In het kader van de modernisering van de industriestrategie heeft de Europese Commissie diepgaande evaluaties uitgevoerd van een aantal terreinen die als strategisch voor de belangen van Europa kunnen worden beschouwd. Bij deze evaluaties is gekeken naar de aard van mogelijke strategische afhankelijkheden, de impact ervan en de beleidsreacties hierop, die in sommige gevallen al aan de gang zijn. Deze evaluaties mogen niet gezien worden als een alomvattende analyse van alle mogelijke strategische afhankelijkheden van de EU, maar zijn eerder een eerste fase van de evaluatie van een aantal belangrijke terreinen.
Metalen en mineralen maken deel uit van ons dagelijks leven. Nu de Europese industrie zich ontwikkelt naar klimaatneutraliteit, dreigt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te verschuiven naar afhankelijkheid van niet-energetische grondstoffen. Toegang tot grondstoffen is van essentieel belang voor de hele EU-industrie en staat centraal bij het streven om de Green Deal en de digitale transformatie van de Europese economie te verwezenlijken.
Aangezien de EU niet alle grondstoffen produceert die nodig zijn om aan onze vraag te voldoen, moet de EU-industrie deze op de wereldmarkt kopen.
De Commissie heeft op haar lijst van kritieke grondstoffen voor 2020 30 kritieke grondstoffen aangeduid. Dit zijn grondstoffen die economisch zeer belangrijk zijn en een groot leveringsrisico inhouden.
Zeldzame aardmetalen worden gebruikt in magneten voor elektrische auto’s en windturbines
Gallium en indium maken deel uit van led-technologie in lampen.
Siliciummetaal wordt gebruikt in halfgeleiders
Platinametalen zijn nodig voor waterstofcellen en elektrolyse-installaties
Diverse strategische sectoren en technologieën zijn afhankelijk van kritieke grondstoffen
De levering van grondstoffen is grotendeels in handen van bepaalde landen
- 98% van de zeldzame aardmetalen in de EU is afkomstig uit China
- 98% van het boraat in de EU is afkomstig uit Turkije
- 71% van het platina in de EU is afkomstig uit Zuid-Afrika
- Voor levering van hafnium en strontium aan de EU is er telkens maar één leverancier.
Voor meer dan 70% van de wereldwijde productie van kobalt, zeldzame aardmetalen en wolfraam geldt een uitvoerbeperking.
De vraag naar essentiële grondstoffen voor hernieuwbare energie en e-mobiliteit zal tussen 2030 en 2050 verveelvoudigen
In haar actieplan inzake kritieke grondstoffen van 2020 heeft de EU verschillende acties voorgesteld om de ontwikkeling van een veerkrachtige toeleveringsketen voor grondstoffen te ondersteunen. Om ervoor te zorgen dat de EU voorzien blijft van grondstoffen, zijn maatregelen nodig om de levering van zowel primaire als secundaire bronnen te diversifiëren, afhankelijkheden te verminderen, en de efficiëntie en circulariteit van grondstoffen, inclusief duurzaam productontwerp, te verbeteren. De belangrijkste maatregelen die de Commissie neemt zijn onder meer:
Europese grondstoffenalliantie
De in 2020 opgerichte grondstoffenalliantie heeft tot doel een veerkrachtige toeleveringsketen op te bouwen, met bijzondere aandacht voor zeldzame aardmagneten en motoren. Daartoe heeft de alliantie al investeringsprojecten van EU-landen en het bedrijfsleven aangewezen om de productie van zeldzame aardmetalen in de EU te stimuleren.
Andere maatregelen ter ondersteuning van grondstoffenprojecten
- twee belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI's) voor de batterijwaardeketen
- investeringsmogelijkheden in het kader van de faciliteit voor herstel en veerkracht
- 300 miljoen euro voor onderzoek en innovatie in het kader van Horizon Europa
- strategische internationale partnerschappen om een gediversifieerde en duurzame aanvoer van kritieke grondstoffen te waarborgen
- steun voor het bedrijfsmodel "product als dienst" om recycling en hergebruik van grondstoffen te stimuleren
- tracering van grondstoffen door middel van technologie en geharmoniseerde gegevensvereisten
- betere vergunningsprocedures om te zorgen voor voorspelbaarheid en om hoge milieunormen te handhaven
- beginselen voor duurzame grondstoffen in de EU ontwikkelen
Geneesmiddelen zijn van cruciaal belang voor de maatschappij. Zij bieden de mogelijkheid om ziekten te diagnosticeren, te behandelen en te voorkomen en zijn van belang om bedreigingen voor de volksgezondheid, waaronder COVID-19 en toekomstige pandemieën, aan te pakken. In dit kader is het van essentieel belang ervoor te zorgen dat burgers toegang hebben tot veilige geneesmiddelen van hoge kwaliteit, voor een betaalbare prijs. Uit onze analyse blijkt echter dat de EU voor een aantal inputs en producten in het gezondheidsecosysteem afhankelijk lijkt te zijn van buitenlandse toeleveringsketens.
