Protokół w sprawie Irlandii i Irlandii Północnej

„Dzięki ustalonemu przez nas rozwiązaniu Irlandia Północna będzie mogła pozostać na terytorium celnym Wielkiej Brytanii, a jednocześnie korzystać z jednolitego rynku.

Jest to funkcjonalny system, zbudowany z myślą o przyszłości”.

– Michel Barnier, 27 stycznia 2020 r., Belfast

Już na bardzo wczesnych etapach negocjacji poprzedzających wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE zarówno Wielka Brytania, jak i UE zgodziły się co do tego, że sytuacja Irlandii i Irlandii Północnej ma charakter wyjątkowy. Strony zgodnie uznały, że w celu pogodzenia różnych wchodzących w grę interesów potrzebne jest odpowiednie do sytuacji konkretne rozwiązanie.

Sformułowano je w postaci protokołu w sprawie Irlandii i Irlandii Północnej, który:

• pozwoli uniknąć twardej granicy między Irlandią a Irlandią Północną, będzie chronił wspólną gospodarkę całej wyspy oraz postanowienia porozumienia wielkopiątkowego we wszystkich jego aspektach
• zabezpieczy integralność jednolitego rynku unijnego wraz ze wszystkimi gwarancjami, jakie oferuje on w zakresie ochrony konsumentów, zdrowia publicznego i zdrowia zwierząt czy też zwalczania nadużyć finansowych i przemytu
• utrzyma Irlandię Północną na obszarze celnym Wielkiej Brytanii, dzięki czemu będzie ona mogła w przyszłości skorzystać z umów o wolnym handlu, jakie Wielka Brytania może zawrzeć z państwami trzecimi.

Najważniejsze elementy protokołu

• Zgodność z przepisami UE: Irlandia Północna pozostanie dostosowana do ograniczonego zestawu przepisów UE, związanych przede wszystkim z towarami, a unijny kodeks celny będzie miał zastosowanie do wszystkich towarów importowanych do Irlandii Północnej. Pozwala to na uniknięcie odpraw i kontroli celnych na wyspie Irlandii.

• Towary importowane do Irlandii Północnej z pozostałej części Zjednoczonego Królestwa będą poddawane koniecznym odprawom i kontrolom celnym, m.in. w punktach kontroli granicznej, w celu zapewnienia przeprowadzenia niezbędnych kontroli sanitarnych i fitosanitarnych.

• Do towarów importowanych do Irlandii Północnej będą stosowane unijne cła, chyba że nie zachodziłoby ryzyko, że towary te mogłyby zostać wprowadzone na jednolity rynek UE. Cła nie będą jednak należne, jeżeli można będzie wykazać, że nie zachodzi ryzyko, że towary importowane do Irlandii Północnej z pozostałej części Wielkiej Brytanii mogłyby trafić na jednolity rynek UE.

Protokół w sprawie Irlandii i Irlandii Północnej zacznie obowiązywać po zakończeniu okresu przejściowego. Został on pomyślany jako stabilne, trwałe rozwiązanie i można oczekiwać, że będzie on stosowany równolegle do wszelkiej umowy w sprawie przyszłego partnerstwa.

Czym jest mechanizm zgody?

UE i Wielka Brytania uzgodniły utworzenie nowego „mechanizmu zgody”, który zapewni Zgromadzeniu Irlandii Północnej decydujący głos w kwestii długoterminowego stosowania odpowiedniego unijnego prawodawstwa w Irlandii Północnej, w oparciu o intensywne dyskusje między Irlandią a Wielką Brytanią. W tej kwestii Komisja jest w stałym i ścisłym kontakcie z rządem Irlandii.

Mechanizm zgody dotyczy zasadniczych kwestii dostosowania regulacyjnego w dziedzinie towarów i ceł, jednolitego rynku energii elektrycznej, podatku VAT oraz pomocy państwa.

W praktyce oznacza to, że cztery lata po zakończeniu okresu przejściowego Zgromadzenie Irlandii Północnej może zwykłą większością wyrazić zgodę na dalsze stosowanie odpowiedniego prawodawstwa unijnego lub zagłosować za zaprzestaniem jego stosowania, w którym to przypadku Wielka Brytania powiadomi UE. W takim przypadku Protokół przestałby obowiązywać dwa lata później.

Następnie co cztery lata Zgromadzenie Irlandii Północnej może głosować nad dalszym stosowaniem odpowiedniego prawodawstwa unijnego. W przypadku gdy obie główne wspólnoty w Zgromadzeniu opowiedzą się za dalszym stosowaniem odpowiedniego prawodawstwa unijnego, następne głosowanie w tej sprawie może odbyć się dopiero po upływie ośmiu lat. 

Dodatkowe informacje

• Komisja Europejska – pytania i odpowiedzi: Wyjście Wielkiej Brytanii z UE: co dziś uzgodniono?
• Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Irlandii: Brexit a Irlandia