Gwałtowny wzrost cen energii od jesieni ubiegłego roku, a następnie nieuzasadniona agresja Rosji na Ukrainę wystawiły europejski rynek energii na próbę. Aby utrzymać ambitne cele Europejskiego Zielonego Ładu, Europa potrzebowała planu zarządzania ograniczonymi globalnymi dostawami energii, rosnącą inflacją i zagrożeniem, jakie stwarza konflikt wojskowy w bezpośrednim sąsiedztwie. Priorytetem stało się przede wszystkim uniezależnienie się od importu energii z Rosji. W oparciu o komunikat z marca 2022 r. Komisja Europejska opublikowała 18 maja 2022 r. plan REPowerEU, w którym przedstawiła szereg środków mających na celu stopniowe uniezależnienie się UE od rosyjskiej energii na długo przed 2030 r., szybkie przejście na zieloną gospodarkę i zwiększenie odporności unijnego systemu energetycznego. Te trzy wymiary nie tylko wspomagają realizację celów klimatycznych UE, ale także z czasem pomogą obniżyć ceny energii i zmniejszyć zależność od importu. REPowerEU to całościowy zestaw politycznych narzędzi i działań, które mają przyspieszyć szersze korzystanie z odnawialnych źródeł energii i propagować oszczędzanie energii. Ze względu na jego zakres i skalę wdrażanie planu jest również zależne od współpracy UE z zaufanymi partnerami na międzynarodowym rynku energii oraz od inteligentnych inwestycji w rozwój nowej infrastruktury energii odnawialnej. Zaprzestanie importu rosyjskich paliw kopalnych Od rozpoczęcia agresji na Ukrainę Komisja przyjęła sześć pakietów sankcji skierowanych przeciwko Rosji, a ostatni pakiet obejmował całkowity zakaz importu rosyjskiej ropy naftowej transportowanej drogą morską i produktów ropopochodnych z Rosji. Ropa stanowi prawie 35 proc. koszyka energetycznego UE, z czego 97 proc. pochodzi z importu. W 2021 r. UE importowała z Rosji ropę naftową o wartości 48 mld euro i produkty rafinacji ropy naftowej o wartości 23 mld euro. Położenie kresu zależności UE od rosyjskich paliw kopalnych będzie wymagało ogromnego zwiększenia udziału źródeł odnawialnych, szybszej elektryfikacji oraz zastąpienia paliw kopalnych i energii cieplnej wytwarzanej z tych paliw w przemyśle, budownictwie i transporcie. Energia słoneczna już teraz jest w UE źródłem energii najszybciej zyskującym na popularności. W ramach nowej strategii unijnej na rzecz energii słonecznej, która została ogłoszona wraz z pakietem REPowerEU, Komisja proponuje wyznaczyć ambitniejszy cel, jakim jest zainstalowanie do 2025 r. nowych paneli fotowoltaicznych o mocy ponad 320 GW, czyli ponad dwukrotnie większej niż obecnie, a do 2030 r. – o mocy niemal 600 GW. Aby rozwiązać problem długotrwałych i żmudnych procesów wydawania zezwoleń na odnawialne źródła energii oraz tzw. wąskich gardeł, w marcu Komisja przedstawiła zalecenie w sprawie wydawania zezwoleń, w którym położono nacisk na środki, jakimi dysponują państwa UE, aby usprawnić procedury, ułatwić zakup energii i wzmocnić pozycję obywateli. Szybkie uruchomienie projektów w zakresie energii słonecznej i wiatrowej w połączeniu z szybszym wdrażaniem technologii wodorowych pozwoli zaoszczędzić około 50 mld metrów sześciennych importowanego gazu. Oprócz inwestowania w odnawialne źródła energii i przyspieszenia ich wykorzystania równie ważna jest dywersyfikacja dostaw energii do UE. UE jest największym na świecie importerem gazu ziemnego – około jedna czwarta całej energii zużywanej przez UE to gaz ziemny, a jedynie 10 proc. tej energii pochodzi z produkcji krajowej. W 2021 r. UE importowała 41 proc. potrzebnego jej gazu (poza skroplonym gazem ziemnym) z Rosji, 24 proc. z Norwegii i 11 proc. z Algierii. W związku z zaprzestaniem kupowania paliw kopalnych od Rosji UE kieruje swoją uwagę w stronę innych międzynarodowych i wiarygodnych partnerów, dążąc m.in. do zwiększenia importu skroplonego gazu ziemnego (LNG) m.in. ze Stanów Zjednoczonych, z Australii i Japonii. UE zamierza również zawrzeć przed latem umowy trójstronne z Egiptem i Izraelem. LNG to gaz ziemny, głównie metan, przekształcony w postać ciekłą w celu ułatwienia przechowywania lub transportu. Po dotarciu do ostatecznego miejsca przeznaczenia jest zwykle regazyfikowany i dystrybuowany za pośrednictwem sieci gazowych, podobnie jak gaz z gazociągów. W 2021 r. import LNG stanowił 20 proc. całkowitego importu gazu spoza UE. W pierwszych pięciu miesiącach 2022 r. ze względu na wzrost importu