Μετανάστευση και άσυλο

Ένα πολύπλευρο ζήτημα

Παρότι η αντικανονική μετανάστευση βρίσκεται συχνά στο προσκήνιο, στην πραγματικότητα οι αντικανονικές είσοδοι αποτελούν ένα μικρό ποσοστό της μετανάστευσης στην ΕΕ.

Με βάση τα τελευταία ετήσια στοιχεία, η εικόνα της μετανάστευση προς και από την ΕΕ είναι η εξής (στοιχεία για το 2021)

Περισσότερα στατιστικά στοιχεία σχετικά με τη μετανάστευση προς και από την ΕΕ

Το σύμφωνο για τη μετανάστευση και το άσυλο θα διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη μοιράζονται τις προσπάθειες με υπευθυνότητα, επιδεικνύοντας αλληλεγγύη προς εκείνα που προστατεύουν τα εξωτερικά μας σύνορα και προς εκείνα που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερη μεταναστευτική πίεση, αποτρέποντας παράλληλα την αντικανονική μετανάστευση προς την ΕΕ.

Το σύμφωνο παρέχει επίσης στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της τα εργαλεία για να αντιδρούν γρήγορα σε καταστάσεις κρίσης, όταν τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν μεγάλο αριθμό αφίξεων ή όταν τρίτες χώρες ή μη κρατικές οντότητες επιχειρούν να εργαλειοποιήσουν τους μετανάστες για να αποσταθεροποιήσουν την Ένωσή μας.

Δείτε την κατάσταση των προτάσεων και το χρονοδιάγραμμα

Αιτούντες άσυλο και πρόσφυγες  

Μέσω του συμφώνου για τη μετανάστευση και το άσυλο, η ΕΕ θα ενισχύσει τη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου στην ΕΕ, θα παράσχει προστασία στους πρόσφυγες και τα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας και θα στηρίξει τις χώρες υποδοχής προσφύγων. 

Οι μεταναστευτικές οδοί των προσφύγων είναι συχνά γεμάτες κακουχίες και κινδύνους. Χιλιάδες διακινδυνεύουν τη ζωή τους σε ερήμους και θάλασσες ελπίζοντας σε ένα καλύτερο μέλλον. Η ΕΕ συνεργάζεται με τα κράτη μέλη και τους διεθνείς εταίρους όσον αφορά την επανεγκατάσταση και τις συμπληρωματικές οδούς για τους μετανάστες από περιοχές προτεραιότητας και ασκεί πιέσεις για την κλιμάκωση των θέσεων εισδοχής.  

Μάθετε περισσότερα για το κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου

Νόμιμη μετανάστευση: προσέλκυση δεξιοτήτων και ταλέντων  

Η νόμιμη μετανάστευση είναι απαραίτητη για την οικονομική ευημερία. Με δεδομένα τη δημογραφική γήρανση στην ΕΕ και την ανάγκη για όλο και περισσότερες θέσεις εργασίας στην πράσινη και ψηφιακή οικονομία, οι οποίες απαιτούν νέες δεξιότητες, οι Ευρωπαίοι εργοδότες δυσκολεύονται να βρουν τους εργαζομένους που χρειάζονται. Για την καλύτερη προσέλκυση και διατήρηση ταλέντων, η Επιτροπή ενέκρινε τη δέσμη μέτρων για τις δεξιότητες και τα ταλέντα τον Απρίλιο του 2022.

Στο πλαίσιο αυτής της δέσμης, η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση της οδηγίας για την ενιαία άδεια και της οδηγίας για τους επί μακρόν διαμένοντες, καθώς και τη δημιουργία δεξαμενής ταλέντων της ΕΕ. 

Η αναθεώρηση της οδηγίας για τους επί μακρόν διαμένοντες:

• θα απλουστεύσει τις προϋποθέσεις εισδοχής, διευκολύνοντας έτσι την απόκτηση καθεστώτος επί μακρόν διαμένοντος της ΕΕ
• θα ενισχύσει τα δικαιώματα των επί μακρόν διαμενόντων και των μελών των οικογενειών τους

Η αναθεωρημένη οδηγία για την ενιαία άδεια:

• θα εξορθολογίσει τη διαδικασία για τη συνδυασμένη εργασία και διαμονή, καθιστώντας τη διαδικασία ευκολότερη και ταχύτερη για τους αιτούντες και τους εργοδότες 
• θα επιτρέπει στους αιτούντες να υποβάλλουν αιτήσεις τόσο από τρίτες χώρες όσο και από κράτη μέλη της ΕΕ  

Στις 18 Δεκεμβρίου 2023 επιτεύχθηκε πολιτική συμφωνία μεταξύ των συννομοθετών. Οι αναθεωρημένοι κανόνες προβλέπουν ένα κοινό σύνολο δικαιωμάτων για τους εργαζομένους από τρίτες χώρες, όσον αφορά τις συνθήκες εργασίας, την κοινωνική ασφάλιση, την αναγνώριση των προσόντων και τις φορολογικές ελαφρύνσεις.

