3 αρχές
3 αρχές καθορίζουν το πώς και σε ποιους τομείς μπορεί να αναλαμβάνει δράση η ΕΕ:
- δοτή αρμοδιότητα — η ΕΕ διαθέτει μόνο την εξουσία που της παρέχουν οι Συνθήκες της ΕΕ, οι οποίες έχουν κυρωθεί από όλα τα κράτη μέλη
- αναλογικότητα — η δράση της ΕΕ δεν μπορεί να υπερβαίνει τα αναγκαία όρια για την επίτευξη των στόχων των Συνθηκών
- επικουρικότητα — σε τομείς που μπορούν να αναλάβουν δράση είτε η ΕΕ είτε οι εθνικές κυβερνήσεις, η ΕΕ μπορεί να παρεμβαίνει μόνο αν η δράση της μπορεί να είναι αποτελεσματικότερη
Μόνο η ΕΕ μπορεί να νομοθετεί
Σε ορισμένους τομείς, μόνο η ΕΕ μπορεί να νομοθετεί. Ο ρόλος των κρατών μελών περιορίζεται στην εφαρμογή της νομοθεσίας, εκτός αν η ΕΕ τα εξουσιοδοτεί να θεσπίζουν τα ίδια ορισμένες νομοθετικές πράξεις. Στους παρακάτω τομείς, η ΕΕ έχει αυτό που οι Συνθήκες ονομάζουν «αποκλειστικές αρμοδιότητες»:
- τελωνειακή ένωση
- κανόνες ανταγωνισμού για την ενιαία αγορά
- νομισματική πολιτική για τις χώρες της Ευρωζώνης
- εμπόριο και διεθνείς συμφωνίες (υπό ορισμένες συνθήκες)
- θαλάσσια φυτά και ζώα που διέπονται από την κοινή αλιευτική πολιτική
Μπορούν να νομοθετούν τόσο η ΕΕ όσο και οι εθνικές κυβερνήσεις
Σε ορισμένους τομείς, μπορούν να νομοθετούν τόσο η ΕΕ όσο και τα κράτη μέλη. Ωστόσο, τα κράτη μέλη μπορούν να νομοθετούν μόνο εφόσον η ΕΕ δεν έχει ήδη παρουσιάσει νομοθετικές προτάσεις ή έχει αποφασίσει ότι δεν θα το πράξει. Στους παρακάτω τομείς, η ΕΕ διαθέτει αυτό που οι Συνθήκες ονομάζουν «συντρέχουσες αρμοδιότητες»:
- ενιαία αγορά
- απασχόληση και κοινωνικές υποθέσεις
- οικονομική, κοινωνική και εδαφική συνοχή
- γεωργία
- αλιεία
- περιβάλλον
- προστασία των καταναλωτών
- μεταφορές
- διευρωπαϊκά δίκτυα
- ενέργεια
- δικαιοσύνη και θεμελιώδη δικαιώματα
- μετανάστευση και εσωτερικές υποθέσεις
- δημόσια υγεία (για τις πτυχές που ορίζονται στο άρθρο 168 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης)
- έρευνα και διάστημα
- αναπτυξιακή συνεργασία και ανθρωπιστική βοήθεια
Τα κράτη μέλη νομοθετούν, η ΕΕ βοηθά
Σε ορισμένους τομείς, η ΕΕ μπορεί μόνο να στηρίζει, να συντονίζει ή να συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών. Δεν έχει την εξουσία να νομοθετεί και δεν μπορεί να παρεμβαίνει στην ικανότητα των κρατών μελών να το κάνουν. Στους παρακάτω τομείς, η ΕΕ διαθέτει αυτό που οι Συνθήκες ονομάζουν «συμπληρωματικές αρμοδιότητες»:
- δημόσια υγεία
- βιομηχανία
- πολιτισμός
- τουρισμός
- εκπαίδευση και κατάρτιση, νεολαία και αθλητισμός
- πολιτική προστασία
- διοικητική συνεργασία
Η ΕΕ παίζει ιδιαίτερο ρόλο
Σε ορισμένους τομείς, οι «ειδικές αρμοδιότητες» επιτρέπουν στην ΕΕ να διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο ή να υπερβεί το όριο που συνήθως τις παρέχουν οι Συνθήκες:
- συντονισμός των οικονομικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης
- ορισμός και εφαρμογή της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας
- «ρήτρα ευελιξίας», η οποία υπό αυστηρές προϋποθέσεις επιτρέπει στην ΕΕ να αναλαμβάνει δράση πέραν των συνήθων τομέων αρμοδιότητάς της