Ισχυρότερη ευρωπαϊκή άμυνα

Στόχος της ανάλυσης των επενδυτικών κενών στον τομέα της άμυνας είναι να βοηθήσει τις χώρες της ΕΕ να επενδύσουν από κοινού, καλύτερα και με ευρωπαϊκό τρόπο. Ο στόχος αυτός ανταποκρίνεται επίσης στην έκκληση που διατυπώθηκε στο πλαίσιο της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης για ισχυρότερη δράση της ΕΕ στον τομέα της άμυνας.

Η ανάλυση αυτή παρουσιάζει ένα νέο επίπεδο φιλοδοξίας για την οικοδόμηση μιας ισχυρότερης Ευρώπης στον τομέα της άμυνας. Εστιάζει ιδίως στα εξής:

Οι πρωτοβουλίες της ΕΕ για την προώθηση της αμυντικής συνεργασίας συμβάλλουν επίσης στην ενίσχυση της δικαιότερης διατλαντικής κατανομής των βαρών και της αποτελεσματικότερης ευρωπαϊκής συνεισφοράς στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Παράλληλα, πρωτοβουλίες όπως το ΕΤΑ έχουν σχεδιαστεί για να μειώσουν τον κατακερματισμό της ευρωπαϊκής αμυντικής αγοράς και να βελτιώσουν τον συντονισμό μεταξύ των χωρών της ΕΕ όσον αφορά τις αμυντικές πολιτικές, τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη δυνατοτήτων —ιδίως μέσα από τη μόνιμη διαρθρωμένη συνεργασία, τη συντονισμένη ετήσια επανεξέταση στον τομέα της άμυνας και το σχέδιο ανάπτυξης δυνατοτήτων.

Οι κύριοι στόχοι του είναι:

• να προαγάγει τη συνεργασία μεταξύ των εταιρειών, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ και των ερευνητικών φορέων, σε ολόκληρη την Ένωση
• να ενισχύσει την ανάπτυξη αμυντικών δυνατοτήτων μέσα από επενδύσεις
• να βοηθήσει τις επιχειρήσεις της ΕΕ ώστε να αναπτύξουν προηγμένες και διαλειτουργικές αμυντικές τεχνολογίες και εξοπλισμό

Οι κατηγορίες δράσεων καλύπτουν όλους τους στρατιωτικούς τομείς και τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής. Τα ετήσια προγράμματα εργασίας του ΕΤΑ καθορίζονται σε στενή συνεργασία με εκπροσώπους των χωρών της ΕΕ στο πλαίσιο της επιτροπής προγράμματος του ΕΤΑ, όπου συμμετέχουν επίσης ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Άμυνας και η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης.

Στο πλαίσιο του ΕΤΑ, η Επιτροπή εφαρμόζει το πρόγραμμα καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της άμυνας, ένα εργαλείο ύψους 2 δισ. ευρώ για τη στήριξη των φορέων καινοτομίας καθ’ όλη τη διάρκεια του κύκλου ανάπτυξης ώστε να εισέλθουν επιτυχώς στην αγορά.

Τον Ιανουάριο του 2024 η Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων ένωσαν τις δυνάμεις τους για να ενισχύσουν τις επενδύσεις στην αμυντική καινοτομία μέσα από τη δημιουργία του μηχανισμού μετοχικού κεφαλαίου για την άμυνα. Η πρωτοβουλία αυτή, η οποία εφαρμόζεται στο πλαίσιο του InvestEU, έχει στόχο να βελτιώσει την πρόσβαση στη χρηματοδότηση για καινοτόμες ΜΜΕ και επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης (συμπεριλαμβανομένων των νεοφυών επιχειρήσεων) οι οποίες μπορούν να συμβάλουν στην άμυνα και την ασφάλεια της ΕΕ.

Για να αντιμετωπίσει τα πλέον επείγοντα και κρίσιμα κενά όσον αφορά τις αμυντικές δυνατότητες της Ένωσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στηρίζει τις από κοινού προμήθειες για τις χώρες της ΕΕ.

Στο πλαίσιο της δήλωσης των Βερσαλλιών τον Μάρτιο του 2022, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ δεσμεύτηκαν να ενισχύσουν τις ευρωπαϊκές αμυντικές ικανότητες και συμφώνησαν ότι τα κράτη μέλη θα πρέπει 

• να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες
• να αναπτύξουν συνεργατικές επενδύσεις σε κοινά έργα και από κοινού προμήθειες αμυντικών ικανοτήτων
• να προαγάγουν την καινοτομία και 
• να ενισχύσουν και να αναπτύξουν την αμυντική βιομηχανία της ΕΕ

Αγοράζοντας περισσότερο, μαζί και ευρωπαϊκά, θα βελτιώσουμε επίσης τη διαλειτουργικότητα των αμυντικών συστημάτων και ικανοτήτων της ΕΕ.

Η πράξη για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών (EDIRPA), η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 27 Οκτωβρίου 2023, έχει συνολικό προϋπολογισμό 310 εκατ. ευρώ και σκοπός της είναι να παρέχει κίνητρα για κοινές αμυντικές προμήθειες μεταξύ των χωρών της ΕΕ.

