Σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζεται η επιτροπολογία;
Η επιτροπολογία εφαρμόζεται όταν ανατίθενται στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτελεστικές αρμοδιότητες σύμφωνα με το κείμενο μιας νομοθετικής πράξης. Η ίδια νομοθετική πράξη προβλέπει επίσης ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επικουρείται από σχετική επιτροπή για τον καθορισμό των μέτρων που θα περιλαμβάνει η εκτελεστική πράξη.
Η επιτροπολογία δεν είναι υποχρεωτική για όλες τις εκτελεστικές πράξεις — ορισμένες από τις οποίες μπορεί να εκδίδει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή χωρίς να ζητά τη γνώμη σχετικής επιτροπής (για παράδειγμα, για τη διαδικασία χορήγησης επιχορηγήσεων κάτω από ένα ορισμένο ποσό).
Εκτελεστικές και κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις
Πώς λειτουργεί;
Όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκδίδει εκτελεστικές πράξεις, ακολουθείται μία από τις παρακάτω διαδικασίες:
- διαδικασία εξέτασης – ακολουθείται ιδίως (i) για μέτρα με γενικότερο πεδίο εφαρμογής και (ii) για μέτρα με πιθανό σημαντικό αντίκτυπο (π.χ. σε θέματα φορολογίας ή γεωργικής πολιτικής)
- συμβουλευτική διαδικασία – συνήθως ακολουθείται για όλα τα άλλα εκτελεστικά μέτρα.
Και οι δύο διαδικασίες απαιτούν την παροχή επίσημης γνωμοδότησης από επιτροπή (που απαρτίζεται από εκπροσώπους όλων των χωρών της ΕΕ) συνήθως κατόπιν ψηφοφορίας, για τα μέτρα που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ανάλογα με τη διαδικασία, οι γνωμοδοτήσεις των επιτροπών αυτών μπορούν να είναι λιγότερο ή περισσότερο δεσμευτικές για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Διαδικασία εξέτασης
- εάν μια προτεινόμενη εκτελεστική πράξη ψηφιστεί με ειδική πλειοψηφία (55% των κρατών μελών που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 65% του συνολικού πληθυσμού της ΕΕ), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να την εκδώσει
- εάν μια ειδική πλειοψηφία ψηφίσει κατά της προτεινόμενης πράξης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπορεί να εκδώσει την πράξη
- εάν δεν επιτευχθεί ειδική πλειοψηφία υπέρ ή κατά της προτεινόμενης πράξης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί είτε να την εκδώσει είτε να υποβάλει νέα, τροποποιημένη πρόταση.
Συμβουλευτική διαδικασία
- η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφασίζει η ίδια εάν θα εκδώσει ή όχι την προτεινόμενη πράξη, αφού όμως «λάβει ιδιαιτέρως υπόψη» τη γνώμη της σχετικής επιτροπής.
Πώς εργάζονται οι επιτροπές;
Οι επιτροπές επιτροπολογίας συγκροτούνται από τον νομοθέτη (το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ή μόνο το Συμβούλιο). Απαρτίζονται από έναν εκπρόσωπο από κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, ενώ την προεδρία τους ασκεί υπάλληλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Κάθε επιτροπή αποφασίζει για τις διαδικασίες λειτουργίας της, σύμφωνα με τους πρότυπους διαδικαστικούς κανόνες για τις επιτροπές.
Οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποβάλλουν σχέδια εκτελεστικών πράξεων στις αρμόδιες επιτροπές για γνωμοδότηση.
Οι περισσότερες επιτροπές συνέρχονται αρκετές φορές τον χρόνο στα γραφεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (συνήθως στις Βρυξέλλες).
Πριν από κάθε συνεδρίαση η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποστέλλει στις εθνικές αρχές σχετική πρόσκληση με την ημερήσια διάταξη και το σχέδιο της υπό συζήτηση εκτελεστικής πράξης. Μετά τη συνεδρίαση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας και τα συνοπτικά πρακτικά της συνεδρίασης στο Μητρώο Επιτροπολογίας.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιεύει ετήσια έκθεση σχετικά με το έργο των επιτροπών, στην οποία περιγράφονται λεπτομερώς οι δραστηριότητες σε κάθε τομέα πολιτικής.
Επιτροπή προσφυγών
Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν μπορεί να προβεί στην έκδοση της προτεινόμενης εκτελεστικής πράξης (ιδιαίτερα λόγω έκδοσης αρνητικής γνώμης από επιτροπή επιτροπολογίας), μπορεί να παραπέμψει την υπόθεση στην επιτροπή προσφυγών.
Η επιτροπή προσφυγών λειτουργεί κατά τρόπο παρόμοιο με τις άλλες επιτροπές επιτροπολογίας: αποτελείται από εκπροσώπους των κρατών μελών της ΕΕ, αλλά σε υψηλότερο επίπεδο εκπροσώπησης. Την προεδρία της ασκεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ενώ εφαρμόζονται οι ίδιοι κανόνες ψηφοφορίας.
Παρέχει στις χώρες της ΕΕ τη δυνατότητα δεύτερης συζήτησης.
Εάν η επιτροπή προσφυγών λάβει αρνητική απόφαση αναφορικά με την προτεινόμενη πράξη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να συμμορφωθεί με την απόφαση αυτή.
Εσωτερικός κανονισμός της επιτροπής προσφυγών
Εμπεριστατωμένοι έλεγχοι από το Συμβούλιο της ΕΕ και το Ευρωκοινοβούλιο
Οι εκτελεστικές εξουσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής δεν υπόκεινται μόνον στον έλεγχο των κυβερνήσεων των κρατών μελών μέσω των επιτροπών επιτροπολογίας, αλλά και σε συμπληρωματικούς ελέγχους από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της ΕΕ. Τα όργανα αυτά έχουν:
- δικαίωμα πληροφόρησης – όλες οι ενέργειες που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και συζητούνται στο πλαίσιο των επιτροπών επιτροπολογίας κοινοποιούνται ταυτόχρονα στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
- δικαίωμα εμπεριστατωμένου ελέγχου – όταν οι ενέργειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αφορούν νομοθετική πράξη που εκδόθηκε με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, το Κοινοβούλιο ή/και το Συμβούλιο μπορούν να διατυπώσουν αντιρρήσεις για την προτεινόμενη εκτελεστική πράξη, εάν αυτή υπερβαίνει τις εξουσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σύμφωνα με την αρχική πράξη. Στην περίπτωση αυτή, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι υποχρεωμένη να επανεξετάσει την προτεινόμενη πράξη, λαμβάνοντας υπόψη τις θέσεις που έχουν εκφρασθεί, και να αποφασίσει εάν θα τη διατηρήσει, θα την τροποποιήσει ή θα την αποσύρει.
Μητρώο επιτροπολογίας
Το Μητρώο Επιτροπολογίας περιέχει τον κατάλογο όλων των επιτροπών επιτροπολογίας, καθώς και γενικές πληροφορίες και έγγραφα σχετικά με το έργο των επιτροπών αυτών.