Oszustwa związane z COVID-19

Informacje ogólne

Najważniejsze informacje o działaniach mających chronić konsumentów przed oszustwami i nieuczciwymi praktykami w związku z COVID-19.

Rady dla konsumentów i przedsiębiorców*

Konsumenci powinni być bardzo czujni podczas zakupów online, a sprzedawcy powinni dokładnie znać obowiązujące zasady. Ostatnie kontrole przeprowadzone przez krajowe organy ds. współpracy w dziedzinie ochrony konsumentów wykazały, że nieuczciwi przedsiębiorcy stosują różne środki w celu przyciągnięcia konsumentów oraz że na rynku dostępnych jest wiele produktów, które rzekomo mogą wyleczyć z zakażenia COVID-19 lub mu zapobiec i które posiadają fałszywe certyfikaty zgodności. W niektórych przypadkach oszuści wykorzystują również okazję, aby dokonać kradzieży adresów e-mail i haseł.

Konsumenci powinni zgłaszać fałszywe lub podejrzane oferty na platformach internetowych, korzystając ze specjalnych formularzy udostępnionych przez operatora platformy, albo skontaktować się z właściwymi organami krajowymi lub organizacjami konsumenckimi. Sieć Europejskich Centrów Konsumenckich opublikowała informacje dla konsumentów na temat COVID-19 i oferuje konsumentom wsparcie. Na stronie Safety Gate można znaleźć informacje na temat niebezpiecznych produktów, które zidentyfikowano w UE.

Konsumenci mogą również szukać ogólnych informacji pochodzących z wiarygodnych źródeł. Linki do nich wiele platform i operatorów witryn umieszcza na swoich stronach, aby pomóc konsumentom w wykrywaniu fałszywych informacji lub nieprawdziwych określeń w związku z pandemią COVID-19.

Jak identyfikować potencjalne oszustwa podczas zakupów online?

W UE sprzedawcy zawsze muszą podawać swoją tożsamość i dane kontaktowe: konsumenci nie powinni robić zakupów na stronie, na której informacje te nie są łatwo dostępne.

Należy uważać na błędną pisownię, np. „ C?V?D?19” czy “cor/na?vir?s”: błędy takie są powszechnie stosowane, ponieważ pozwalają uniknąć wykrycia przez algorytmy operatorów stron internetowych. Warto przyjrzeć się uważnie adresom stron internetowych i nagłówkom stron, a także unikać korzystania ze stron, na których często występują błędy w pisowni.

Trzeba pamiętać, że obecnie nie ma dowodów naukowych na to, żeby jakakolwiek żywność lub jakikolwiek suplement diety mógł wyleczyć z choroby lub zapobiegać zakażeniom COVID-19.

Produkty muszą być wyraźnie opisane w precyzyjny i zrozumiały sposób: konsumenci powinni zachować szczególną ostrożność w przypadku elementów promocyjnych, takich jak:

• hasła powszechnie stosowane w związku z pandemią, np. „#bądź bezpieczny”, „zostań w domu”, „ograniczenie kontaktów personalnych”
• obrazy przedstawiające wirusa znajdujące się obok zdjęcia produktu
• rekomendacje z nazwiskiem lub logo:
  • lekarzy, pracowników służby zdrowia i innych ekspertów
  • artystów, sportowców, blogerów lub innych celebrytów
  • organów rządowych, ekspertów lub instytucji międzynarodowych
  • artykułów prasowych, recenzji akademickich i innych treści rzekomo pochodzących z wiarygodnych źródeł.

Konsumenci powinni umieć zidentyfikować techniki wymuszonej sprzedaży i uniknąć wpadnięcia w pułapkę, takie jak:

• produkty reklamowane jako „niepowtarzalna okazja”
• określenia, że produkt jest „jedynym produktem zapewniającym skuteczną ochronę”, „jedynym zestawem do testu do użytku domowego” lub sprzedawany po „najniższej cenie na rynku”;
• określenia typu „dostępny tylko dzisiaj” albo „produkt na wyczerpaniu”
• produkty sprzedawane z bardzo dużą zniżką.

Warunki rynkowe nie powinny być fałszywie prezentowane:

• konsumenci powinni umieć zidentyfikować ceny, które są znacznie wyższe lub niższe od normalnej ceny za podobne produkty
• konsumenci powinni sprawdzać więcej niż jedną stronę internetową w celu porównania średnich cen
• konsumenci powinni wiedzieć, że w niektórych krajach rządy faktycznie mogą regulować ceny produktów, na które jest duże zapotrzebowanie, np. ceny masek ochronnych lub żeli antybakteryjnych.

*Zaktualizowano 26 maja 2020 r. w oparciu o wyniki monitorowania („akcji kontrolnej”) platform internetowych i publikowanych w sieci reklam przeprowadzonego 30 kwietnia 2020 r.

