Rosyjska inwazja na Ukrainę stawia pod znakiem zapytania bezpieczeństwo żywnościowe milionów ludzi na całym świecie, zwłaszcza w krajach o niskich dochodach, zależnych od importu żywności i nawozów.
Unia Europejska próbuje przywrócić światowe bezpieczeństwo żywnościowe w drodze współpracy międzynarodowej. Organizuje również pomoc humanitarną i wsparcie dla najbardziej dotkniętych gospodarstw rolnych.
14 listopada 2022 r. – Nowy pakiet pomocy humanitarnej o wartości 210 mln euro zostanie udostępniony w 15 krajach. Komisja zwiększa w ten sposób niesione wsparcie, aby pomóc osobom najbardziej dotkniętym dramatycznymi skutkami pogłębiającego się braku bezpieczeństwa żywnościowego na świecie. Oznacza to, że całkowite wsparcie UE na rzecz światowego bezpieczeństwa żywnościowego w latach 2020–2024 sięga rzędu 8 mld euro.
Rosyjska inwazja na Ukrainę odbija się echem na całym świecie. Ma wpływ na życie i źródła utrzymania milionów ludzi na świecie, którzy boją się, że nie będzie ich stać na ogrzanie swoich domów i nakarmienie swoich dzieci.
Agresja Rosji wpędza świat w kryzys żywnościowy
Rosyjska inwazja na Ukrainę bezpośrednio wpływa na bezpieczeństwo żywnościowe milionów ludzi na całym świecie. Wzrosły koszty w całym łańcuchu dostaw żywności. Wyższe koszty energii i nawozów destabilizują rynki rolne, zakłócone są przepływy handlowe między innymi krajami a Ukrainą i Rosją.
Sama Ukraina jest źródłem ponad połowy dostaw pszenicy dla Światowego Programu Żywnościowego. Ostrzał i bombardowanie uniemożliwiają ukraińskim rolnikom obsiewanie pól.
Rosja celowo atakuje i niszczy maszyny rolnicze, zapasy żywności oraz zdolności przetwórcze i transportowe w Ukrainie.
Rosja ogranicza eksport żywności i blokuje setki statków wypełnionych pszenicą na Morzu Czarnym.
Sankcje UE nałożone na Rosję i Białoruś nie dotyczą sektora rolnego. Zakup, import i transport produktów rolnych i spożywczych nie są objęte zakazem nałożonym na statki pod banderą rosyjską.
Reakcja UE
UE, długoletni i wiarygodny partner krajów na całym świecie, pracuje nad zapewnieniem światowego bezpieczeństwa żywnościowego i budowaniem odpornych systemów żywnościowych.
Dostępność żywności w UE nie jest w tej chwili zagrożona, ponieważ kontynent europejski jest w dużej mierze samowystarczalny pod względem wielu produktów rolnych. Nasz sektor rolny jest jednak importerem netto niektórych produktów, np. białka paszowego. Tego rodzaju podatność na zagrożenia, wraz z wysokimi kosztami nakładów, takich jak nawozy i energia ze źródeł kopalnych, stawia przed rolnikami problemy związane z produkcją i rodzi ryzyko wzrostu cen żywności.
Komisja Europejska proponuje różne krótko- i średnioterminowe działania mające na celu zwiększenie bezpieczeństwa żywnościowego na świecie oraz wsparcie rolników i konsumentów w UE w świetle rosnących cen żywności i kosztów produkcji.
Co robimy?
Pomagamy w transporcie zboża z Ukrainy.
Wspieramy słabsze grupy społeczne.
Zwiększamy naszą produkcję żywności.
Znosimy ograniczenia w handlu żywnością i promujemy multilateralizm.
Wzmocnienie światowego bezpieczeństwa żywnościowego
Mniejsza produkcja roślinna i eksport z Rosji i Ukrainy mogą poważnie ograniczyć dostępność i przystępność cenową żywności w krajach sąsiadujących z UE – w Afryce Północnej i na Bliskim Wschodzie, ale również w Azji i Afryce Subsaharyjskiej. Dotyczy to przede wszystkim pszenicy, która jest podstawowym produktem żywnościowym.
Globalny wpływ zmniejszenia produkcji roślinnej
Komisja robi wszystko co w jej mocy, aby UE, jako eksporter netto żywności i największy producent artykułów rolno-spożywczych, wniosła swój wkład w bezpieczeństwo żywnościowe na świecie. UE jest głównym dostawcą pomocy humanitarnej i rozwojowej w obszarze żywności i systemów żywnościowych.
Zarówno potrzeby humanitarne, jak i koszty ich zaspokajania prawdopodobnie wzrosną, co jeszcze bardziej utrudni niesienie pomocy humanitarnej. Od 2015 r. UE wydaje co najmniej 350 mln euro rocznie na humanitarne wsparcie żywnościowe. W latach 2020–2024 UE zainwestuje 8 mld euro w bezpieczeństwo żywnościowe na całym świecie. W latach 2021–2027 UE będzie wspierać systemy żywnościowe w około 70 krajach partnerskich.
