Een groeiend gevaar voor de democratie in Europa
Bijna iedereen maakt zich wel zorgen over desinformatie.
Desinformatie werkt ontwrichtend op de samenleving want het:
- ondermijnt het vertrouwen in de instellingen en de media
- beïnvloedt de loop van verkiezingen
- maakt het moeilijk voor de burger om met kennis van zaken beslissingen te nemen
- schaadt de vrijheid van meningsuiting
Tijdens de coronacrisis is door foute informatie over vaccins, misleidende gezondheidsinformatie, valse beweringen en samenzweringstheorieën de volksgezondheid in gevaar gebracht. Momenteel gaat de Russische agressie tegen Oekraïne gepaard met agressieve pro-Kremlin-desinformatie en oorlogspropaganda.
De Europese Unie en haar lidstaten versterken daarom hun maatregelen tegen de verspreiding van desinformatie die tot doel heeft onze maatschappijen en democratieën te destabiliseren, misbruik te maken van een crisis en de levens van mensen in gevaar te brengen.
desinformatie opsporen, analyseren en onthullen,
de samenleving weerbaarder maken en de particuliere sector mobiliseren.
Een strengere praktijkcode tegen desinformatie
In 2018 is een praktijkcode voor onlineplatforms, handelsverenigingen en andere belangrijke spelers in de advertentiesector opgesteld. Door die praktijkcode te ondertekenen verbinden ze zich ertoe desinformatie tegen te gaan en hun onlinebeleid te verbeteren.
Die innovatieve aanpak heeft in de praktijk voor meer transparantie en verantwoordelijkheid bij onlineplatforms gezorgd. Aan de hand van die praktijkcode kunnen we het desinformatiebeleid van platforms ook gestructureerd monitoren en verbeteren.
Er wordt nu vaker en efficiënter met de ondertekenende partijen overlegd. Tijdens de coronacrisis hebben de platforms maandelijks verslag uitgebracht aan de Commissie om te laten zien wat zij deden om gezaghebbende inhoud te promoten, gebruikers bewust te maken, schadelijke inhoud minder zichtbaar te maken of te verwijderen en advertenties die linken naar desinformatie over het coronavirus op te sporen.
Zoals aangekondigd in het Europees actieplan voor democratie heeft de Commissie in mei 2021 richtsnoeren gepubliceerd waarin zij ondertekenaars vraagt de praktijkcode op alle gebieden te handhaven om daarmee een sterk en flexibel instrument tegen desinformatie in handen te hebben.
Praktijkcode van 2018
- Zelfregulering
- 16 ondertekenaars - 21 toezeggingen inzake:
- controle op de plaatsing van advertenties
- helderheid over politieke en thematisch georiënteerde advertenties
- integriteit van diensten
- consumenten mondiger maken
- factcheckers en onderzoekers mondiger maken
- doeltreffendheid van de gedragscode meten
Versterkte praktijkcode 2022
- Coregulering voor zeer grote online-platforms op grond van de Wet digitale diensten
- 34 ondertekenaars - 44 toezeggingen en 127 specifieke maatregelen:
- strengere maatregelen om het verdienmodel van desinformatie uit te hollen
- meer helderheid geven over politieke reclame en thematisch georiënteerde advertenties
- huidig en opkomend manipulatief gedrag uitgebreid in kaart brengen
- gebruikers meer en betere hulpmiddelen geven, bijv. om foute of misleidende inhoud op te sporen en te signaleren
- op grotere schaal factchecken in alle EU-landen en EU-talen
- onderzoekers meer data ter beschikking geven
- een robuust monitoring- en rapportagekader opzetten, met kwalitatieve en kwantitatieve informatie op het niveau van de EU en de lidstaten
- een transparantiecentrum opzetten
- een nieuwe permanente taskforce opzetten om de praktijkcode verder te ontwikkelen
Tijdlijn van EU-acties tegen desinformatie
- Maart 2015
Oprichting van de East StratCom Task Force door de Europese Dienst voor extern optreden.
- April 2016
Gemeenschappelijk kader ter bestrijding van hybride bedreigingen
Met deze totaalaanpak kan Europa beter inspelen op hybride bedreigingen voor lidstaten, burgers en de collectieve veiligheid van Europa.
- Maart 2018
Verslag van de onafhankelijke deskundigengroep op hoog niveau inzake nepnieuws en online-desinformatie met aanbevelingen voor dringende en langetermijnmaatregelen om de samenleving beter bestand te maken tegen desinformatie
- April 2018
Mededeling over de bestrijding van online-desinformatie waarin onder meer een praktijkcode tegen desinformatie wordt aangekondigd
- September 2018
- Oktober 2018
Praktijkcode tegen desinformatie
Een innovatief zelfreguleringsinstrument dat onlineplatforms ertoe oproept transparanter te werk te gaan en verantwoording af te leggen over desinformatie en waarmee hun beleid op dit stuk beter kan worden gevolgd
- December 2018:
Actieplan tegen desinformatie
Dit EU-actieplan verruimt de detectie- en analysecapaciteit, verhoogt de alertheid en de veerkracht van de samenleving, coördineert tegenmaatregelen en mobiliseert de onlineplatforms en de reclamesector.
- Maart 2019
Start van het systeem voor snelle waarschuwing tegen desinformatie
- Juni 2020
- Mededeling: De aanpak van desinformatie over COVID-19 en start van het COVID-19-monitoringprogramma voor desinformatie
Een transparantiemaatregel die ervoor moet zorgen dat de ondertekenaars van de gedragscode verantwoording afleggen over wat ze doen om de verspreiding van online-desinformatie over COVID-19 tegen te gaan
- Oprichting van de Europese waarnemingspost voor digitale media
Creëert en ondersteunt een multidisciplinaire gemeenschap van onder meer factcheckers, academische onderzoekers en anderen die kunnen helpen bij de bestrijding van desinformatie.
- December 2020:
- Voorstel voor een wet op de digitale diensten
Bepaalt duidelijker de verantwoordelijkheden en de verantwoordingsplicht van onlineplatforms op basis van hun rol, grootte en impact binnen het online-ecosysteem.
- Actieplan voor Europese democratie
Omvat maatregelen ter verbetering van het bestaande EU-instrumentarium tegen buitenlandse inmenging, zoals de mogelijkheid om boetes op te leggen en om de praktijkcode tegen desinformatie aan te scherpen.
- Mei 2021
- Uitgangspunten voor een aangescherpte praktijkcode tegen desinformatie
Het standpunt van de Commissie over hoe platforms lacunes en tekortkomingen in de gedragscode moeten aanpakken om voor een transparantere, veiligere en betrouwbaardere online-omgeving te zorgen.
- Oprichting van de nationale hubs van de Europese waarnemingspost voor digitale media
De nationale hubs moeten zorgen voor meer capaciteit om desinformatiecampagnes op te sporen, te analyseren en te ontzenuwen.
- Juni 2021
Start van het herzieningsproces door de ondertekenaars van de code van 2018 en mogelijke nieuwe ondertekenaars.
- November 2021
- Wetgevingsvoorstel inzake transparantie en gerichte politieke reclame
- Juni 2022
- Invoering van de aangescherpte praktijkcode
Documenten