De toeleveringsketens voor geneesmiddelen zijn zo complex, dat zij gemakkelijk verstoord kunnen worden. De problemen kunnen uiteenlopen van handelsgeschillen, ongecoördineerde voorraadvorming, uitvoerbeperkingen, logistieke storingen, sluiting van fabrieken en ongevallen tot niet-naleving van goede fabricagepraktijken (GMP).
De farmaceutische toeleveringsketen is uitgegroeid tot een van de meest geïntegreerde toeleveringsketens ter wereld. Vooral de productie van generieke actieve farmaceutische bestanddelen (API's) is grotendeels geconcentreerd in bepaalde regio's. Daarnaast zien we dat generieke API’s steeds vaker in India en China worden geproduceerd.
Aandeel van de mondiale generieke API-productiewaarde (2015)
- 66% in Azië (India en China)
- 24% in de EU
- 3% in Noord-Amerika
- 7% in de rest van de wereld
De EU heeft een sterke productiecapaciteit. Het is echter niet duidelijk in welke mate de EU qua processen en input voor de productie van API’s afhankelijk is van landen buiten de EU. Het is van essentieel belang te bepalen voor welke kritieke producten de EU niet voldoende eigen productiecapaciteit heeft. Daartoe heeft de Commissie het volgende initiatief opgezet:
Gestructureerde dialoog over de zekerheid van de geneesmiddelenvoorziening
Zoals aangekondigd in de Farmaceutische strategie voor Europa, is de Europese Commissie een gestructureerde dialoog begonnen met de desbetreffende openbare en particuliere partijen van de farmaceutische toeleveringsketen om:
- een beter inzicht krijgen in kwetsbaarheden en mogelijke afhankelijkheden
- maatregelen te nemen om de veerkracht van de farmaceutische van de farmaceutische toeleveringsketens te versterken en te zorgen voor een zekere geneesmiddelenvoorziening voor patiënten in de EU
Batterijen (of accu's) zijn onmisbaar om de groene en digitale transitie van de EU mogelijk te maken. Zij zijn van essentieel belang voor de verwezenlijking van de ambitie van de Europese Green Deal om de EU voor 2050 klimaatneutraal te maken. Daarnaast helpen zij bedrijven om wereldwijd toonaangevend te worden op het gebied van schone producten en technologieën. Batterijen zijn van bijzonder belang voor de productie van elektrische voertuigen. Zij worden ook steeds vaker gebruikt voor energieopslag en voor andere industriële toepassingen zoals machines, elektrisch gereedschap en vorkheftrucks.
Er zijn tal van batterijtechnologieën, maar Li-ion is een belangrijk onderdeel voor veel soorten batterijen vanwege de superieure prestaties ervan, vergeleken met verschillende gevestigde en volwassen batterijtechnologieën.
Wereldwijde productiecapaciteit van Li-ionbatterijcellen in 2018
Factoren voor de verhoging van de productiecapaciteit
|
Li-ionbatterijen kunnen nu 300% meer energie opslaan dan in 1991 | Kostenverlaging (1100 USD/kWh in 2010 -> 156 USD/kWh in 2019) |
|---|---|---|
 |
Wereldwijde vraag zal naar verwachting toenemen tot 4000 GWh in 2040 (90 GWh in 2016) | Europese vraag stijgt naar verwachting tot 400 GWh in 2028 |
Belangrijkste pijnpunten
De EU produceert slechts 1% van alle grondstoffen voor batterijen. Om aan de behoeften van de sectoren mobiliteit en energieopslag te voldoen, heeft de EU behoefte aan:
- 7-18 keer meer lithium in 2030
- 2-5 keer meer kobalt in 2030
- 16-57 keer meer lithium in 2050
- 3-15 keer meer kobalt in 2050
- 84% van de verwerkte materialen en componenten komt uit Azië
- 8-9% van de verwerkte materialen en componenten komt uit de EU
- diverse investeringen in batterijmaterialen aangekondigd in de EU, maar er zijn meer nodig
Gezien het belang van Li-ionbatterijen, heeft de Commissie een strategisch actieplan goedgekeurd om de Europese waardeketen te ontwikkelen. In een reactie hierop zijn de publieke en private investeringen gemobiliseerd door middel van de volgende initiatieven:
Europese alliantie voor batterijen
De Europese alliantie voor batterijen is in 2017 opgezet om de ontwikkeling van een innovatieve, concurrerende en duurzame batterijwaardeketen in Europa te ondersteunen. Zij helpt vooral om het gebrek aan productiecapaciteit voor batterijen in de EU aan te pakken. De verwachte resultaten zijn:
- de bouw van ten minste 15 gigafabrieken in de EU
- de levering van batterijcellen voor 6 miljoen elektrische auto’s (360 GWh) tegen 2025
Europa zou tegen 2024 de op een na grootste producent van Li-ioncellen kunnen worden. Ons aandeel in de wereldwijde productiecapaciteit kan toenemen tot 14,7% tegen 2024 en tot 16,6% tegen 2029 (tegenover 5,9% in 2019).