Η δεξαμενή ταλέντων της ΕΕ, η οποία προτάθηκε από την Επιτροπή τον Νοέμβριο του 2023, θα είναι το πρώτο εργαλείο σε επίπεδο ΕΕ που θα αποσκοπεί στη διευκόλυνση των διεθνών προσλήψεων και στην παροχή ευκαιριών στους υπηκόους τρίτων χωρών να εργαστούν στην ΕΕ.   

Ο χώρος Σένγκεν είναι ο χώρος χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα που στηρίζει την ελεύθερη κυκλοφορία περισσότερων από 425 εκατομμυρίων πολιτών της ΕΕ, καθώς και υπηκόων τρίτων χωρών που ζουν στην ΕΕ ή επισκέπτονται την ΕΕ. Η επαναφορά των συνοριακών ελέγχων πρέπει να εξακολουθήσει να πραγματοποιείται κατ’ εξαίρεση, να είναι αυστηρά περιορισμένη χρονικά και να εφαρμόζεται ως μέτρο έσχατης ανάγκης, εάν έχει διαπιστωθεί σοβαρή απειλή για τη δημόσια τάξη ή την εσωτερική ασφάλεια. Πρέπει να διασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία προσώπων, αγαθών και υπηρεσιών στον χώρο Σένγκεν. 

Η πρόταση τροποποίησης του κώδικα συνόρων του Σένγκεν έχει τρεις κύριους στόχους:

• παροχή νέων εργαλείων για να διασφαλιστεί ότι οι έλεγχοι στα εσωτερικά σύνορα παραμένουν μέτρο έσχατης ανάγκης και παροχή ευελιξίας στη χρήση εναλλακτικών και αναλογικών μέτρων από τα κράτη μέλη 
• αξιοποίηση των διδαγμάτων που αντλήθηκαν από την πανδημία COVID-19 
• αντιμετώπιση των πρόσφατων προκλήσεων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ 

Μάθετε περισσότερα για τον χώρο Σένγκεν

Πολιτική θεωρήσεων και ψηφιοποίηση των θεωρήσεων Σένγκεν  

Στις 13 Ιουνίου 2023 το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία που επιτρέπει την ψηφιοποίηση της διαδικασίας θεωρήσεων Σένγκεν. Οι νέοι κανόνες θα εκσυγχρονίσουν τις διαδικασίες θεώρησης με τη δημιουργία μιας ενωσιακής διαδικτυακής πλατφόρμας υποβολής αιτήσεων θεώρησης και την ψηφιοποίηση της τρέχουσας αυτοκόλλητης θεώρησης. Το φθινόπωρο του 2023 η Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση του μηχανισμού αναστολής της απαλλαγής από την υποχρέωση θεώρησης, ώστε να μπορούν οι χώρες της ΕΕ να αντιμετωπίζουν καλύτερα πιθανές καταχρήσεις των ταξιδιών χωρίς υποχρέωση θεώρησης.

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα ταξίδια εντός του χώρου Σένγκεν

Ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ

Τα κράτη μέλη έχουν την κύρια ευθύνη για τη διαχείριση των δικών τους τμημάτων των εξωτερικών συνόρων. Ωστόσο, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex) παρέχει στα κράτη μέλη τεχνική και επιχειρησιακή υποστήριξη, κατόπιν αιτήματός τους, τόσο για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων όσο και για τις επιχειρήσεις επιστροφών. 

Ο Frontex περιλαμβάνει το μόνιμο σώμα της Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, το οποίο θα διαθέτει 10 000 υπαλλήλους έως το 2027, με σκοπό την αύξηση της αποτελεσματικότητας της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων. 

