Vaak voorkomende valstrikken en pogingen tot oplichting van consumenten

Terugkerende abonnementsbetalingen

Ongeveer 10 % van de consumenten in de EU heeft in het verleden een ongewenst abonnement gekregen. Dit is te wijten aan manipulatieve online technieken die consumenten laten geloven dat zij louter intekenen op een gratis proefabonnement of een zeer goedkoop aanbod, terwijl zij in feite – zonder het zich te realiseren – een abonnement nemen dat bij hen periodiek in rekening wordt gebracht. Vaak wordt informatie over de terugkerende betalingen volledig weggelaten of weggestopt in de kleine lettertjes. Het samenwerkingsnetwerk voor consumentenbescherming (SCB-netwerk), gecoördineerd door de Europese Commissie en onder leiding van de Deense consumentenombudsman, heeft Mastercard, VISA en American Express verzocht een reeks wijzigingen in hun regels aan te brengen om ervoor te zorgen dat handelaren consumenten duidelijke informatie verstrekken over terugkerende betalingen voordat zij een abonnement aangaan.

De SCB-autoriteiten constateerden een vaak voorkomende frauduleuze online valstrik, waarbij een gratis proefabonnement of producten tegen zeer lage kosten worden aangeboden, met een in de kleine lettertjes verborgen vermelding dat de aanvaarding van een dergelijk aanbod zou resulteren in een abonnement met terugkerende betalingen. Dergelijke systemen manipuleren consumenten die worden gevraagd hun kaartgegevens in te voeren, waarbij alleen de informatie wordt vermeld die betrekking heeft op de prijs van het eerste product dat op proef uitgeprobeerd of aangekocht en niet op de bedragen die daarna periodiek in rekening zullen worden gebracht. 

De praktijken van marktleiders MasterCard, VISA en American Express werden door de autoriteiten beoordeeld. Het onderzoek had betrekking op de wijze waarop deze drie marktleiders specifieke regels toepassen met betrekking tot het toestaan van kaarttransacties via hun betaalnetwerk. De SCB-autoriteiten stelden vast dat hun regels niet waarborgden dat op een correcte wijze toestemming werd verleend voor kaarttransacties wanneer deze periodieke vervolgbetalingen omvatten.  Bijgevolg hebben zij nalevingsproblemen aan de orde gesteld met betrekking tot de richtlijn betalingsdiensten en de richtlijn oneerlijke handelspraktijken.
 
Overzicht van de gewijzigde regels voor kaartsystemen:
 
In de loop van deze actie heeft American Express strengere regels voor handelaren ingevoerd, waaronder de verplichting om een rappel te sturen over het eerste abonnementsgeld. Mastercard en VISA zijn daarentegen nog een stap verder gegaan door in detail te bepalen in welk venster de handelaren de informatie over de abonnementsbetalingen moeten tonen, teneinde omzeiling van de regels te voorkomen. Meer in het bijzonder stemden Mastercard en Visa – zoals aanbevolen door de SCB-autoriteiten – in met de verplichting voor handelaren om altijd informatie te verstrekken over de terugkerende abonnementskosten en dus ook in het venster waar de consumenten hun kredietkaartgegevens invoeren voor hun eerste aankoop of proefabonnement die/dat naderhand wordt omgezet in een regulier abonnement.

• MasterCard: Handelaren moeten de abonnementsvoorwaarden nu tegelijkertijd met een verzoek om kaartgegevens bekendmaken. Hierbij moeten volgende gegevens worden vermeld:
  1) de prijs die zal worden gefactureerd;
  2) de frequentie van de facturering;
  3) indien van toepassing, de voorwaarden van het proefabonnement, met inbegrip van eventuele initiële kosten, de duur van de proefperiode en de prijs en frequentie van het daaropvolgende abonnement.
   
• VISA: Vanaf 2023 zullen handelaren ervoor moeten zorgen dat de duur van elke proefperiode, introductie aanbieding of promotieperiode, alsook het(de) bedrag(en) van de transactie(s), duidelijk worden weergegeven, zowel op de webpagina waar de kaartgegevens worden gevraagd en ingevoerd als op het checkout-scherm. Het(de) bedrag(en) van de transactie(s) moet(en) duidelijk worden vermeld, waarbij met name het op het ogenblik van de aankoop verschuldigde bedrag (ook wanneer er geen kosten in rekening worden gebracht), alsmede het bedrag en de vaste datum of de vaste termijn voor elke terugkerende betaling moeten worden aangegeven.
   
• American Express: Handelaren moeten nu duidelijk alle materiële voorwaarden van de aanbieding vermelden, met inbegrip van, indien van toepassing, het feit dat terugkerende kosten zullen worden gefactureerd tot opzegging van het abonnement door de kaarthouder. Bij een introductie aanbieding moeten handelaren de kaarthouder een schriftelijke rappel sturen voorafgaand aan de eerste facturering van de terugkerende kosten, zodat de kaarthouder over een redelijke termijn beschikt om het abonnement op te zeggen. 

In een volgend stadium zal het SCB-netwerk actief toezicht houden op de uitvoering van deze verbintenissen, en zullen de nationale autoriteiten verdere maatregelen nemen indien bijkomende problemen worden vastgesteld.

COVID-19

Tijdens de eerste fasen van de coronapandemie werd er ongezien veel bedrieglijke en foute informatie verspreid. Consumenten moeten op hun hoede zijn voor oplichters die producten zoals beschermingsmaskers, mondkapjes en desinfecterende gel aanbieden, waarmee ze een infectie zouden kunnen voorkomen of genezen. Malafide handelaren profiteren van de angst van consumenten. Zij maken reclame voor nep- of ondermaatse producten, vragen zeer hoge prijzen voor basisproducten zoals beschermende maskers of handontsmettingsmiddelen, en verkopen niet-toegestane voedingssupplementen die de gezondheid kunnen schaden.  

Om dergelijke praktijken te bestrijden, hebben de consumentenbeschermingsautoriteiten een gemeenschappelijk standpunt bepaald over de aanpak van oplichting in verband met COVID-19 en verzocht om samenwerking met de belangrijke platforms op wereldniveau (zie Oplichting in verband met COVID-19).

Consumentenfraude

De consumentenbeschermingsinstanties zijn alert op fraude en oplichting waar consumenten het slachtoffer van worden. Consumenten worden het doelwit van steeds geavanceerdere misleidende of frauduleuze praktijken en oplichting, via verschillende kanalen, zowel offline als online. Ze worden bijvoorbeeld benaderd bij het online winkelen, op sociale media, per telefoon, sms, e-mail of persoonlijk aan de deur. Het heeft soms verstrekkende en schadelijke gevolgen, niet alleen voor het slachtoffer zelf, maar ook voor de samenleving in het algemeen.