Energia jest produktem podstawowym, który napędza całą gospodarkę. Od stabilności i przystępności cenowej jej dostaw zależą dobrobyt i bezpieczeństwo UE. Polityka energetyczna Unii w ostatnich latach przyniosła istotne zmiany: znacznie zmniejszyło się zużycie paliw powodujących największe zanieczyszczenie środowiska, a zwiększyło się zużycie gazu ziemnego i odnawialnych źródeł energii. Choć produkcja tych ostatnich w UE w ostatnim czasie znacznie wzrosła, produkcja gazu zmalała, co spowodowało konieczność zwiększenia importu gazu. Obserwowane od jesieni ubiegłego roku gwałtowny wzrost cen energii i duża niestabilność cen wywołały już w zeszłym roku apele o zmniejszenie naszego uzależnienia od importu energii. Inwazja Rosji na Ukrainę nadała tej debacie jeszcze większe znaczenie i spowodowała strategiczne zmiany w polityce Unii. Bezpieczeństwo dostaw Od czasu zakłóceń w dostawach gazu, które dotknęły niektóre wschodnie kraje UE zimą 2006 i 2009 r., UE pracowała nad wspólną polityką energetyczną mającą na celu wzmocnienie bezpieczeństwa energetycznego i wewnętrznego rynku energii. Dzięki inwestycjom w infrastrukturę, w szczególności w połączenia transgraniczne, udało się zmniejszyć liczbę krajów UE w pełni zależnych od jednego dostawcy. W związku z rosnącym zapotrzebowaniem na energię w UE i malejącą unijną produkcją gazu konieczne stało się wprowadzenie środków, które zabezpieczą dostawy gazu w UE. W rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa dostaw ((UE) 2017/1938), będącym aktualizacją pierwotnego rozporządzenia z 2010 r., ustanowiono wspólne ramy, w których współodpowiedzialność za bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego spoczywa na przedsiębiorstwach gazowych, państwach członkowskich oraz Komisji. Jednym z głównych celów rozporządzenia jest wzmocnienie unijnej gotowości na wypadek sytuacji wyjątkowej oraz jej odporności na zakłócenia dostaw gazu. Obejmuje to wprowadzenie systemu wczesnego ostrzegania służącego identyfikowaniu potencjalnych problemów w przyszłości oraz ustanowienie stałej grupy doradczej – Grupy Koordynacyjnej ds. Gazu, w skład której wchodzą eksperci Komisji, organy krajów UE i najważniejsze zainteresowane strony – odpowiedzialnej za ocenę i omawianie problemów związanych z bezpieczeństwem dostaw. Uniezależnienie od gazu importowanego z Rosji dzięki REPowerEU W 2021 r. ponad 40 proc. gazu, 27 proc. ropy naftowej i 46 proc. węgla zużytych łącznie w UE pochodziło z importu z Rosji. Energia stanowiła 62 proc. łącznego importu z Rosji do UE i kosztowała 99 mld euro. Choć jest to znacznie mniej niż w 2011 r., kiedy energia stanowiła 77 proc. rosyjskiego importu do UE (równowartość 148 mld euro), Unia podejmuje dalsze działania zmierzające do ograniczenia jej zależności od rosyjskich dostaw energii. 8 marca Komisja opublikowała swój plan REPowerEU, w którym nakreśliła środki mające na celu drastyczne ograniczenie do końca tego roku importu gazu z Rosji ze 155 mld m³ odnotowanych w 2021 r. i osiągnięcie pełnej niezależności od rosyjskich paliw kopalnych na długo przed końcem tego dziesięciolecia. Kluczowymi elementami tego planu są: dywersyfikacja dostaw, zmniejszenie zapotrzebowania i zwiększenie produkcji zielonej energii w UE. Dywersyfikacja dostaw gazu może w szczególności przyczynić się do zwiększenia odporności systemu energetycznego UE i