Στρατηγική ανάλυση προοπτικών

Τι είναι η στρατηγική ανάλυση προοπτικών;

Η ανάλυση προοπτικών —ο κλάδος της διερεύνησης, της προετοιμασίας και της διαμόρφωσης του μέλλοντος— συμβάλλουν στη δημιουργία και τη χρήση συλλογικής νοημοσύνης με δομημένο και συστημικό τρόπο με στόχο την πρόβλεψη των εξελίξεων. Από την άλλη πλευρά, η στρατηγική ανάλυση προοπτικών αποσκοπεί στην ενσωμάτωση της ανάλυσης προοπτικών στη χάραξη πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Βασίζονται στη συλλογική νοημοσύνη με δομημένο και συστηματικό τρόπο για την καλύτερη ανάπτυξη πιθανών οδών μετάβασης, προετοιμάζουν την ΕΕ για την αντιμετώπιση κλυδωνισμών και διαμορφώνουν το μέλλον που θέλουμε.

Η στρατηγική ανάλυση προοπτικών:

• αφορά την πρόβλεψη τάσεων, κινδύνων και αναδυόμενων ζητημάτων και των δυνητικών επιπτώσεων και ευκαιριών τους με σκοπό την άντληση χρήσιμων πληροφοριών για τον στρατηγικό σχεδιασμό, τη χάραξη πολιτικής και την ετοιμότητα.
• συμβάλλει στον σχεδιασμό νέων πρωτοβουλιών της Επιτροπής και στην αναθεώρηση των υφιστάμενων πολιτικών σύμφωνα με την ανανεωμένη εργαλειοθήκη της Επιτροπής για τη βελτίωση της νομοθεσίας.

Η στρατηγική ανάλυση προοπτικών δεν αφορά την πρόβλεψη του μέλλοντος, αλλά διερευνεί διάφορες εκδοχές του μέλλοντος, παράλληλα με τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν. Μας βοθάει τελικά να αναλάβουμε δράση σήμερα για να διαμορφώσουμε το μέλλον που θέλουμε.

Βασικοί παράγοντες

Ο αντιπρόεδρος κ. Μάρος Σέφτσοβιτς είναι το πρώτο μέλος του Σώματος των Επιτρόπων που είναι αρμόδιο για τη στρατηγική ανάλυση προοπτικών. Μέρος της αποστολής του αντιπροέδρου είναι να ηγείται των προσπαθειών για την τοποθέτηση της στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών στο επίκεντρο της χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Η Γενική Γραμματεία και το Κοινό Κέντρο Ερευνών ηγούνται της εκτέλεσης της εντολής (το τελευταίο βασίζεται στις εσωτερικές του ικανότητες ανάλυσης προοπτικών). Το δίκτυο στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών της Επιτροπής διασφαλίζει τον μακροπρόθεσμο συντονισμό πολιτικής μεταξύ όλων των Γενικών Διευθύνσεων. Η Επιτροπή αναπτύσσει στενή συνεργασία και συμμαχίες στον τομέα της ανάλυσης προοπτικών με άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ, ιδίως στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συστήματος Στρατηγικής και Πολιτικής Ανάλυσης (ESPAS). Συνεργάζεται επίσης με διεθνείς εταίρους και αναπτύσσει συμπράξεις που αξιοποιούν τις ικανότητες ανάλυσης προοπτικών των δημόσιων διοικήσεων των κρατών μελών, μέσω του πανευρωπαϊκού δικτύου ανάλυσης προοπτικών.

Εκθέσεις στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών

Η Επιτροπή καταρτίζει ετήσια έκθεση ανάλυσης προοπτικών, η οποία συμβάλλει στα προγράμματα εργασίας της Επιτροπής και στις ασκήσεις πολυετούς προγραμματισμού. Η εν λόγω άσκηση πραγματοποιείται μέσω συμμετοχικής και διατομεακής διαδικασίας ανάλυσης προοπτικών, υπό την καθοδήγηση των υπηρεσιών της Επιτροπής, οι οποίες διαβουλεύονται με τα κράτη μέλη και συζητούν με το Ευρωπαϊκό Σύστημα Στρατηγικής και Πολιτικής Ανάλυσης (ESPAS) και με εξωτερικά ενδιαφερόμενα μέρη. 

Η έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών του 2022: «Διασύνδεση της πράσινης και της ψηφιακής μετάβασης στο νέο γεωπολιτικό πλαίσιο» επικεντρώνεται στην αλληλεπίδραση μεταξύ της διττής μετάβασης της Ευρώπης, λαμβάνοντας επίσης υπόψη το ανατρεπτικό και μεταβαλλόμενο γεωπολιτικό τοπίο στο οποίο πραγματοποιούνται αυτές οι μεταβάσεις. Υπογραμμίζει τον καίριο ρόλο που διαδραματίζουν οι ψηφιακές τεχνολογίες σε πέντε στρατηγικούς τομείς της Ευρώπης, οι οποίοι εκπέμπουν και τα περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου: ενέργεια, μεταφορές, βιομηχανία, κατασκευές και γεωργία. Περιγράφει επίσης 10 τομείς δράσης που είναι ζωτικής σημασίας για τη μεγιστοποίηση των συνεργειών και τη μείωση των εντάσεων μεταξύ των δύο μεταβάσεων με ορίζοντα το 2050.

Έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών του 2022

Στην έκθεση στρατηγικής πρόβλεψης προοπτικών του 2021 με τίτλο «Ικανότητα και ελευθερία δράσης της ΕΕ» παρουσιάζεται μια μακρόπνοη και πολυτομεακή προοπτική όσον αφορά σημαντικές τάσεις που θα επηρεάσουν την ΕΕ έως το 2050, όπως: κλιματική αλλαγή και άλλες προκλήσεις, τεχνολογικοί μετασχηματισμοί, πιέσεις στη δημοκρατία και τις αξίες, και αλλαγές στην παγκόσμια τάξη και δημογραφία. Προσδιορίζονται επίσης 10 τομείς στους οποίους η ΕΕ μπορεί να ενισχύσει την ικανότητα και την ελευθερία δράσης της.

Έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών του 2021

Η έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών του 2020 με τίτλο «Χάραξη της πορείας προς μια πιο ανθεκτική Ευρώπη» εξετάζει τα πρώτα δομικά διδάγματα που αντλήθηκαν από την κρίση της COVID-19 και εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο οι αναλύσεις προοπτικών μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της μακροπρόθεσμης ανθεκτικότητας της Ευρώπης σε μια εποχή θεμελιωδών και ραγδαίων αλλαγών. Αυτό επιτεύχθηκε με την ανάλυση της ανθεκτικότητας της ΕΕ σε τέσσερις διαστάσεις: κοινωνική και οικονομική, γεωπολιτική, πράσινη και ψηφιακή. Η έκθεση εισήγαγε πίνακες ανθεκτικότητας που λειτουργούν ως εργαλεία παρακολούθησης για τους φορείς χάραξης πολιτικής.

Έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών 2020

Πανευρωπαίκό δίκτυο ανάλυσης προοπτικών

Η δρομολόγηση πανευρωπαϊκού δικτύου ανάλυσης προοπτικών σε επίπεδο ΕΕ ανακοινώθηκε στην έκθεση στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών 2020 της Επιτροπής. Στόχος του είναι η ανάπτυξη συνεργειών που θα αξιοποιούν τις ικανότητες ανάλυσης προοπτικών της δημόσιας διοίκησης, με τη συγκέντρωση της εμπειρογνωσίας όλων των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στον τομέα της συγκέντρωσης πληροφοριών και των ανάλυσης προοπτικών, με σκοπό τις στρατηγικές ανταλλαγές και τη συνεργασία επί μελλοντοστραφών ζητημάτων που αφορούν το μέλλον της Ευρώπης, όπως η ανοικτή στρατηγική αυτονομία, η ανθεκτικότητα και η ικανότητά μας να επιτύχουμε την πράσινη, την ψηφιακή και τη δίκαιη μετάβαση.

Το πανευρωπαϊκό δίκτυο ανάλυσης προοπτικών έχει δύο επίπεδα. Οι «υπουργοί για το μέλλον», οι οποίοι ορίζονται από κάθε κράτος μέλος κατόπιν πρόσκλησης του αντιπροέδρου κ. Σέφτσοβιτς, συναντώνται άτυπα τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο. Αποστολή τους είναι να συζητούν και να συμφωνούν με την Επιτροπή σχετικά με τις κύριες στρατηγικές προτεραιότητες του θεματολογίου στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών της Επιτροπής, να προβαίνουν σε απολογισμό της προόδου, να συζητούν βασικά ζητήματα που έχουν σημασία για το μέλλον της Ευρώπης και να συμφωνούν για τις επακόλουθες ενέργειες. Οι εργασίες αυτές τροφοδοτούν τον στρατηγικό προγραμματισμό της ΕΕ.

Το έργο των «υπουργών για το μέλλον» υποστηρίζεται από δίκτυο ανώτερων υπαλλήλων των εθνικών διοικήσεων, οι οποίοι συνεδριάζουν τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο για να προετοιμάζουν τις υπουργικές συνεδριάσεις, να παρακολουθούν τα συμπεράσματά τους και να συνεργάζονται στο πλαίσιο ομάδων εργασίας.