Wspólne stanowisko

Podczas gdy nowy wirus zbiera swoje żniwo w całej UE, nieuczciwi przedsiębiorcy reklamują i sprzedają produkty, takie jak maski ochronne, nakrycia głowy i płyny dezynfekujące, które mają rzekomo zapobiegać zakażeniu lub leczyć osoby zakażone tym wirusem. W interesie ogólnym leży zagwarantowanie bezpiecznego środowiska online, w którym konsumenci, przede wszystkim w atmosferze stresu i napięcia wywołanego obecnym kryzysem, mają poczucie, że są dobrze chronieni przed wszelkimi nieuczciwymi praktykami, które mogą zagrażać ich życiu.

20 marca 2020 r. urzędy ochrony konsumentów w krajach UE przy wsparciu Komisji wydały wspólne stanowisko w sprawie COVID-19. Opisały w nim najczęściej zgłaszane oszustwa i nieuczciwe praktyki w kontekście obecnej pandemii. Operatorzy platform internetowych są proszeni o bardziej skuteczne identyfikowanie takich nielegalnych praktyk, usuwanie ich ze stron internetowych i zapobieganie im.

Pisma rozesłane do platform internetowych

23 marca 2020 r. komisarz ds. sprawiedliwości i konsumentów Didier Reynders rozesłał pismo do operatorów platform internetowych i handlowych, operatorów mediów społecznościowych i wyszukiwarek internetowych, prosząc o współpracę w zakresie usuwania nielegalnych praktyk z ich stron, zgodnie ze wspólnym stanowiskiem wydanym w ramach sieci współpracy w zakresie ochrony konsumenta. Platformy odpowiedziały na apel komisarza o współpracę. Komisarz Reynders z zadowoleniem przyjął ich pozytywny odzew. Komisja i platformy kontynuują regularną wymianę informacji. Więcej informacji o odpowiedziach poniżej. 

Odpowiedzi od platform internetowych informujących m.in. o podjętych środkach

• 3 kwietnia 2020
• Dyrekcja Generalna ds. Sprawiedliwości i Konsumentów

Detailed replies provided by the platforms (March 2020)

Complete list.

• 29 kwietnia 2020
• Dyrekcja Generalna ds. Sprawiedliwości i Konsumentów

Detailed replies provided by the platforms (April 2020)

Complete list.

Monitorowanie platform internetowych i publikowanych w sieci reklam

30 kwietnia 2020 r. w ramach kierowanej przez Komisję sieci współpracy w zakresie ochrony konsumenta rozpoczęto monitorowanie na dużą skalę („akcję kontrolną”) produktów związanych z koronawirusem reklamowanych na stronach i platformach internetowych. Więcej szczegółów o tej akcji kontrolnej można znaleźć w podsumowaniu poniżej. Z głównych ustaleń wynika, że nieuczciwi przedsiębiorcy nadal wprowadzają konsumentów w błąd nieuczciwymi praktykami, jednak platformy internetowe podejmują działania, aby temu przeciwdziałać. Komisja będzie w dalszym ciągu śledzić sytuację i odpowiednio informować na bieżąco konsumentów i przedsiębiorców.

W czerwcu, w ramach sieci współpracy w zakresie ochrony konsumenta, powtórzono monitorowanie na dużą skalę platform internetowych. Ostatnie wyniki pokazują, że urzędy ochrony konsumentów nadal stwierdzają liczne przypadki, gdzie oferty i reklamy związane z COVID-19 widoczne na platformach internetowych mogą wprowadzać w błąd. Chociaż sprawozdania od operatorów głównych platform sugerują, że liczba takich ofert zmalała, urzędy ochrony konsumentów w dalszym ciągu pozostają w ścisłym kontakcie z takimi platformami internetowymi i zachowują czujność. 

Informacje ogólne

Dyrektywa w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych zakazuje praktyk handlowych polegających na oszukiwaniu konsumentów i przekazywaniu im nieprawdziwych informacji o korzystnym wpływie lub efektach stosowania danego produktu. Dyrektywa zakazuje również praktyki polegającej na twierdzeniu przez przedsiębiorcę, że jego produkt jest w stanie wyleczyć pacjenta z choroby lub jest dostępny tylko przez ograniczony okres, jeżeli jest to nieprawda. Jeżeli przedsiębiorca twierdzi, że używanie produktu doprowadzi do wyzdrowienia, musi on liczyć się z obowiązkiem przedstawienia dowodu na prawdziwość swoich twierdzeń. Zgodnie z wymogiem dotyczącym staranności zawodowej w myśl wspomnianej dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych i dyrektywy 2000/31/WE operatorzy platform internetowych, którzy działają w UE, powinni zastosować odpowiednie środki naprawcze, jak tylko dowiedzą się o nielegalnej działalności na ich stronach internetowych. W ramach sieci współpracy w zakresie ochrony konsumenta, przy wsparciu Komisji Europejskiej, monitorowane są ewentualne przypadki naruszenia tych przepisów i podejmowane są niezbędne skoordynowane środki egzekwowania prawa.