umocnienia jej międzynarodowych partnerstw z kluczowymi dostawcami gazu. W 2021 r. 43,5 proc. gazu ziemnego importowanego do UE pochodziło z Rosji, ale znaczne ilości tego surowca sprowadzano także z Norwegii (23,6 proc.), Algierii (12,6 proc.) i USA (6,6 proc.). Przeważnie gaz ten importowano gazociągami, ale coraz większa część jest przywożona w postaci ciekłej, głównie ze Stanów Zjednoczonych, z których eksport LNG do UE od czasu pierwszej dostawy w kwietniu 2016 r. znacznie wzrósł. Skroplony gaz ziemny Skroplony gaz ziemny (LNG), czyli gaz ziemny przekształcony w postać ciekłą w celu ułatwienia jego magazynowania lub transportu, może przyczynić się do zwiększenia dywersyfikacji dostaw gazu i przyspieszenia dekarbonizacji rynków gazu. W ostatnich dziesięciu latach UE inwestowała znaczne kwoty w infrastrukturę LNG, dzięki czemu już dziś eksploatowanych i podłączonych do sieci jest ponad 20 dużych terminali, a kolejne są w trakcie budowy. Dalsze przyspieszenie modernizacji i rozbudowy infrastruktury LNG oraz dywersyfikacja źródeł gazu i tras gazociągów są zatem priorytetami, dzięki którym system energetyczny UE stanie się bardziej odporny. UE w pierwszej kolejności ocenia środki i inwestycje, które mogą być potrzebne do przezwyciężenia wąskich gardeł utrudniających pełne wykorzystanie zdolności UE w zakresie LNG. © European Union, 2022 Dwa tygodnie po tym, jak Komisja przedstawiła swoją koncepcję RePowerEU, USA zobowiązały się zwiększyć wielkość eksportu LNG na rynek unijny o dodatkowe 15 mld m³ w tym roku, aż do poziomu 50 mld m³ rocznie do 2030 r. Ponadto UE ściśle współpracuje z partnerami energetycznymi, takimi jak Norwegia, Japonia, Korea Południowa i Katar, aby sprostać obecnym wyzwaniom na światowych rynkach energii i dalej rozwijać współpracę w zakresie LNG. Magazynowanie gazu Kolejnym niezwykle ważnym elementem bezpieczeństwa dostaw w UE są instalacje magazynowe gazu – zapewniają one zapasowe ilości tego surowca na wypadek dużych zakłóceń popytu lub dostaw. Magazynowany gaz stanowi od 25 do 30 proc. gazu zużywanego zimą. Mówiąc krótko, instalacje magazynowe ograniczają potrzebę importowania dodatkowych ilości gazu w sezonie grzewczym. Po rozpoczęciu rosyjskiej inwazji na Ukrainę Grupa Koordynacyjna ds. Gazu oszacowała, że największym zagrożeniem dla bezpieczeństwa dostaw będzie nieuzupełnienie instalacji magazynowych gazu przed kolejną zimą. Aby temu zaradzić, 23 marca Komisja przedstawiła wniosek dotyczący zmiany rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu ((UE) 2017/1938), w którym uwzględniono środki mające na celu rozwiązanie problemu braku równowagi na rynku energii, zapewnienie dobrze napełnionych instalacji magazynowych gazu w UE oraz zwiększenie odporności systemu energetycznego UE. We wniosku przewidziano nałożenie na kraje UE wymogu zapewnienia, aby infrastruktura magazynowa znajdująca się na ich terytorium była napełniona w co najmniej 90 proc. do 1 listopada każdego roku i w 80 proc. jeszcze w tym roku. Kolejną inicjatywą w tym względzie jest koncepcja wspólnych zakupów gazu. W tym kontekście Komisja ustanowiła już platformę służącą optymalizacji infrastruktury i siły przetargowej bez zakłócania reguł konkurencji. Przyspieszona realizacja Europejskiego Zielonego Ładu Pozostałe dwa priorytety w ramach ograniczania zależności od importu wskazane w koncepcji