- 6 kwietnia UE i państwa członkowskie zobowiązały się przeznaczyć ponad 1 mld euro na działania związane z bezpieczeństwem żywnościowym w regionie Sahelu.
- 26 kwietnia UE i państwa członkowskie zadeklarowały gotowość przeznaczenia 633 mln euro na pilne wsparcie oraz wzmocnienie systemów żywnościowych i odporności w Rogu Afryki.
24 września UE przeznaczyła 600 mln euro dla najbardziej potrzebujących państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku dotkniętych kryzysem żywnościowym.
- 14 listopada Komisja ogłosiła nowy pakiet pomocy humanitarnej o wartości 210 mln euro przeznaczony dla 15 krajów najbardziej dotkniętych dramatycznymi skutkami pogłębiającego się braku bezpieczeństwa żywnościowego.
W odniesieniu do swych południowych sąsiadów UE przyjęła pakiet wsparcia w wysokości 225 mln euro, który ma złagodzić skutki potencjalnych nowych kryzysów żywnościowych spowodowanych dużą zależnością od importu żywności, zakłóconego przez wojnę.
UE będzie również nadal stanowczo sprzeciwiać się ograniczeniom i zakazom eksportu żywności oraz zdecydowanie popierać dobrze funkcjonujący jednolity rynek.
Ten głęboki kryzys potwierdza, że musimy przyspieszyć globalną transformację systemu żywnościowego w kierunku zrównoważonego rozwoju i odporności, aby lepiej przygotować się na przyszłe kryzysy. W następstwie szczytu ONZ w sprawie systemów żywnościowych w 2021 r. Komisja zawarła osiem globalnych koalicji, których celem jest transformacja systemu żywnościowego, odporność i zrównoważony wzrost wydajności.
UE dokłada wszelkich starań, aby zablokowane w Ukrainie zboże trafiło na światowe rynki. Ukraińcy zyskaliby w ten sposób tak bardzo potrzebne im dochody, a Światowy Program Żywnościowy – niezbędne dostawy zboża.
UE otwiera korytarze solidarnościowe i finansuje różne rodzaje transportu, tak aby ukraińskie zboże mogło dotrzeć do krajów najbardziej potrzebujących pomocy.
UE zwiększa również własną produkcję, aby zmniejszyć presję na światowe rynki żywności, oraz współpracuje ze Światowym Programem Żywnościowym, tak aby dostępne zapasy i dodatkowa produkcja mogły dotrzeć do krajów potrzebujących po przystępnych cenach.
Komisja wspiera Ukrainę także w opracowywaniu i wdrażaniu krótko- i średnioterminowej strategii bezpieczeństwa żywnościowego, aby zapewnić w miarę możliwości otrzymywanie środków przez gospodarstwa rolne oraz aby utrzymać infrastrukturę transportową i magazynową, tak by Ukraina mogła wyżywić swoich obywateli i w przyszłości odzyskać kontrolę rynków eksportowych.
Rolnicy najbardziej dotknięci wyższymi kosztami produkcji i zamknięciem rynków eksportowych otrzymają bezpośrednie wsparcie z puli 500 mln euro rozdzielonych w ramach przydziałów krajowych. Kraje UE mogą uzupełnić to wsparcie środkami krajowymi do wysokości 200 proc.
Aby zaradzić trudnościom w przepływie środków pieniężnych, z jakimi borykają się obecnie rolnicy, kraje UE będą mogły dokonywać zwiększonych płatności bezpośrednich w ramach WPR z góry.
Komisja już teraz:
- przyznała wyjątkowe i tymczasowe odstępstwo umożliwiające uprawę gruntów odłogowanych w UE, jednocześnie utrzymując pełne płatności dla rolników z tytułu zazieleniania
- zaproponowała nowe tymczasowe ramy kryzysowe, które obejmą również rolników, producentów nawozów i sektor rybołówstwa.
Komisja wprowadzi także środki ochrony rynku mające na celu wsparcie rynku wieprzowiny w związku ze szczególnie trudną sytuacją w tym sektorze.
Działania podjęte w celu poprawy zaopatrzenia w podstawowe produkty żywnościowe pomogą złagodzić presję cenową.
Państwa członkowskie mogą również wprowadzić obniżone stawki podatku VAT i zachęcać podmioty gospodarcze do ograniczania cen detalicznych.
Państwa członkowskie mogą również korzystać z funduszy UE, takich jak Europejski Fundusz Pomocy Najbardziej Potrzebującym (FEAD), który wspiera działania państw UE mające na celu zapewnienie żywności lub podstawowej pomocy materialnej osobom najbardziej potrzebującym.
Odporność i stabilność systemów żywnościowych
Zwiększenie odporności przez zmniejszenie zależności europejskiego rolnictwa od energii, energochłonnego importu i importu pasz jest dziś jeszcze bardziej konieczne niż kiedykolwiek wcześniej. Odporność wymaga zróżnicowania źródeł importu i rynków zbytu, co można osiągnąć dzięki solidnej wielostronnej i dwustronnej polityce handlowej.