Η EDIRPA συμπληρώθηκε από την πράξη για τη στήριξη της παραγωγής πυρομαχικών (ASAP) από την πλευρά της προσφοράς. Το μέσο αυτό θα παράσχει 500 εκατ. ευρώ για τη στήριξη 31 επενδυτικών έργων με στόχο την αύξηση της παραγωγής πυρομαχικών στην ΕΕ σε δύο εκατομμύρια βλήματα ετησίως έως το 2025. Η ASAP εγκρίθηκε τον Μάιο του 2023 ως άμεση απάντηση στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για επείγουσα παράδοση πυρομαχικών —και, εφόσον ζητηθεί, πυραύλων— στην Ουκρανία και για στήριξη των χωρών της ΕΕ ώστε να αναπληρώσουν τα αποθέματά τους με τη θέσπιση στοχευμένων μέτρων. 

Για να δώσει μια πιο μακροπρόθεσμη απάντηση στις προκλήσεις της αμυντικής μας βιομηχανίας, τον Μάρτιο του 2024 η Επιτροπή παρουσίασε τη στρατηγική για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία (EDIS) και το ευρωπαϊκό επενδυτικό πρόγραμμα στον τομέα της άμυνας (EDIP). 

Η EDIS και το EDIP προωθούν τις κοινές προμήθειες μεταξύ των χωρών της ΕΕ και αποσκοπούν στην αύξηση της διαλειτουργικότητας του αμυντικού μας εξοπλισμού. Επιπλέον, παρέχουν στην Ουκρανία μεταχείριση παρόμοια με εκείνη που επιφυλάσσεται στις χώρες της ΕΕ.

Η EDIP γεφυρώνει το κενό μεταξύ των βραχυπρόθεσμων μέτρων έκτακτης ανάγκης, όπως το ASAP και το EDIRPA, και διασφαλίζει τη βιομηχανική ετοιμότητα της ΕΕ στον τομέα της άμυνας για το μέλλον. Συγκεκριμένα, η EDIP έχει τους εξής στόχους:

Επιπλέον, για τον καλύτερο καθορισμό των προτεραιοτήτων στις οποίες θα πρέπει να δοθεί έμφαση όσον αφορά τις αμυντικές δυνατότητες, η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος προτείνουν σταδιακή μετάβαση προς μια κοινή λειτουργία αμυντικού προγραμματισμού και προμηθειών της ΕΕ.

Ο τομέας της άμυνας απαιτεί υψηλό ποσοστό ικανών και εξειδικευμένων υπαλλήλων. Ωστόσο, οι εταιρείες του κλάδου αντιμετωπίζουν ελλείψεις δεξιοτήτων και η τάση αυτή αναμένεται να ενταθεί στο μέλλον, και επομένως είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία να διατηρήσει και να αποκτήσει τα απαιτούμενα προφίλ. 

Το ΕΤΑ αντιμετωπίζει τις μελλοντικές ανάγκες ασφάλειας της Ευρώπης θεσπίζοντας μέσα που στηρίζουν ολόκληρο τον κύκλο ανάπτυξης ικανοτήτων, από την έρευνα και την ανάπτυξη έως την απόκτηση. Ένα επιτυχημένο ΕΤΑ βασίζεται στις τεχνολογικές δεξιότητες που διαθέτει ο κλάδος για την ανάπτυξη και την παραγωγή κοινών ικανοτήτων.

Απλουστευμένη και πιο συντονισμένη μεταφορά αμυντικών προϊόντων

Η οδηγία για τις μεταφορές μειώνει τα εμπόδια αυτά, ανοίγοντας τον δρόμο προς μια γνήσια ευρωπαϊκή αγορά αμυντικού εξοπλισμού, χωρίς να θυσιάζει τον έλεγχο των χωρών της ΕΕ όσον αφορά τα ουσιώδη συμφέροντά τους στον τομέα της άμυνας και της ασφάλειας. Αυτό το επιτυγχάνει με τους εξής τρόπους:

• θεσπίζει ένα εν μέρει νέο σύστημα αδειοδότησης που διαφοροποιεί μεταξύ της χρήσης γενικών, συνολικών και ατομικών αδειών και εξορθολογίζει την εν λόγω χρήση
• παροτρύνει τις χώρες της ΕΕ να αντικαταστήσουν, στο μέτρο του δυνατού, τη χρήση ατομικών αδειών με γενικές άδειες για ευκολότερες μεταφορές εντός της ΕΕ
• εφαρμόζει γενικές άδειες όταν ο κίνδυνος μη επιτρεπόμενης επανεξαγωγής σε τρίτες χώρες ελέγχεται αυστηρά
• ομαδοποιεί τις υπόλοιπες ενδοενωσιακές μεταφορές που κατευθύνονται από έναν προμηθευτή σε περισσότερους από έναν αποδέκτες

Στόχος του συστήματος αδειοδότησης που θεσπίζεται με την οδηγία είναι οι ατομικές άδειες να καταστούν η εξαίρεση. Οι χώρες της ΕΕ διατηρούν τη δυνατότητα να καθορίζουν τα προϊόντα που είναι επιλέξιμα για τους διάφορους τύπους αδειών και να καθορίζουν τους όρους και τις προϋποθέσεις για τις εν λόγω άδειες. Για να συμβάλει στην εναρμόνιση των αδειών, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τις χώρες της ΕΕ, εκπόνησε συστάσεις σχετικά με τους 5 διαφορετικούς τύπους γενικών αδειών μεταφοράς. Οι πράξεις αυτές εγκρίθηκαν το 2016 και το 2018.