Algemene investeringen
 Elektromobiliteit |
60 miljard euro geïnvesteerd in de Europese mobiliteitswaardeketen in het jaar 2019, grotendeels particulier |
= 3,5 keer meer dan China |
 Onderzoek |
270 miljoen euro uit de EU-onderzoeksprogramma’s in de periode 2019-2020 |
925 miljoen euro uitgetrokken voor het nieuwe partnerschap voor een industriële batterijenwaardeketen in het kader van Horizon Europa |
 Belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI’s) |
Eerste IPCEI-subsidies: 3,2 miljard euro aan staatssteun, die naar verwachting nog eens 5 miljard euro aan investeringen in de particuliere sector zal mobiliseren |
Tweede IPCEI-subsidies: 2,9 miljard euro aan staatssteun, die naar verwachting nog eens 9 miljard euro aan investeringen in de particuliere sector zal mobiliseren |
Overige lopende initiatieven
- het nieuwe wetgevingskader voor batterijen zal waarschijnlijk in 2022 in werking treden
- versterking van de veerkracht van de EU-waardeketens voor kritieke grondstoffen
- financiering van batterijonderzoek door Horizon Europa
- opleiding van Europese arbeidskrachten die inzetbaar zijn bij de batterijproductie
Hernieuwbare of koolstofarme waterstof zal cruciaal zijn om Europa klimaatneutraal te maken en voor het concurrentievermogen van de industrie in de EU. De EU loopt voorop bij de ontwikkeling van schone waterstoftechnologieën. De helft van de elektrolyserfabrikanten is Europees. De EU is echter voor grondstoffen van belangrijke componenten afhankelijk van invoer en moet voldoende hernieuwbare energie kunnen opwekken.
Waterstof heeft een breed scala aan toepassingen, zoals in de chemie en bij raffinaderijen, maar ook voor vervoer, energieopslag en verwarming. De energie-inhoud per massaeenheid is hoog, waardoor waterstof ook geschikt is voor zwaar transport. Maar eerst moet het worden geproduceerd - ofwel uit aardgas, ofwel door de elektrolyse van water.
Gerichte verhoging van de capaciteit van hernieuwbare elektrolysers
Stap voor stap op weg naar een Europees waterstofecosysteem
- Nu - 2024
Er zal steun worden verleend voor de installatie van minstens 6 GW aan duurzame elektrolytische waterstofproductiecapaciteit en voor de productie van tot één miljoen ton duurzame waterstof in de EU.
- 2025-2030
Waterstof moet een intrinsiek onderdeel worden van ons geïntegreerde energiesysteem, met minstens 40 GW aan duurzame elektrolytische waterstofproductiecapaciteit en een duurzame waterstofproductie van tot 10 miljoen ton in de EU.
- 2030
Vanaf 2030 zal duurzame waterstof op grote schaal worden ingezet in alle sectoren die moeilijk koolstofvrij kunnen worden gemaakt.
Om grote sectoren koolstofvrij te maken (bijv. staal, chemie of zwaar transport) is een grote en betrouwbare aanvoer van schone waterstof nodig. Een gebrek daaraan op korte termijn en een gebrek aan infrastructuur zouden de investeringsbeslissingen stroomafwaarts kunnen vertragen.
- voor de waterstofproductie is tegen 2030 een productiecapaciteit van 80 tot 120 GW aan zonne- en windenergie nodig
De EU is afhankelijk van de invoer van grondstoffen voor belangrijke onderdelen (zoals elektrolysers en brandstofcellen) die nodig zijn voor de waterstofeconomie.
- Voor de productie van brandstofcellen, elektrolysers en waterstofopslagtechnologieën zijn ongeveer 30 grondstoffen nodig. 13 hiervan zijn kritieke grondstoffen.
