Drie beheersvormen
Alle uit de EU-begroting gefinancierde programma’s vallen onder een van de drie soorten uitvoeringswijzen, afhankelijk van de aard van de betrokken financiering:
- direct beheer: de EU-financiering wordt rechtstreeks door de Europese Commissie beheerd
- gedeeld beheer: de Europese Commissie en de nationale autoriteiten beheren de financiering gezamenlijk
- indirect beheer: de financiering wordt beheerd door partnerorganisaties of andere autoriteiten binnen of buiten de EU
Hoewel de EU de financiering voor een specifiek programma of project verstrekt, is zij daarom niet altijd rechtstreeks betrokken bij het dagelijks beheer. De lidstaten zijn bevoegd voor de uitvoering van het leeuwendeel van de EU-begroting, maar de Commissie draagt er de eindverantwoordelijkheid voor.
Daarom voert de Commissie strenge en effectieve controles uit op de besteding van de EU-middelen. De procedure varieert naar gelang van de manier waarop het programma wordt uitgevoerd.
Om financiering voor een project te krijgen, moet de aanvrager duidelijk maken om welke oproep tot het indienen van voorstellen/project het gaat en zorgvuldig de richtlijnen volgen. Voor iedere oproep moet een afzonderlijk aanvraag worden ingediend. Het project concurreert om financiering met de projecten die zijn ingediend door andere aanvragers voor die oproep.
Direct beheer
Bij direct beheer is de Europese Commissie rechtstreeks verantwoordelijk voor alle stappen van de uitvoering van een programma:
- oproepen tot het indienen van voorstellen
- evaluatie van ingediende voorstellen
- ondertekening subsidieovereenkomsten
- monitoren uitvoering project
- beoordeling resultaten
- betalingen verrichten
Deze taken worden uitgevoerd door de departementen van de Commissie, op haar hoofdkantoor, in de EU-delegaties of via uitvoerende agentschappen van de EU. Er zijn geen derde partijen bij betrokken. Programma’s die onder direct beheer worden uitgevoerd, zijn samen goed voor ongeveer 20% van de EU-begroting 2021-2027.
Een voorbeeld van een programma dat rechtstreeks door de Commissie wordt beheerd, is het programma voor het concurrentievermogen van ondernemingen en kleine en middelgrote ondernemingen (Cosme). Het hoofddoel van Cosme is kleine en middelgrote ondernemingen te helpen bij de oprichting en uitbreiding. Als een aanvrager een ondernemer is die financiële steun van de EU wil ontvangen, is het Europees Uitvoerend Agentschap Innovatieraad en het mkb, dat Cosme beheert, het bevoegde departement.
Oproepen tot het indienen van voorstellen onder direct beheer worden gepubliceerd op de portaalsite voor financieringsmogelijkheden en aanbestedingen (“Funding and Tenders Portal” Sedia)
Ook een groot deel van de middelen van NextGenerationEU, het tijdelijke instrument voor herstel, wordt onder direct beheer uitgevoerd, met name de faciliteit voor herstel en veerkracht. In het kader hiervan wordt 723,8 miljard euro aan leningen en subsidies beschikbaar gesteld ter ondersteuning van hervormingen en investeringen die EU-landen ondernemen.
Vanwege het uitzonderlijke karakter ervan wordt de faciliteit voor herstel en veerkracht volgens specifieke procedures uitgevoerd. De middelen worden rechtstreeks aan de EU-landen uitbetaald op basis van de voortgang bij de uitvoering van de nationale herstel- en weerbaarheidsplannen.
De plannen moeten een doeltreffend antwoord bieden op de problemen die in het kader van het Europees Semester zijn vastgesteld, met name in de door de Raad aangenomen landspecifieke aanbevelingen. De plannen moeten ook maatregelen bevatten om de problemen aan te pakken en de vruchten te plukken van de groene en de digitale transitie.
Voor de uitvoering van de faciliteit door de EU-landen, zie de webpagina van de faciliteit voor herstel en veerkracht.
Scorebord voor herstel en veerkracht.
Gedeeld beheer
Bij gedeeld beheer zijn zowel de Europese Commissie als de nationale autoriteiten in de EU-landen, zoals ministeries en openbare instellingen, verantwoordelijk voor de uitvoering van een bepaald programma. Ongeveer 70% van de EU-programma's wordt op deze manier beheerd.
Als u bijvoorbeeld boer bent in de EU en een project heeft voor het telen van biologische tomaten, kunt u financiering uit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) aanvragen. Daarvoor zou u moeten aankloppen bij het ministerie van Landbouw van uw land of bij een gelijkwaardige instelling die namens de EU verantwoordelijk is voor het beheer van de middelen voor uw project.
De overheidsdiensten van de EU-landen (op nationaal, regionaal en lokaal niveau) kiezen welke projecten ze financieren en nemen de verantwoordelijkheid voor het dagelijkse beheer ervan. Door samen te werken met de EU-landen zorgt de Commissie ervoor dat de projecten met succes worden afgerond en dat het geld goed wordt besteed.
Nationale portalen voor fondsen onder gedeeld beheer
Toegang tot regionale fondsen van de EU
Regionale en nationale financieringsautoriteiten
EuroAccess: een gratis onlinezoekmachine ter ondersteuning van het gebruik van bestaande financieringsmogelijkheden om de economische, sociale en territoriale cohesie in de Europese Unie en haar macroregio’s te verbeteren.
Fondsen van het gemeenschappelijk landbouwbeleid
Programma's voor plattelandsontwikkeling per land
Financieringspartners zoeken in het onderwijs
Financieringsmogelijkheden op het gebied van werkgelegenheid, sociale zaken en inclusie
Europees Sociaal Fonds: ondersteuning in uw land
Structuurfondsen 2014-2020
Structuurfondsen hebben een langetermijnkarakter, waardoor sommige structuurfondsprojecten langer kunnen doorlopen dan de langetermijnbegroting. Voor het meerjarig financieel kader (MFK) 2014-20 kunnen de lidstaten nog tot eind 2023 middelen vastleggen. Voor een overzicht van deze fondsen, zie de Europese structuur- en investeringsfondsen 2014-2020.
Indirect beheer
Sommige financieringsprogramma’s worden geheel of gedeeltelijk uitgevoerd met de steun van andere entiteiten, zoals nationale autoriteiten of internationale organisaties. Zo wordt het merendeel van de EU-middelen voor humanitaire hulp en internationale ontwikkeling uitgevoerd onder indirect beheer.
Voorbeelden hiervan zijn de financiële steun voor de bestrijding van de ebola-uitbraak in West-Afrika en van de gevolgen van de aardbeving in Nepal in 2015. Programma’s onder indirect beheer maken ongeveer 10% van de totale EU-begroting uit.
Bij deze vorm van beheer delegeert de Commissie begrotingsuitvoeringstaken aan verschillende soorten uitvoerende partners, zoals
- derde landen of de door hen aangewezen instanties
- internationale organisaties zoals de VN-familie, de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds (IMF)
- de Europese Investeringsbank (EIB) en het Europees Investeringsfonds (EIF)
- gedecentraliseerde agentschappen zoals het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) of het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex)
- publiek-private partnerschappen, waaronder gemeenschappelijke ondernemingen zoals het Initiatief voor innovatieve geneesmiddelen, Shift2Rail, European High Performance Computing (EuroHPC)
- organen van de EU-landen, zoals de nationale Erasmus+-agentschappen, de nationale ontwikkelingsagentschappen, de nationale stimuleringsbanken
Voor meer voorbeelden van uitvoerende partners onder indirect beheer, zie het aanvraagproces