Przejdź do treści głównej

Jak pomocne były aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania podczas pandemii COVID-19?

Aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania były skutecznym narzędziem pomagającym przerwać łańcuch zakażeń COVID-19, zarówno w poszczególnych krajach, jak i ponad granicami. Jako uzupełnienie tradycyjnego ustalania kontaktów zakaźnych przyczyniły się też do ratowania ludzkiego życia.

Aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania przed COVID-19

Walka z COVID-19 odbywała się w epoce cyfrowej. Charakter koronawirusa i potrzeba nakłonienia ludzi do zmiany zachowania sprawiły, że sięgnęliśmy po narzędzia służące do kontaktów społecznych, aby zapewnić możliwości i motywację do wspólnej walki z wirusem. W pierwszych miesiącach pandemii społeczności cyfrowe zaczęły wykorzystywać potencjał nowych wiarygodnych technologii (takich jak technologia Bluetooth), aby monitorować i łagodzić skutki pandemii, ułatwiać organizacjom kontynuację leczenia pacjentów oraz zapewniać bezpośrednie wskazówki mieszkańcom dotyczące ich roli w zwalczaniu choroby.

22 organy ds. zdrowia publicznego uruchomiły krajowe aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania w ramach pakietu środków zapobiegających rozprzestrzenianiu się koronawirusa. Te dobrowolne, chroniące prywatność i bezpieczne aplikacje oferują możliwość ostrzegania mieszkańców o bliskim kontakcie z osobą, u której test na COVID-19 dał wynik dodatni. Aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania były skutecznym narzędziem pomagającym przerwać łańcuch zakażeń, zarówno w poszczególnych krajach, jak i ponad granicami. Jako uzupełnienie tradycyjnego ustalania kontaktów zakaźnych przyczyniły się też do ratowania ludzkiego życia.

W październiku 2020 r. państwa członkowskie i Komisja Europejska stworzyły nową europejską usługę bramy federacyjnej, aby umożliwić komunikację między krajowymi aplikacjami i zapewnić ich interoperacyjność w całej Unii. Dzięki temu Europejczycy mogli nadal stosować swoje krajowe aplikacje nawet po przekroczeniu granic i korzystać z ich interoperacyjności, bezpiecznego przekazywania i minimalizacji danych w obrębie Unii. Usługę te opracowano i uruchomiono w rekordowym czasie, w ciągu sześciu miesięcy od wystąpienia pierwszych ognisk COVID-19 w Europie, co stanowi dobry przykład europejskiej współpracy.

Jesienią 2021 r. w szczytowym momencie korzystania z europejskiej bramy aż 19 państw wymieniało za jej pośrednictwem informacje o kontaktach niosących ryzyko zakażenia, a łączna liczba dobrowolnych indywidualnych pobrań danych wyniosła około 206 mln, co oznaczało dziesiątki milionów aktywnych użytkowników w Europie i UE. 

Kalendarium

Daty rozpoczęcia przez poszczególne państwa cyfrowej wymiany informacji o kontaktach ryzyka za pośrednictwem europejskiej bramy

  1. 12 listopada 2020 r.

    Dania

    Niemcy

    Irlandia

    Włochy 

    Łotwa

    Hiszpania

  2. 16 listopada 2020 r.

    Chorwacja

  3. 24 listopada 2020 r.

    Polska

  4. 1 grudnia 2020 r.

    Holandia

  5. 11 grudnia 2020 r.

    Cypr

  6. 4 stycznia 2021 r.

    Belgia

  7. 7 stycznia 2021 r.

    Finlandia

  8. 2 lutego 2021 r.

    Austria

  9. 8 lutego 2021 r.

    Norwegia

  10. 10 lutego 2021 r.

    Słowenia

  11. 15 marca 2021 r.

    Czechy

  12. 22 marca 2021 r.

    Malta

  13. 19 maja 2021 r.

    Litwa

  14. 9 lipca 2021 r.

    Estonia

Europejska usługa bramy federacyjnej – najważniejsze wydarzenia

19 państw
przyłączyło krajowe aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania
blisko 80 mln
„kluczy” wymieniono ponad granicami
8,6 mln
ostrzeżeń wydano Europejczykom

Aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania były używane wyłącznie dobrowolnie, szanowały prywatność użytkowników i nie pozwalały śledzić lokalizacji osób.

