Ochrona sygnalistów

W każdej organizacji – prywatnej czy publicznej, dużej czy małej – może dojść do nielegalnych działań i nadużywania prawa. Mogą one przybierać różną formę, od korupcji przez nadużycia finansowe po zaniedbanie obowiązków lub niedbalstwo ze strony przedsiębiorstw. Jeżeli nie przeciwdziała się takim działaniom, mogą one spowodować poważne szkody dla interesu publicznego.

Osoby pracujące dla danej organizacji lub utrzymujące z nią kontakty zawodowe często dowiadują się o takich działaniach jako pierwsze, mają więc możliwość, by powiadomić o tym podmioty zdolne do zajęcia się problemem.

Sygnaliści (po angielsku „whistleblowers”), tj. osoby zgłaszające (w ramach danej organizacji lub organowi zewnętrznemu) lub ujawniające (opinii publicznej) informacje o nieprawidłowościach zdobyte w kontekście swojej pracy, przyczyniają się do zapobiegania szkodom oraz do wykrywania zagrożeń i szkód dla interesu publicznego, które w przeciwnym wypadku pozostałyby ukryte.

Ochrona sygnalistów na poziomie unijnym i krajowym jest jednak niejednolita i fragmentaryczna. W rezultacie obawy przed represjami zniechęcają potencjalnych sygnalistów do zgłaszania problemów.

Z tego względu 23 kwietnia 2018 r. Komisja Europejska przedstawiła pakiet inicjatyw ustawodawczych, w tym wniosek dotyczący dyrektywy w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii oraz towarzyszący jej komunikat. Pakiet ten zawiera kompleksowe ramy prawne ochrony sygnalistów służące zabezpieczeniu interesu publicznego na poziomie UE, ustanawia łatwo dostępne kanały dokonywania zgłoszeń, podkreśla obowiązek zachowania poufności i zakaz działań odwetowych wobec sygnalistów oraz określa odpowiednie środki ochrony.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii została przyjęta 23 października 2019 r. i weszła w życie 16 grudnia 2019 r. Państwa członkowskie mają czas do 17 grudnia 2021 r. na jej transpozycję do prawa krajowego.