Mar gheall ar ionradh na Rúise ar an Úcráin, tá an tslándáil bia á cur i mbaol ar na milliúin daoine ar fud an domhain, go háirithe i dtíortha ísealioncaim a bhíonn ag brath ar iompórtálacha bia agus leasacháin.
Tá bearta á ndéanamh ag an Aontas Eorpach lena chinntiú go ndéanfar slándáil dhomhanda bia a athbhunú tríd an gcomhar idirnáisiúnta. Tá cabhair dhaonnúil agus tacaíocht dhaonnúil á slógadh aige freisin do na feirmeoirí is mó atá thíos leis.
14 Samhain 2022 – Cuirfear pacáiste nua cabhrach daonnúla dar luach €210 milliún ar fáil i 15 thír, agus dlús á chur ag an gCoimisiún leis an tacaíocht chun cuidiú leo siúd is mó atá thíos leis na héifeachtaí tubaisteacha a bhaineann le neamhshlándáil an tsoláthair bia ar fud an domhain, rud atá ag méadú leis. Fágann sé sin gur fiú suas le €8 mbilliún an tacaíocht fhoriomlán a thugann an tAontas don tslándáil dhomhanda bia idir 2020-2024.
Tá ionradh na Rúise ar an Úcráin le haireachtáil ar fud an domhain. Baineann sé le saolta agus slite beatha na milliún daoine ar fud an domhain, daoine a bhfuil imní orthu nach mbeidh sé ar a n-acmhainn a dteach a théamh nó bia a thabhairt dá bpáistí.
Tá an ghéarchéim dhomhanda bhia á cur chun cinn i ngeall ar fhogha na Rúise
Bhí tionchar ag ionradh na Rúise ar an Úcráin ar an toirt ar an tslándáil bia do na milliúin daoine ar fud an domhain. Tá méadú tagtha ar chostais feadh shlabhra an tsoláthair bia. Tá an méadú ar chostais fuinnimh agus leasacháin tar éis na margaí talmhaíochta a dhíchobhsú, agus cuireadh isteach ar shreafaí trádála chuig an Úcráin agus chuig an Rúis agus amach astu.
Is í an Úcráin léi féin a chuireann níos mó ná an leathchuid de sholáthar cruithneachta an Chláir Dhomhanda Bia ar fáil. Mar gheall ar an ionsaí sliogán agus ar an mbuamáil, ní féidir le feirmeoirí na hÚcráine barra a shíolú.
Tá an Rúis ag díriú agus ag scriosadh innealra talmhaíochta, stoc bia, agus acmhainneachtaí próiseála agus iompair san Úcráin d’aon turas.
Tá an Rúis ag srianadh easpórtálacha bia agus ag blocáil na céadta long atá líonta le cruithneacht sa Mhuir Dhubh.
Smachtbhannaí an Aontais ar an Rúis agus ar an mBealarúis, ní dhíríonn siad ar earnáil na talmhaíochta. Díolmhaítear ceannach, iompórtáil agus iompar táirgí talmhaíochta agus bia ón toirmeasc ar shoithí a bhfuil bratach na Rúise ar foluain acu.
Freagairt an Aontais
Tá an tAontas Eorpach, mar chomhpháirtí iontaofa le fada ag tíortha ar fud an domhain, ag obair chun an tslándáil dhomhanda bia a chinntiú agus chun córais bhia athléimneacha a fhorbairt.
Níl infhaighteacht an bhia san Aontas i mbaol faoi láthair, i ngeall go bhfuil an mhór-roinn sách neamhthuilleamaíoch i dtaca le go leor táirgí talmhaíochta. Mar sin féin, is glan-iompórtálaí é earnáil na talmhaíochta de tháirgí ar leith, cuir i gcás próitéin beatha. An leochaileacht sin, in éineacht le hardchostais ionchuir, cuir i gcás leasacháin agus fuinneamh ó fhoinsí iontaise, is iad is cúis le dúshláin táirgthe d’fheirmeoirí agus tá an baol ann go dtiocfaidh ardú ar phraghsanna bia dá bharr.
Tá réimse gníomhaíochtaí gearrthéarmacha agus meántéarmacha á moladh ag an gCoimisiún Eorpach chun an tslándáil dhomhanda bia a fheabhsú agus chun tacú le feirmeoirí agus le tomhaltóirí an Aontais i bhfianaise an mhéadaithe atá ag teacht ar phraghsanna bia agus ar chostais ionchuir.
