Bezpieczne i skuteczne szczepionki przeciwko COVID-19 to najlepsza droga do przezwyciężenia pandemii. Komisja i państwa członkowskie przyjęły wspólne unijne podejście do zabezpieczania dostaw i ułatwiania dystrybucji.

Dzięki umowom zakupu z wyprzedzeniem zawartym z poszczególnymi producentami szczepionek Komisja zabezpieczyła sobie prawo do zakupu określonej liczby dawek szczepionki w określonym terminie i po określonej cenie. W zamian za to Komisja pokryła część kosztów początkowych ponoszonych przez producentów, wykorzystując w tym celu instrument wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych dysponujący budżetem 2,7 mld euro. Przekazane środki traktowane były jako zaliczka na szczepionki, które państwa członkowskie kupują.

17 czerwca 2020 r. Komisja Europejska przedstawiła unijną strategię dotyczącą szczepionek mającą na celu szybsze opracowanie, produkcję i dystrybucję szczepionki na COVID-19.

W ramach strategii Komisja wspierała poprawę skuteczności tego procesu, co umożliwiło skrócenie harmonogramu do niecałego roku w przypadku większości szczepionek.

Cele unijnej strategii dotyczącej szczepionek:

• zapewnienie jakości, bezpieczeństwa i skuteczności szczepionek,
• zapewnienie państwom członkowskim i ich mieszkańcom szybkiego dostępu do szczepionek oraz jednocześnie wyznaczenie kierunku globalnej solidarności,
• jak najszybsze zapewnienie wszystkim osobom w UE sprawiedliwego i przystępnego cenowo dostępu do szczepionek,
• zagwarantowanie przygotowań w krajach UE do wprowadzenia bezpiecznych i skutecznych szczepionek, rozwiązanie kwestii transportowych i wdrożeniowych oraz ustalenie grup pierwszeństwa. 

Strategia szczepień powinna posłużyć państwom członkowskim za ramy odniesienia przy opracowywaniu strategii krajowych.

Dystrybucja bezpiecznych i skutecznych szczepionek rozpoczęła się w UE pod koniec 2020 r. po przeprowadzeniu rygorystycznych procedur wydawania zezwoleń gwarantujących wysoki standard bezpieczeństwa.

Na podstawie pozytywnej opinii naukowej Europejskiej Agencji Leków Komisja zatwierdziła jak dotąd do użytku w UE pięć bezpiecznych i skutecznych szczepionek przeciwko COVID-19:

Szczepionki w trakcie opracowywania

1 września 2022 r. na podstawie zalecenia Europejskiej Agencji Leków, Komisja zatwierdziła w UE dostosowane szczepionki przeciwko wariantowi omikron opracowane przez firmy BioNTech-Pfizer i Moderna.

Środki, które należy podjąć w związku z pojawieniem się nowych i dostosowanych szczepionek przeciwko COVID-19, to na przykład:

• Opracowanie krajowych strategii szczepień określających, które szczepionki, w tym nowe i dostosowane, powinny być podawane danym grupom ludności na wypadek pojawienia się nowych wariantów. Powinny one opierać się na wytycznych, które zostaną wkrótce wydane przez Europejską Agencję Leków i Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób.  

Zapewnienie wystarczających zdolności logistycznych do prowadzenia szczepień natychmiast po dostarczeniu nowych i dostosowanych szczepionek.

Wstępne rozmowy mają doprowadzić do zawarcia umowy zakupu z wyprzedzeniem dotyczącej szczepionki, która zostanie sfinansowana z instrumentu wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych, dysponującego środkami przeznaczonymi na stworzenie wachlarza potencjalnych szczepionek produkowanych przez różne firmy.

Firmy, które opracowały potencjalne szczepionki i które już prowadzą badania kliniczne lub zamierzają je rozpocząć, prosimy o skontaktowanie się z Komisją na adres e-mail: EC-VACCINES@ec.europa.eu.

Postępy w szczepieniach przeciwko COVID-19

15 października 2020 r. Komisja Europejska opublikowała komunikat w sprawie gotowości na szczepienia przeciwko COVID-19, w którym zawarto kluczowe elementy do uwzględnienia w krajowych strategiach szczepień.

Na początkowym etapie nacisk położono na zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych oraz odciążenie usług podstawowych. Wskazano również grupy priorytetowe, np. osoby starsze, pracownicy służby zdrowia i osoby narażone na ryzyko ze względu na stan zdrowia.

19 stycznia 2021 r. Komisja Europejska przyjęłakomunikat, w którym wzywa państwa członkowskie do szybszego przeprowadzenia szczepień w całej UE.