Zgodnie z przeznaczeniem aplikacje krajowe i europejska brama miały działać do wygaśnięcia pandemii COVID-19 lub do momentu, gdy rządy krajowe zaprzestaną korzystania z usługi. W celu uruchomienia aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych niektóre państwa uchwaliły tymczasowe akty prawne lub zmieniły dotychczasowe prawodawstwo (np. dotyczące ochrony danych, nowe „ustawy pandemiczne”). Z tego względu oraz z uwagi na korzystny rozwój sytuacji epidemiologicznej z końcem 2021 r. państwa zaczęły się odłączać od europejskiej bramy, ponieważ przestały używać krajowej aplikacji lub zakończyła się ważność przepisów ad hoc.

W kwietniu 2022 r. europejska usługa bramy federacyjnej została pomyślnie przeniesiona do Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC). Dzięki skupieniu niezbędnej wiedzy specjalistycznej zgodnie z nowym mandatem ECDC zwiększyły się zdolności UE w zakresie cyfrowego ustalania kontaktów zakaźnych.

Do lutego 2023 r. wszystkie pozostałe państwa uczestniczące w europejskiej bramie odłączyły się od systemu, który w efekcie został wycofany z użytku. ECDC i Komisja przewidziały procedurę reaktywacji, tak aby w razie potrzeby móc udostępnić europejską bramę państwom członkowskim UE.

Aplikacje mobilne do ustalania kontaktów zakaźnych w UE – model na przyszłość?

W grudniu 2022 r. Komisja Europejska opublikowała studium zawierające przegląd podejść i doświadczeń w zakresie transgranicznej interoperacyjności, koordynacji, wdrażania i epidemiologicznych skutków stosowania aplikacji mobilnych do ustalania kontaktów zakaźnych w COVID-19.

Państwa członkowskie zgadzają się, że unijna współpraca za pośrednictwem różnych grup roboczych ds. cyfrowego ustalania kontaktów zakaźnych pomogła zmniejszyć obciążenia związane z wykrywaniem zakażeń transgranicznych. Zapewniła także pomoc techniczną, wzajemne wsparcie państw oraz cenne wnioski, czego efektem było obniżenie kosztów wdrażania i funkcjonowania różnych krajowych aplikacji.

Działania związane z cyfrowym ustalaniem kontaktów zakaźnych pokazały, że dzięki skutecznej koordynacji i współpracy uczestniczących państw Europa zdolna jest do szybkiego porozumienia w sprawie innowacyjnej nowoczesnej technologii i dostarczenia jej milionom użytkowników w sposób chroniący ich prywatność.

Osiągnięcia

Na dużą skalę i w sposób dobrowolny korzystano z aplikacji służących do ustalania kontaktów i ostrzegania – między rokiem 2020 a lipcem 2022 r. pobrano je ponad 206 mln razy, a liczba aktywnych użytkowników wyniosła dziesiątki milionów. Z pomocą deweloperów w państwach europejskich opracowano specjalne strony internetowe i materiały promocyjne oraz prowadzono kampanie informacyjne, aby zachęcić do korzystania z aplikacji. 

Rozwój sytuacji epidemiologicznej, różne fale zakażeń i nowe, bardziej zaraźliwe warianty wirusa wzmogły przepływ danych za pośrednictwem europejskiej usługi bramy federacyjnej – rekordową liczbę 700 tys. „kluczy” załadowano w ciągu jednego tylko dnia w marcu 2022 r.

+206 mln pobrań aplikacji do ustalania kontaktów
56 mln aktywnych użytkowników**
13,4 mln dodatnich testów
+177 mln ostrzeżeń*
Prawie 70 proc. użytkowników z dodatnim wynikiem testu na COVID-19 wprowadziło swoje dane, aby ostrzec innych
Wskaźnik aktywnych użytkowników: 26–45 proc.**
Do 20 proc. wszystkich dodatnich przypadków w kraju objętym aplikacją
0,8–19 powiadomień o narażeniu na kontakt na każdy wpis o dodatnim wyniku testu

* W 7 państwach: Finlandia, Irlandia, Niemcy, Islandia, Francja, Szwajcaria, Holandia
** W 6 państwach: Finlandia, Irlandia, Niemcy, Islandia, Francja, Szwajcaria

Ochrona danych osobowych użytkowników  

W kwietniu 2020 r. Komisja Europejska opublikowała unijny zestaw narzędzi dotyczący aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania, a także wytyczne na temat ochrony danych. Określono w nich zbiór zasad dla tych aplikacji:

  • aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania powinny być instalowane i używane wyłącznie dobrowolnie,
  • zasada minimalizacji danych: gromadzone są wyłącznie dane absolutnie niezbędne do świadczenia usługi i żadne inne,
  • aplikacje powinny korzystać z danych bliskości fizycznej w oparciu o technologię Bluetooth,
  • aplikacje nie mogą wymagać ani wykorzystywać danych dotyczących lokalizacji,
  • aplikacje służące do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania nie śledzą przemieszczania się osób,
  • dane nie powinny być przechowywane dłużej niż to konieczne – 14 dni,
  • dane powinny być chronione z wykorzystaniem najnowocześniejszych metod, w tym szyfrowania,
  • aplikacje powinny zostać wyłączone natychmiast po zakończeniu pandemii.