Is sinne atá:
ag cuidiú chun grán a bhaint amach as an Úcráin
ag tacú le pobail leochaileacha
ag cur dlús lenár dtáirgeadh bia
deireadh a chur le srianta ar thrádáil bia agus an t-iltaobhachas a chur chun cinn
An tslándáil dhomhanda bia a neartú
Baineann rioscaí suntasacha le táirgeadh laghdaithe barr agus le heaspórtálacha laghdaithe ón Rúis agus ón Úcráin maidir le hinfhaighteacht bia agus inacmhainneacht araon i gcomharsanacht an Aontais Eorpaigh san Afraic Thuaidh agus sa Mheánoirthear, agus san Áise agus san Afraic fho-Shahárach freisin. Baineann sé sin go háirithe leis an gcruithneacht, ar príomhbhia bunúsach í sin.
An tionchar domhanda de bharr táirgeadh laghdaithe barr
Tá an Coimisiún tiomanta na bearta uile is gá a dhéanamh chun a chinntiú go rannchuideoidh an tAontas, ina cháil mar easpórtálaí glan bia agus mar mhórtháirgeoir agraibhia, leis an tslándáil dhomhanda bia. Is príomhsholáthraí cúnaimh dhaonnúil agus forbartha é an tAontas a mhéid a bhaineann le bia agus le córais bhia.
Is cosúil go dtiocfaidh méadú ar riachtanais dhaonnúla agus ar chostais dhaonnúla araon agus go gcuirfear brú breise ar an gcabhair dhaonnúil. Ó bhí 2015 ann, tá €350 milliún ar a laghad caite ag an Aontas in aghaidh na bliana ar chúnamh daonnúil bia. Idir 2020 agus 2024, tá an tAontas ag infheistiú €8 mbilliún le haghaidh slándáil an tsoláthair bia ar fud an domhain. Sa tréimhse 2021-27, tacóidh an tAontas le córais bhia in isteach agus amach le 70 tír chomhpháirtíochta.
- Ar an 6 Aibreán gheall an tAontas Eorpach agus na Ballstáit breis agus €1 bhilliún a thabhairt chun aghaidh a thabhairt ar shlándáil bia sa tSaiheil.
- An 26 Aibreán gheall an tAontas agus na Ballstáit €633 mhilliún a thabhairt chun tacaíocht phráinneach a thabhairt agus chun córais bhia agus an athléimneacht i gCorn na hAfraice a neartú.
An 24 Meán Fómhair leithdháil an tAontas € 600 milliún ar na tíortha is leochailí san Aifric, sa Mhuir Chairib agus san Aigéan Ciúin atá buailte ag géarchéim bhia.
- An 14 Samhain d’fhógair an Coimisiún pacáiste nua cabhrach daonnúla dar luach €210 milliún do na 15 thír is mó atá thíos leis na héifeachtaí tubaisteacha a bhaineann le neamhshlándáil an tsoláthair bia, rud atá ag méadú leis.
I gcás réigiún Chomharsanacht an Deiscirt, ghlac an tAontas pacáiste tacaíochta €225 mhilliún chun tionchar na ngéarchéimeanna bia a d’fhéadfadh teacht chun cinn a mhaolú i ngeall ar spleáchas mór ar iompórtálacha bia ar ar chuir an cogadh isteach.
Thairis sin, leanfaidh an tAontas de bheith ag moladh go láidir srianta agus toirmisc ar bhia a easpórtáil a sheachaint agus chun margadh aonair a fheidhmíonn go maith a chinntiú.
Dearbhaítear leis an ngéarchéim mhór sin nach mór dúinn dlús a chur le haistriú an chórais bhia ar fud an domhain i dtreo na hinbhuanaitheachta agus na hathléimneachta ar mhaithe le hullmhúchán níos fearr a dhéanamh do ghéarchéimeanna a bheidh ann amach anseo. Mar chuid dá obair leantach ar Chruinniú Mullaigh 2021 na Náisiún Aontaithe maidir le Córais Bhia, tá an Coimisiún ag glacadh páirte in ocht gcomhghuaillíocht dhomhanda atá dírithe ar chlaochlú a dhéanamh ar an gcóras bia, ar an athléimneacht agus ar fhás inbhuanaithe na táirgiúlachta.