Do połowy lipca Europa dysponowała wystarczającą ilością dawek szczepionki, aby zaszczepić 70 proc. dorosłej populacji UE.

Postępy w zakresie szczepień w Europie można śledzić na stronie internetowej Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC).

Przyspieszenie produkcji przemysłowej szczepionek w UE

4 lutego 2021 r. Komisja Europejska powołała do życia specjalną grupę zadaniową. Na jej czele stanęli komisarz ds. wspólnego rynku Thierry Breton i komisarz ds. zdrowia i bezpieczeństwa żywności Stella Kyriakides. Celem grupy jest zwiększenie zdolności produkcyjnych UE w zakresie szczepionek, kompleksowa obsługa producentów potrzebujących wsparcia oraz wyeliminowanie przeszkód w produkcji i łańcuchach dostaw.

Regularne kontakty grupy zadaniowej z przemysłem i państwami członkowskimi pozwalają Komisji lepiej poznać zdolności produkcyjne w zakresie szczepionek w UE. Grupa zadaniowa regularnie aktualizuje mapę zdolności produkcyjnych w zakresie szczepionek w UE i całego łańcucha dostaw.

Proces ten opiera się na danych uzyskanych przez grupę zadaniową, zgromadzonych podczas zorganizowanego przez Komisję w marcu 2021 r. spotkania służącego nawiązywaniu kontaktów (uczestniczące w tym spotkaniu przedsiębiorstwa zgodziły się na podanie swojej nazwy do wiadomości publicznej) oraz na publicznie dostępnych informacjach i informacjach udostępnionych przez państwa członkowskie. Dane te będą uzupełniane i aktualizowane w miarę dostępności dalszych informacji.

Grupa zadaniowa podzieliła przedsiębiorstwa na kategorie według głównego rodzaju ich działalności. Niektóre przedsiębiorstwa mogą należeć do więcej niż jednej kategorii, co może nie być odzwierciedlone na mapie. Dane na mapie są podzielone na potrzeby wizualizacji na pięć głównych kategorii w następujący sposób:

• Dostawa materiałów (produkcja/dostawa surowców, materiałów eksploatacyjnych, materiałów jednorazowego użytku, sprzętu)
• Produkcja (produkcja i postać użytkowa, CDMO/CMO)
• Napełnianie fiolek (fill & finish) i pakowanie
• Przechowywanie i wysyłka
• Inne (opracowanie szczepionek, prowadzenie badań naukowych na zlecenie, badania i rozwój, usługi zarządzania badaniami klinicznymi)

12 lipca 2021 r. grupa zadaniowa zorganizowała drugie spotkanie służące nawiązywaniu kontaktów, tym razem na temat środków terapeutycznych przeciwko COVID-19. Celem było wsparcie współpracy przemysłowej i przyspieszenie opracowania i produkcji nowych i repozycjonowanych leków przeciwko COVID-19.

29 stycznia 2021 r. Komisja Europejska wprowadziła wymóg udzielenia przez państwa członkowskie zezwolenia na eksport szczepionek przeciwko COVID-19. Ma ono umożliwić wszystkim obywatelom UE dostęp do szczepionek w odpowiednim czasie oraz zapewnić przejrzystość eksportu szczepionek poza UE.

UE nie będzie jednak przedłużać obowiązywania mechanizmu przejrzystości eksportu szczepionek przeciwko COVID-19 i udzielania pozwoleń na ten eksport. Okres obowiązywania mechanizmu dobiega końca 31 grudnia 2021 r.  W dniu 1 stycznia 2022 r. mechanizm zostanie zastąpiony nowym narzędziem monitorowania, co oznacza, że producenci szczepionek nie będą już musieli ubiegać się o pozwolenie na eksport szczepionek poza UE. Nowe narzędzie będzie nadal zapewniać przejrzystość w eksporcie i dostarczać Komisji aktualnych danych dotyczących eksportu w odniesieniu do konkretnych producentów.

Komisja zainwestowała znaczne środki finansowe w rozwój zdolności produkcyjnych firm opracowujących szczepionki w UE i nadal monitoruje sytuację epidemiologiczną, aby w razie potrzeby przyjąć odpowiednie środki.

18 września 2020 r. Komisja Europejskapotwierdziła swój udział w instrumencie COVAX na rzecz sprawiedliwego i powszechnego dostępu do przystępnych cenowo szczepionek przeciwko COVID-19.

Globalna prognoza dostaw w ramach programu COVAX

COVAX to jeden z filarów ACT – akceleratora dostępu do narzędzi walki z COVID-19, czyli globalnego programu współpracy na rzecz szybszego opracowywania, produkcji i sprawiedliwego udostępniania testów i szczepionek przeciwko COVID-19 oraz metod leczenia. 