- Europese alliantie voor waterstof: De Commissie heeft de Europese alliantie voor schone waterstof opgericht, zoals aangekondigd in de industriestrategie van maart 2020. Momenteel loopt een proces om een investerings- en projectpijplijn tot stand te brengen voor de uitvoering van de EU-waterstofstrategie.
- Eu-financiering - Diverse EU-programma’s kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van een waterstofwaardeketen, zoals het toekomstige partnerschap voor schone waterstof in het kader van Horizon Europa, het Innovatiefonds, de Connecting Europe Facility, het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling en het Fonds voor een rechtvaardige transitie.
- IPCEI's - Er zijn momenteel besprekingen gaande waarbij verscheidene EU-landen betrokken zijn, over het ontwerp van een of meer potentiële IPCEI’s.
- Samenwerking met landen buiten de EU - Wereldwijde samenwerking op het gebied van onderzoek en ontwikkeling, normen en definities van schone waterstof zal van essentieel belang zijn voor het ontstaan van een wereldwijde, op regels gebaseerde markt voor waterstof.
- Afhankelijkheid - Maatregelen op het gebied van grondstoffen in het kader van het grondstoffenactieplan en de Europese grondstoffenalliantie zullen de afhankelijkheid van grondstoffen voor brandstofcellen en elektrolysers beperken.
Halfgeleiders geven rekenkracht aan de slimme apparaten en diensten die we elke dag gebruiken. Door deze slimme technologieën kunnen belangrijke sectoren innoveren en wereldwijd concurreren, waardoor Europa de krachtigste processors kan ontwerpen en produceren. Er is echter een beperkte productiecapaciteit, de opstartkosten zijn hoog en er is niet altijd een gelijk speelveld, waardoor de EU moeite heeft de kansen die de digitale transformatie biedt volledig te benutten.
Het recente tekort aan halfgeleiders in de automobielindustrie is een goede illustratie van de uitdagingen voor de EU. Halfgeleiderchips zijn de basisbouwstenen van alle digitale producten en diensten. Ze worden gebruikt in auto's, vliegtuigen, medische apparatuur, mobiele telefoons, netwerken en supercomputers.
Belangrijkste pijnpunten
De kosten van het ontwerpen en ontwikkelen van de meest geavanceerde chips kunnen oplopen tot 1 miljard euro. Voor de bouw van een moderne chipfabriek is tot 20 miljard euro aan investeringen nodig. In 2020 waren er maar twee bedrijven die de meest geavanceerde chips konden maken: TSMC (Taiwan) en Samsung (Zuid-Korea).
De EU is sterk afhankelijk van de VS voor algemene ontwerpinstrumenten en van Azië voor de productie van geavanceerde chips.
Geopolitieke spanningen en het ontbreken van een gelijk speelveld schaden de concurrentie op dit gebied. De ontwikkeling en vervaardiging van chips worden steeds vaker zeer zwaar gesubsidieerd.
Het aandeel van de EU in de wereldwijde inkomsten bedraagt ongeveer 10% in totaal en ongeveer 6% voor de segmenten computers en communicatie.
- Technologieën versterken - Gezamenlijke Europese acties en initiatieven moeten sterk gericht zijn op de heropbouw van de productiecapaciteit voor processors en halfgeleidertechnologieën die van cruciaal belang zijn voor krachtige en energie-efficiënte gegevensverwerking, communicatie, infrastructuur en de vele toepassingen van kunstmatige intelligentie.
- Een gezamenlijke Europese inspanning - In december 2020 heeft een groot aantal EU-landen in een gezamenlijke verklaring beloofd samen te werken om het ecosysteem te versterken en om de industriële aanwezigheid in de hele toeleveringsketen te vergroten.
- Alliantie voor processors en halfgeleidertechnologieën - De Commissie bereidt de lancering van deze alliantie voor om een breed scala van belanghebbenden bij elkaar te brengen. De alliantie zal bijdragen tot de verwezenlijking van de EU-beleidsdoelstellingen op het gebied van micro-elektronica.
- Faciliteit voor herstel en veerkracht - Halfgeleiders behoren tot de gebieden die overeenkomstig de EU-staatssteunregels in aanmerking komen voor investeringen uit de faciliteit voor herstel en veerkracht. 20% hiervan zou naar de digitale transitie moeten gaan.
- Regelgevingskader - De overname van ondernemingen, met steun van de EU en de EU-landen, heeft invloed gehad op de sector. De EU-verordening inzake het screenen van buitenlandse directe investeringen biedt de mogelijkheid om de risico’s van buitenlandse investeringen op de veiligheid en openbare orde te beoordelen. De onlangs voorgestelde verordening betreffende buitenlandse subsidies die de eengemaakte markt verstoren bevat een nieuw instrument om verstoringen van het gelijk speelveld op de eengemaakte markt door subsidies van buitenlandse overheden te evalueren.