RePowerEU już stanowią dwa centralne filary unijnej polityki energetycznej. Są to: zwiększenie produkcji zielonej energii i przyspieszenie przyrostu efektywności energetycznej. W istniejących przepisach uzgodnionych w 2018 i 2019 r. określono wartości docelowe dla odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej do 2030 r., które przyczynią się do ogólnej redukcji emisji gazów cieplarnianych o 40 proc., zgodnie ze zobowiązaniami UE wynikającymi z porozumienia paryskiego. Jednak w 2021 r. Komisja zaproponowała, by w nadchodzącym dziesięcioleciu pójść jeszcze dalej i szybciej: tak aby do 2030 r. zredukować emisje o 55 proc. W planie RePowerEU także wskazano możliwości znacznie szybszej realizacji zobowiązań w zakresie energii wiatrowej i słonecznej. W oparciu o analizę aktualnej sytuacji w zakresie energii słonecznej w całej UE, w ramach strategii na rzecz energii słonecznej Komisja zaproponuje w maju europejską inicjatywę na rzecz instalacji paneli fotowoltaicznych na dachach, która pozwoli czerpać pełne korzyści z dachowych instalacji słonecznych. W planie odniesiono się również do biometanu i ogromnej roli, jaką może on odegrać (dzięki zwiększeniu jego produkcji o 18 mld m³ do 2030 r.). Za nowe ważne alternatywne źródło dostaw energii uważa się także wodór odnawialny, w przypadku którego potencjał produkcyjny może wynieść 10 mld m³ do 2030 r., a dodatkowe 10 mld m³ można zapewnić dzięki importowi. Komisja zdaje sobie sprawę z konieczności usunięcia różnych wąskich gardeł, które utrudniają realizację projektów w zakresie energii odnawialnej. W odpowiedzi na tę potrzebę w maju opublikuje zalecenie w sprawie szybkiego udzielania zezwoleń na projekty dotyczące energii odnawialnej z myślą o wspieraniu korzystania ze wszystkich mechanizmów elastyczności już przyznanych w prawodawstwie UE oraz usuwaniem pozostałych przeszkód. Kolejnym zidentyfikowanym obszarem, w którym wytyczne na poziomie UE mogą przyspieszyć zmiany i zapewnić najbardziej efektywny rozwój, są umowy zakupu energii elektrycznej. Obywatele także mogą odegrać ważną rolę w zmniejszaniu ogólnego zużycia energii w UE i w oszczędzaniu energii, na przykład gasząc światła, używając pokrywek do garnków, obniżając temperaturę pokojową czy korzystając z transportu publicznego – a to tylko niektóre przykłady tego, co możemy zrobić wspólnie i we własnym zakresie. Komisja współpracuje z Międzynarodową Agencją Energetyczną, organizacjami konsumenckimi i innymi zainteresowanymi stronami, badając, jak jeszcze obywatele mogą ograniczyć swoje zużycie energii. Kolejne działania W oparciu o nakreśloną koncepcję REPowerEU w niedalekiej przyszłości należy się spodziewać nowych wytycznych, wniosków ustawodawczych i wsparcia budżetowego, które pozwolą w jeszcze większym stopniu zmniejszyć zależność Unii od importu paliw kopalnych z Rosji. Będą one również uwzględniać szersze kwestie związane z podwyżkami cen energii i ich wpływem na konsumentów i przedsiębiorstwa. Podobne strony Komunikat „REPowerEU: Wspólne europejskie działania w kierunku bezpiecznej i zrównoważonej energii po przystępnej cenie (marzec 2022 r.) Zobacz, co każdy z nas może zrobić Bezpieczeństwo dostaw gazu Instalacje magazynowania gazu Skroplony gaz ziemny Ceny energii w UE Realizacja Europejskiego Zielonego Ładu Informacje szczegółowe Data publikacji20 kwietnia 2022MiejsceBruksela
