Strategie
In 2010 kwam de Europese Commissie met een strategie om toe te zien op en te zorgen voor een doeltreffende tenuitvoerlegging van de in het Handvest verankerde rechten en vrijheden. De drie belangrijkste doelstellingen van de strategie zijn:
- waarborgen dat in elke fase van het wetgevingsproces naar behoren rekening wordt gehouden met de rechten en beginselen van het Handvest.
- ervoor zorgen dat EU-burgers beter begrijpen hoe hun grondrechten in de EU worden beschermd
- toezicht houden op de toepassing van het Handvest via jaarverslagen.
Nieuwe wetsvoorstellen
Alle voorstellen voor EU-wetgeving moeten in overeenstemming zijn met het Handvest. Daarom evalueert de Commissie de impact van nieuwe wetgeving op de grondrechten nu nog strenger. Met name heeft de Europese Commissie een reeks richtsnoeren voor grondrechten bij effectbeoordelingen vastgesteld.
Sinds 2015 bevat het nieuwe pakket voor betere regelgeving ook een specifieke controlelijst voor effectbeoordelingen.
De Europese Commissie gebruikt deze checklist om na te gaan welke grondrechten door een voorstel kunnen worden aangetast en om systematisch de impact van elke overwogen beleidsoptie op deze rechten te beoordelen.
Tijdens het wetgevingsproces werkt de Europese Commissie samen met de medewetgevers om ervoor te zorgen dat het EU-recht in overeenstemming is met het Handvest.
Projecten
Het door de EU gefinancierde project Ch@rter Click! heeft gezorgd voor een praktische toolkit, een checklist en een handleiding om slachtoffers van schendingen van de grondrechten, advocaten, nationale rechters, ombudsmannen, organen voor gelijke behandeling en andere nationale mensenrechteninstellingen te helpen bij het nagaan of het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie in een specifiek geval bescherming kan bieden.
Het Handvest en het nationale recht
Het Handvest geeft de Europese Commissie geen algemene bevoegdheid om op te treden op het gebied van de grondrechten. Zij kan alleen optreden wanneer het EU-recht een rol speelt (bijvoorbeeld wanneer EU-wetgeving wordt vastgesteld of wanneer een nationale maatregel het EU-recht toepast op een wijze die onverenigbaar is met het Handvest).
De EU-landen hebben hun eigen systemen voor de bescherming van de grondrechten via nationale grondwetten en rechtbanken. Zij moeten ook hun internationale verplichtingen op het gebied van de mensenrechten nakomen, zoals het Europees Verdrag voor de rechten van de mens. Het Handvest komt daarvoor niet in de plaats. Daarom is het aan de nationale rechtbanken om de eerbiediging van de grondrechten te waarborgen.
New legislative proposals
All proposals for EU legislation must respect the Charter. The Commission therefore reinforced its assessment of the impact of new legislative proposals on fundamental rights. In particular, the European Commission adopted a set of guidelines on fundamental rights in impact assessments.
As of 2015, the new better regulation package also includes a specific check list for impact assessments.
The European Commission uses this checklist to identify which fundamental rights could be affected by a proposal and systematically assesses the impact of each envisaged policy option on these rights.
During the legislative process, the European Commission works with co-legislators to ensure that EU law is in line with the Charter.
Projects
The EU funded Ch@rter Click! project has created a practical toolkit, a checklist and tutorial, aimed to assist victims of fundamental rights violations, lawyers, national judges, ombudspersons, equality bodies and other national human rights institutions in determining whether the Charter of Fundamental Rights of European Union can provide protection in a specific case.
The charter and national law
The Charter does not establish a general power for the European Commission to intervene in the area of fundamental rights. It can intervene only when EU law comes into play (for example, when EU legislation is adopted or when a national measure applies EU law in a manner incompatible with the Charter).
EU countries have their own systems for protecting fundamental rights through national constitutions and courts. They also have to respect their international human rights obligations, such as the European Convention of Human Rights. The Charter is not a replacement for them. Therefore, it is up to the national courts to ensure respect for fundamental rights.