- Veerkracht van de toeleveringsketen - Een coherente mix van industrie-, onderzoeks- en handelsbeleid kan het proces van diversificatie naar alternatieve voorzieningsbronnen vergemakkelijken en de bestaande toeleveringsketens versterken door partnerschappen en samenwerking met partners in de hele wereld.
Data worden voor elke organisatie een strategische troef. Cloudcomputing maakt technologieën zoals kunstmatige intelligentie, internet der dingen en 5G/6G mogelijk. Deze zijn noodzakelijk voor een groene en digitale toekomst van de industrie en de overheden in de EU. Europa heeft de komende tien jaar een unieke kans om zijn marktaandeel in gegevensverwerkingstechnologie te vergroten als het inspeelt op de komende veranderingen, vooral in verband met edgecomputing.
Cloudtechnologieën maken het mogelijk om data flexibel, goedkoop en on demand op te slaan en te verwerken. Zij draaien in gecentraliseerde datacentra, decentrale installaties of op verbonden apparaten dicht bij de gebruiker (edgecomputing). Veel diensten die bedrijven, overheden en burgers dagelijks gebruiken, zijn gebaseerd op cloudcomputing.
Kansen voor autonomie van de EU
van alle gegenereerde gegevens worden tegen 2025 via edgecomputing verwerkt, en momenteel zijn er nog geen dominante spelers op de markt
Sterke groei van softwarediensten is een grote kans voor Europese providers om een goede positie te veroveren
5G-netwerken en multicloud computing (risicobeperkingsinstrument) bieden ook kansen
Ondanks enige groei in de afgelopen jaren, ligt het gebruik van clouddiensten in de EU nog steeds laag. Volgens Eurostat gebruikte slechts 36% van de EU-ondernemingen in 2020 clouddiensten, vooral voor simpele diensten zoals e-mail en opslag van bestanden.
De grootste in de EU gevestigde cloudprovider is goed voor minder dan 1% van de totale inkomsten die op de Europese markt worden gegenereerd. Ter vergelijking: de top 4 van wereldleiders op deze markt (Amazon Web Services, Microsoft Azure, Google Cloud and Alibaba Cloud) zullen in 2021 80% van de wereldwijde inkomsten binnenhalen. Met hun marktpositie en omvang maken deze hyperscalers het erg moeilijk voor nieuwe spelers en belemmeren ze de opkomst van grote Europese spelers op deze markt.
Deze situatie wordt nog verergerd door de investeringskloof. De EU investeert naar schatting 11 miljard euro per jaar minder in cloudtechnologie dan de VS en China.
Cloudgebruikers kunnen voor clouddiensten in de praktijk maar moeilijk of helemaal niet van aanbieder wisselen. Daarnaast zijn zij bezorgd over gegevensbescherming, beveiliging en het toepasselijk recht bij het gebruik van buitenlandse clouddiensten.
- Nieuwe Alliantie voor industriële gegevens, edge en cloud - De Commissie werkt aan de lancering van deze alliantie om een breed scala van belanghebbenden bij elkaar te brengen, de positie van de Europese bedrijven op de wereldwijde cloud- en edgemarkt te versterken, met name door in te spelen op de trend van een toenemende distributie en decentralisatie van gegevensverwerkingscapaciteiten en op de behoefte aan een gefedereerd en niet aan de verkoper gebonden cloudecosysteem.
- EU-investeringen in Europese cloudfederatie - Onze ambitie is om mede te investeren in Europese dataruimten en een Europese cloudfederatie voor de periode 2021-2027. De EU investeert via het programma Digitaal Europa, de Connecting Europe Facility 2 en Horizon Europa.
- Particuliere en nationale mede-investeringen - In oktober 2020 hebben alle EU-landen een gezamenlijke verklaring ondertekend waarin zij zijn overeengekomen om samen de bestaande capaciteit te vergroten, de volgende generatie cloudaanbod vorm te geven en het gebruik van clouddiensten in de hele EU te stimuleren. De faciliteit voor herstel en veerkracht (onderdeel van NextGenerationEU) zal een belangrijk kanaal voor investeringen van de EU-landen zijn.
- Belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (IPCEI's) - Diverse EU-landen hebben een proces opgestart om gezamenlijk een mogelijk IPCEI voor te bereiden dat gericht is op de volgende generatie cloud- en edge-infrastructuur en -diensten.