Υποστήριξη της διαδικασίας χάραξης πολιτικής της ΕΕ

Η στρατηγική ανάλυση προοπτικών συμβάλλει στη βελτίωση του σχεδιασμού πολιτικής, στην ανάπτυξη μελλοντοστραφών στρατηγικών και στη διασφάλιση της συνοχής των βραχυπρόθεσμων δράσεων με μακροπρόθεσμους στόχους, με τη χρήση διάφορων τεχνικών, μεταξύ των οποίων:

Η στρατηγική ανάλυση προοπτικών καθοδηγούν την Επιτροπή στην επίτευξη των έξι πρωταρχικών φιλοδοξιών της προέδρου κ. φον ντερ Λάιεν με τους εξής τρόπους:

• διεξάγουν ασκήσεις ανάλυσης προοπτικών σχετικά με μελλοντοστραφή ζητήματα με σκοπό να διερευνηθούν τρόποι επίτευξης των φιλοδοξιών που περιγράφονται στις πολιτικές προτεραιότητες της Επιτροπής, να αναλυθούν οι βασικές τάσεις, οι κίνδυνοι και τα αναδυόμενα ζητήματα και να καθοριστούν θέματα ζωτικής σημασίας για την ΕΕ. Οι εν λόγω ασκήσεις περιλαμβάνουν τη δημοσίευση ετήσιας έκθεσης στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών. Αρχής γενομένης από το 2021, η κατάρτιση της έκθεσης βασίζεται σε πλήρεις κύκλους ανάλυσης προοπτικών, οι οποίοι συνδέονται με τις προτεραιότητες των ετήσιων ομιλιών για την κατάσταση της Ένωσης, των επακόλουθων προγραμμάτων εργασίας της Επιτροπής και του πολυετούς προγραμματισμού·  
• στηρίζουν το πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής στο πλαίσιο του αναθεωρημένου θεματολογίου για τη βελτίωση της νομοθεσίας. Η στρατηγική ανάλυσης προοπτικών θα πρέπει να συμβάλλουν στη διαμόρφωση σημαντικών πρωτοβουλιών πολιτικής προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πολιτικές της ΕΕ βασίζονται σε σαφή κατανόηση των μελλοντικών τάσεων και των αναδυόμενων ζητημάτων, των πιθανών σεναρίων και των συναφών προκλήσεων και ευκαιριών. Για παράδειγμα, η Επιτροπή έχει αναπτύξει σενάρια ανάλυσης προοπτικών, τα οποία παρουσιάζουν ένα σύνολο πιθανών εκδοχών του μέλλοντος το 2040 και συμβάλλουν άμεσα στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με το μακρόπνοο όραμα για τις αγροτικές περιοχές·
• ενισχύουν τον προβληματισμό των φορέων χάραξης πολιτικής για το μέλλον και αποτελούν την έμπνευση για τη διαμόρφωση μακροπρόθεσμων στρατηγικών σχετικά με βασικά ζητήματα πολιτικής, μέσω των ειδικών ενημερωτικών δελτίων με τίτλο «Foresight ON», π.χ. σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, τις πρώτες ύλες, την ασφάλεια, την υγεία, τις συνέργειες μεταξύ της μη στρατιωτικής, της αμυντικής και της διαστημικής βιομηχανίας, ή τα ευρωπαϊκά εδάφη.  Εκτός από ενημερωτικά δελτία, η Επιτροπή συντάσσει επίσης ειδικές εκθέσεις ανάλυσης προοπτικών σχετικά με θέματα όπως οι μελλοντικοί επαγγελματικοί ρόλοι των γεωργών έως το 2040, το μέλλον των τελωνείων στην ΕΕ και το μέλλον των θέσεων εργασίας είναι πράσινο.
• συμβάλλουν στους ελέγχους που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου, το οποίο εντοπίζει ευκαιρίες για τη μείωση του κανονιστικού φόρτου στην Ευρώπη και συμβάλλει στην αξιολόγηση του κατά πόσον η ισχύουσα ενωσιακή νομοθεσία εξακολουθεί να είναι «κατάλληλη για το μέλλον».

Επόμενα βήματα

• Ανάπτυξη συνεργασίας στο πλαίσιο του πανευρωπαϊκού δικτύου ανάλυσης προοπτικών με σκοπό να ενισχυθούν οι ικανότητες ανάλυσης προοπτικών των διοικήσεων των κρατών μελών σε ολόκληρη την ΕΕ.
• Διάσκεψη του Ευρωπαϊκού Συστήματος Στρατηγικής και Πολιτικής Ανάλυσης (ESPAS) το 2022.
• Εφαρμογή του θεματολογίου στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών της Επιτροπής για αυτόν τον κύκλο πολιτικής και ανάλογη προσαρμογή των πρωτοβουλιών του προγράμματος εργασίας της Επιτροπής.
• Κατάρτιση της έκθεσης στρατηγικής ανάλυσης προοπτικών του 2023.

Υπεύθυνος επικοινωνίας

Για τυχόν ερωτήσεις, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στη διεύθυνση :

%20SG-FORESIGHTec [dot] europa [dot] eu (SG-FORESIGHT[at]ec[dot]europa[dot]eu )

:

JRC-FORESIGHTec [dot] europa [dot] eu (JRC-FORESIGHT[at]ec[dot]europa[dot]eu)