Βάσει συμφωνιών περί καθεστώτος, ο Frontex στέλνει επίσης το μόνιμο σώμα και τεχνικό εξοπλισμό σε τρίτες χώρες, ιδίως εκείνες που βρίσκονται σε βασικές μεταναστευτικές οδούς. Η ΕΕ έχει επί του παρόντος συνάψει συμφωνίες περί καθεστώτος με τη Μολδαβία, τη Βόρεια Μακεδονία, το Μαυροβούνιο, την Αλβανία και τη Σερβία.   

Το δίκαιο της ΕΕ απαιτεί από την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή, η οποία περιλαμβάνει τον Frontex και τις αρχές διαχείρισης των συνόρων των κρατών μελών, να εκτελούν τα καθήκοντά τους σε πλήρη συμμόρφωση με τα θεμελιώδη δικαιώματα.  

Τα κονδύλια της ΕΕ επικεντρώνονται στη βελτίωση των ικανοτήτων διαχείρισης των συνόρων των κρατών μελών της ΕΕ, όπως περιπολικά οχήματα, ηλεκτρονική επιτήρηση, περιπολικά σκάφη ή αεροσκάφη επιτήρησης.  

Δρομολογήθηκαν πιλοτικά σχέδια με τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, τα οποία εστιάζουν στις διαδικασίες στα σύνορα για την ανάδειξη βέλτιστων πρακτικών όσον αφορά, για παράδειγμα, την καταγραφή, τις ταχείες και δίκαιες διαδικασίες ασύλου και τις διαδικασίες επιστροφών. Ο Frontex, ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο και η Ευρωπόλ στηρίζουν αυτά τα πιλοτικά έργα. 

Καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών    

Τα δίκτυα παράνομης διακίνησης χρησιμοποιούν μια σειρά εργαλείων που έχουν στη διάθεσή τους για εγκληματικούς σκοπούς, τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου, και οι μέθοδοι τους αλλάζουν γρήγορα και συχνά. Η ΕΕ χρειάζεται επειγόντως νέα εργαλεία για την καταπολέμηση αυτών των εγκληματικών δικτύων.    

Σύμφωνα με το ανανεωμένο σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών (2021-2025), η Επιτροπή υπέβαλε τον Νοέμβριο του 2023 δύο νομοθετικές προτάσεις που θα επιτρέψουν στην ΕΕ να επιταχύνει τον αγώνα αυτόν με τους εξής τρόπους: 

• πρόληψη και αντιμετώπιση της υποβοήθησης της παράνομης εισόδου, διέλευσης και παραμονής στην ΕΕ
• ενίσχυση της Ευρωπόλ για την καταπολέμηση της λαθραίας διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων

Προκειμένου να ενισχυθεί η διεθνής συνεργασία για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης μεταναστών, καθώς και για την παροχή εναλλακτικών λύσεων κατά της αντικανονικής μετανάστευσης, η Επιτροπή δρομολόγησε στις 28 Νοεμβρίου 2023 παγκόσμια συμμαχία για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης μεταναστών. 

Διεθνείς εταιρικές σχέσεις  

Για να στεφθεί με επιτυχία η μεταναστευτική πολιτική της ΕΕ, πρέπει να ενισχύσουμε περαιτέρω τις αμοιβαία επωφελείς εταιρικές μας σχέσεις με τρίτες χώρες.

Η Επιτροπή συνεργάζεται στενότερα με βασικούς εταίρους, χώρες καταγωγής και διέλευσης για τη μείωση της αντικανονικής μετανάστευσης μέσω της από κοινού καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης μεταναστών και της εμπορίας ανθρώπων που θέτει σε κίνδυνο τη ζωή των ανθρώπων. Οι αποτελεσματικές επιστροφές στέλνουν επίσης ισχυρό μήνυμα στους διακινητές.

Η Επιτροπή εργάζεται για την οικοδόμηση ασφαλών και νόμιμων οδών προς την ΕΕ και τη στήριξη των εταίρων μας στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της αντικανονικής μετανάστευσης. Αυτό περιλαμβάνει την παροχή περισσότερων ευκαιριών στους νέους, συμπεριλαμβανομένων θέσεων εργασίας στις χώρες τους.

Μέσω της χρηματοδοτικής της συνδρομής, όπως ο Μηχανισμός Γειτονίας, Ανάπτυξης και Διεθνούς Συνεργασίας ή η Global Gateway, η ΕΕ στηρίζει επενδύσεις στην εκπαίδευση, επιχειρηματικές ευκαιρίες και ταχύτερη δημιουργία θέσεων εργασίας, καθώς και στον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε πολλές χώρες.