12 listopada 2020 r. Unia Europejska zapowiedziała, że przeznaczy dodatkowe 100 mln euro w formie dotacji na wsparcie instrumentu COVAX w celu zapewnienia dostępu do szczepionek przeciwko COVID-19 krajom o niskim i średnim dochodzie. Środki te uzupełnią kwotę 400 mln euro gwarancji na rzecz COVAX, co do której UE już podjęła zobowiązanie i która uczyni Unię jednym z głównych darczyńców tego programu.

19 lutego 2021 r. przewodnicząca Komisji Europejskiej zapowiedziała przeznaczenie dodatkowych 500 mln euro na program COVAX. Nowy pakiet obejmuje dotację UE w wysokości 300 mln euro oraz gwarancje w wysokości 200 mln euro w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Zrównoważonego Rozwoju Plus (EFZR+), które zabezpieczą pożyczkę Europejskiego Banku Inwestycyjnego. 

Łącznie UE inwestuje zatem 1 mld euro we wsparcie walki z pandemią na całym świecie. W programie COVAX największy wkład wnosi Drużyna Europy (UE i państwa członkowskie) – łącznie zadeklarowano do tej pory blisko 3 mld euro.

W ramach ACT wspólnie działają rządy, naukowcy, przedsiębiorstwa, społeczeństwo obywatelskie i filantropi oraz międzynarodowe organizacje w dziedzinie zdrowia, między innymi

• Bill & Melinda Gates Foundation
• CEPI
• FIND
• GAVI
• Globalny Fundusz na rzecz Walki z AIDS, Gruźlicą i Malarią
• Unitaid
• Wellcome
• WHO
• Bank Światowy
• Globalny Fundusz Finansowania

W swoim komunikacie z 19 stycznia 2021 r. Komisja zapowiedziała, że ustanowi unijny mechanizm dzielenia się szczepionkami, który pomoże zorganizować dostawy szczepionek przekazywanych przez państwa członkowskie krajom partnerskim. Mechanizm ma działać w ramach podejścia Drużyna Europy i uwzględniać przede wszystkim Bałkany Zachodnie, kraje wschodniego i południowego sąsiedztwa UE oraz Afrykę.

21 maja 2021 r. na Światowym Szczycie Zdrowia grupy G-20 w Rzymie przewodnicząca Komisji zapowiedziała inicjatywę Drużyny Europy dotyczącą dostępu do szczepionek, leków i technologii medycznych w Afryce. Inicjatywa pomoże stworzyć sprzyjające warunki dla rozwoju lokalnej produkcji w Afryce oraz usunie bariery zarówno po stronie podaży, jak i popytu. Otrzyma wsparcie 1 mld euro z budżetu UE i z europejskich instytucji finansowania rozwoju, takich jak Europejski Bank Inwestycyjny (EBI). Kwota ta zostanie dodatkowo zwiększona o wkłady państw członkowskich UE.

22 lipca 2021 r. przewodnicząca zapowiedziała konkretne zobowiązanie – do końca roku Drużyna Europy dostarczy co najmniej 200 mln dawek do krajów o niskich i średnich dochodach. Większość szczepionek zostanie przekazana za pośrednictwem programu COVAX.

11 października 2021 r. Komisja Europejska zaproponowała zmianę w budżecie UE na 2021 r. Dzięki temu wyasygnowanych zostanie dodatkowe 450 mln euro, aby łącznie przekazać kwotę 1,3 mld euro niezbędną do zakupu dodatkowych 200 mln dawek szczepionek przeciwko COVID-19 dla krajów o niskim i średnim dochodzie za pośrednictwem instrumentu COVAX, zgodnie z zapowiedzią przewodniczej Ursuli von der Leyen w orędziu o stanie Unii. 

29 listopada 2021 r., przy okazji drugiej w historii sesji specjalnej Światowego Zgromadzenia Zdrowia WHO, przewodnicząca Komisji Europejskiej potwierdziła, że UE zamierza udostępnić państwom o niskim i średnim dochodzie co najmniej 700 mln dawek szczepionek do połowy 2022 r. Jest to uzupełnienie kwoty 3 mld euro, która została przeznaczona na pomoc w tworzeniu akceleratora dostępu do narzędzi walki z COVID-19.

Umowy ramowe na dostawy (z utajnionymi danymi)

Umowy zakupu z wyprzedzeniem (z utajnionymi danymi)

Dokumenty ustawodawcze

Zestawienia informacji

Opinia publiczna na temat szczepień przeciwko COVID-19