Tá an tAontas Eorpach ag obair go dian chun grán atá blocáilte san Úcráin a chur amach chuig na margaí domhanda, chun an t-ioncam a bhfuil géarghá leis a chur ar fáil do mhuintir na hÚcráine, agus na soláthairtí a bhfuil géarghá leo a chur ar fáil don Chlár Domhanda Bia.
Tá lánaí dlúthpháirtíochta á n-oscailt ag an Aontas agus tá modhanna éagsúla iompair á maoiniú aige ionas gur féidir an grán ón Úcráin a chur chuig na tíortha is leochailí ar domhan.
Tá dlús á chur ag an Aontas freisin lena tháirgeadh féin chun brú ar mhargaí domhanda bia a mhaolú, agus tá sé ag obair leis an gClár Domhanda Bia ionas gur féidir stoic agus táirgí breise atá ar fáil a chur chuig tíortha leochaileacha ar phraghsanna inacmhainne.
Tá an Coimisiún ag tacú freisin leis an Úcráin chun straitéis ghearrthéarmach agus mheántéarmach maidir le slándáil bia a fhorbairt agus a chur i bhfeidhm chun a chinntiú go sroichfidh ranníocaíochtaí na feirmeacha i gcás inar féidir, sin agus go gcoinneofar saoráidí iompair agus stórála le go mbeidh an Úcráin in ann saoránaigh na tíre a chothú agus smacht a fháil ar ais ar a margaí easpórtálacha sa deireadh thiar.
Dáilfear €500 milliún i leithdháiltí náisiúnta chun tacú go díreach leis na feirmeoirí is mó atá thíos le costais ionchuir níos airde agus le dúnadh na margaí easpórtála. Is féidir le Ballstáit an Aontais suas le 200 % den tacaíocht sin a chomhlánú le cistí náisiúnta.
Chun aghaidh a thabhairt ar dheacrachtaí maidir le sreabhadh airgid atá roimh fheirmeoirí faoi láthair, beidh cead ag Ballstáit an Aontais leibhéil mhéadaithe íocaíochtaí díreacha CBT a íoc roimh ré.
Tá na nithe seo a leanas déanta cheana féin ag an gCoimisiún:
- maolú eisceachtúil agus sealadach a thabhairt chun táirgeadh barr ar thalamh a cuireadh i leataobh laistigh den Aontais a cheadú, agus íocaíochtaí iomlána glasaithe á gcoimeád d’fheirmeoirí ag an am céanna
- Creat Géarchéime Sealadach nua a mholadh a chumhdódh feirmeoirí, táirgeoirí leasacháin agus earnáil an iascaigh freisin
Cuirfidh an Coimisiún bearta cosanta margaidh i láthair chomh maith chun tacú le margadh na muiceola i bhfianaise a dheacra atá an staid faoi láthair san earnáil.
Le bearta chun soláthar na bpríomhbhianna a fheabhsú, cuideofar chun brúnna praghsanna a mhaolú.
Féadfaidh na Ballstáit rátaí laghdaithe CBL a chur i bhfeidhm agus oibreoirí eacnamaíocha a spreagadh chun praghsanna tráchtála a choinneáil mar atá.
Chomh maith leis sin, féadfaidh na Ballstáit freisin tarraingt ó chistí de chuid an Aontais, amhail an Ciste um Chabhair Eorpach do na Daoine is Díothaí (FEAD), lena dtacaítear le gníomhaíochtaí thíortha an Aontais chun bia agus cúnamh ábhartha bunúsach a chur ar fáil do na daoine is díothaí.
Athléimneacht agus inbhuanaitheacht ár gcóras bia
Tá gá níos mó ná riamhleis an athléimneacht a mhéadú trí spleáchas thalmhaíocht na hEorpa ar fhuinneamh, ar iompórtálacha atá dian ar fhuinneamh agus ar iompórtálacha beathaithe a laghdú. Chun an athléimneacht sin a bhaint amach, tá gá le foinsí éagsúlaithe iompórtála agus asraonta margaidh trí bheartas láidir trádála iltaobhach agus déthaobhach.