LNG do UE udział LNG wzrósł do ponad jednej trzeciej całkowitego importu gazu spoza UE. LNG nie tylko stanowi zabezpieczenie w przypadku wystąpienia zagrożeń dla bezpieczeństwa dostaw gazu, ale także może przyczynić się do walki ze zmianą klimatu. Wytwarza on nawet o 80 proc. mniej emisji niż olej opałowy i umożliwia skuteczne zmniejszenie zanieczyszczania powietrza przez sektor morski, gdyż pozwala spełnić normy Międzynarodowej Organizacji Morskiej w zakresie emisji z morza, zwłaszcza w odniesieniu do tlenków siarki i azotu oraz globalnego limitu zawartości siarki w paliwach żeglugowych (0,50 proc. w 2020 r.). Strategia dotycząca zewnętrznego zaangażowania energetycznego UE Budowanie długotrwałych partnerstw międzynarodowych, promowanie unijnego przemysłu czystej energii i przyspieszenie przejścia na czystą energię to centralne elementy strategii dotyczącej zewnętrznego zaangażowania energetycznego UE, ogłoszonej wraz z pakietem REPowerEU. Jej celem jest wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz odporności i autonomii energetycznej UE przy jednoczesnym promowaniu szerszych partnerstw energetycznych z partnerami na rynku światowym. Partnerstwa pozwolą połączyć współpracę dotyczącą gazu z długoterminową współpracą energetyczną dotyczącą wodoru, gazów odnawialnych (w tym biometanu) i innych ekologicznych źródeł energii. Zależność od rosyjskich źródeł energii jest różna w poszczególnych krajach UE ze względu na różnice w koszykach energetycznych i różne zapotrzebowanie na energię. Biorąc to pod uwagę, Komisja i państwa UE utworzyły w kwietniu unijną platformę zakupu energii, która będzie odgrywać kluczową rolę w łączeniu popytu, koordynowaniu wykorzystania infrastruktury, negocjowaniu z partnerami międzynarodowymi i przygotowywaniu wspólnych zakupów gazu i wodoru. Platforma, która jest również otwarta dla Bałkanów Zachodnich, Ukrainy, Mołdawii i Gruzji, będzie również prowadzić działania za pośrednictwem regionalnych grup zadaniowych, które będą określać potrzeby i planować dywersyfikację opcji dostaw oraz koordynować kwestie związane z umowami. Pierwsza regionalna grupa zadaniowa została powołana 5 maja na posiedzeniu ministerialnym w Sofii (Bułgaria) we współpracy z państwami sąsiadującymi w Europie Południowo-Wschodniej. UE dąży do tego, aby dodatkowym dostawom gazu od obecnych i nowych dostawców towarzyszyły ukierunkowane działania mające na celu rozwiązanie problemu wycieków metanu oraz uwalniania do atmosfery i spalania w pochodni, co stworzy dodatkową płynność na rynkach światowych, a jednocześnie zapewni znaczne korzyści dla klimatu. Zewnętrzna polityka energetyczna przewiduje również utworzenie partnerstw na rzecz wodoru z sąsiadami UE i innymi krajami partnerskimi w celu ułatwienia importu 10 mln ton wodoru odnawialnego do 2030 r., co pozwoli zrównoważyć zaprzestanie importu gazu z Rosji. Przewiduje również trzy główne korytarze importu wodoru z regionu Morza Północnego (Norwegii i Wielkiej Brytanii), południowego regionu Morza Śródziemnego oraz Ukrainy, a także utworzenie globalnego europejskiego mechanizmu na rzecz wodoru. Odchodząc od dostaw energii z Rosji, UE będzie również priorytetowo traktować oszczędność energii i efektywność energetyczną, dążąc do zmniejszenia zapotrzebowania na ropę naftową i gaz o 5 proc. w perspektywie krótkoterminowej, co ma pozwolić zmniejszyć presję cenową i popytową na światowych rynkach energii. UE położy również nacisk na zmniejszenie zużycia energii. Kampania „Zobacz, co każdy z nas może zrobić”, zapoczątkowana w kwietniu we współpracy z Międzynarodową Agencją Energetyczną (MAE), jest przykładem takich działań na rzecz oszczędności energii, które zachęcają obywateli do ograniczenia zużycia energii i oszczędzania pieniędzy. UE będzie nadal prowadzić i zacieśniać współpracę z organizacjami i forami międzynarodowymi, takimi jak G7, G20, OPEC, EURATOM i MAE, aby zapewnić sprawne funkcjonowanie światowych rynków energii oraz sprawiedliwe przejście na czystą energię. Inne strony na ten temat REPowerEU: przystępna cenowo, bezpieczna i zrównoważona energia dla Europy Strategia dotycząca zewnętrznego zaangażowania energetycznego UE Unijna platforma energetyczna Energia odnawialna Ceny energii w UE Informacje szczegółowe Data publikacji14 czerwca 2022AutorDyrekcja Generalna ds. EnergiiMiejsceBruksela
