενες προκλήσεις και να επιτύχουν βασικούς στόχους πολιτικής·
- εκθέσεις μεταπρογραμματικής εποπτείας που αξιολογούν την ικανότητα αποπληρωμής των κρατών μελών που έχουν επωφεληθεί από προγράμματα χρηματοδοτικής συνδρομής·
- πρόταση σχετικά με τις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση, η οποία παρουσιάζει κοινές προτεραιότητες για τις εθνικές πολιτικές απασχόλησης.
- Ιούνιος-ΙούλιοςΤο Συμβούλιο συζητά και εκδίδει ειδικές ανά χώρα συστάσεις
Τον Ιούνιο το Συμβούλιο συζητά για τις προτεινόμενες ειδικές ανά χώρα συστάσεις και καταλήγει σε συμφωνία για την τελική τους μορφή. Στη διάρκεια αυτών των συζητήσεων, τα κράτη μέλη μπορούν να υποβάλουν παρατηρήσεις σχετικά με τα αντίστοιχα μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά διαρθρωτικά σχέδιά τους. Αφού λάβει έγκριση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο υιοθετεί επίσημα τις συστάσεις τον Ιούλιο.
- Αύγουστος-ΟκτώβριοςΘέση σε εφαρμογή των ειδικών ανά χώρα συστάσεων
Τα κράτη μέλη καλούνται να εφαρμόσουν τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις και να τις ενσωματώσουν στα σχέδια τους για μεταρρυθμίσεις, δημόσιες επενδύσεις και στα εθνικά δημοσιονομικά τους σχέδια για το επόμενο έτος. Τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ κοινοποιούν στην Επιτροπή τα σχέδια προϋπολογισμών τους το αργότερο έως τα μέσα Οκτωβρίου, πριν από την επόμενη φθινοπωρινή δέσμη. Η Επιτροπή αξιολογεί τα σχέδια με βάση τις απαιτήσεις του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, τη συμφωνηθείσα πορεία των καθαρών δαπανών και τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις.
Στο τέλος του έτους τα κράτη μέλη οριστικοποιούν τους εθνικούς προϋπολογισμούς τους, λαμβάνοντας υπόψη τις γνώμες της Επιτροπής σχετικά με τα σχέδια δημοσιονομικών προγραμμάτων της νέας φθινοπωρινής δέσμης.
Κατόπιν αυτού, το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ολοκληρώνεται και ξεκινά νέος κύκλος.