Na mocy ogólnego rozporządzenia o ochronie danych (RODO) (art. 9) dane dotyczące zdrowia uznaje się za dane szczególnie chronione, a zatem przetwarzanie takich danych może się odbywać wyłącznie na ściśle określonych warunkach. Zbiorcze dane statystyczne dotyczące korzystania z aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych, które nie umożliwiają identyfikacji danych konkretnych osób fizycznych, nie są uznawane za dane osobowe, a zatem RODO nie ma zastosowania.

Kontekst

8 kwietnia 2020 r. Komisja przyjęła zalecenie w sprawie wsparcia stopniowego znoszenia środków powstrzymujących rozprzestrzenianie się koronawirusa za pomocą danych i aplikacji mobilnych, zawierające podstawowe zasady korzystania z aplikacji mobilnych wykorzystywanych do dystansowania fizycznego, ostrzegania, zapobiegania i ustalania kontaktów zakaźnych. Każde wykorzystanie aplikacji i danych powinno odbywać się z poszanowaniem bezpieczeństwa danych i praw podstawowych UE, takich jak prywatność i ochrona danych.

16 kwietnia 2020 r. państwa członkowskie w ramach sieci e-zdrowie, przy wsparciu Komisji, przyjęły unijny zestaw instrumentów dotyczący aplikacji służących do ustalania kontaktów w ramach zwalczania COVID-19 w UE. Przedstawiono w ten sposób podstawy wspólnego ogólnoeuropejskiego podejścia do aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania. 13 maja sieć e-zdrowie przyjęła wytyczne dotyczące interoperacyjności, w których wyszczególniono potrzeby w zakresie interoperacyjności na różnych etapach cyfrowego przepływu danych o kontaktach.

W oparciu o wcześniejsze prace sieć e-zdrowie w czerwcu 2020 r. przyjęła specyfikacje techniczne i wytyczne, w których zdefiniowano architekturę europejskiej usługi bramy federacyjnej umożliwiającej wymianę między państwami członkowskimi „kluczy” dotyczących kontaktów zakaźnych. Brama federacyjna umożliwiła podróżowanie między uczestniczącymi w niej krajami z jedną tylko aplikacją służącą do ustalania kontaktów zakaźnych. Metody przetwarzania danych osobowych przez bramę federacyjną zostały przyjęte w lipcu 2020 r. w drodze nowelizacji decyzji wykonawczej w sprawie sieci e-zdrowie.

Opracowanie i uruchomienie bramy federacyjnej zostało sfinalizowane do końca września 2020 r., a więc sześć miesięcy po wystąpieniu pierwszych ognisk choroby w Europie. Następnie państwa członkowskie zaczęły kolejno podłączać się do systemu. W szczytowym momencie do bramy federacyjnej przyłączonych było 19 państw. Do lutego 2023 r. wszystkie pozostałe państwa uczestniczące w europejskiej bramie odłączyły się od systemu, po czym został on wycofany z użytku.

Dokumenty

1 GRUDNIA 2022
Digital Contact Tracing Study
English
(7.25 MB - PDF)
Pobierz
1 GRUDNIA 2022
Country factsheets for digital contact tracing for COVID-19 in Europe
English
(6.03 MB - PDF)
Pobierz
19 PAŹDZIERNIKA 2020
List of joint controllers
English
(PDF)
Pobierz
19 PAŹDZIERNIKA 2020
Commission Implementing Decision (EU) 2020/1023 of 15 July 2020 amending Implementing Decision (EU) 2019/1765 as regards the cross-border exchange of data between national contact tracing and warning mobile applications with regard to combatting the COVID
English
(327.29 KB - HTML)
Pobierz
19 PAŹDZIERNIKA 2020
Questions and Answers- Coronavirus: EU interoperability gateway for contact tracing and warning apps
English
(5.95 KB - HTML)
Pobierz
19 PAŹDZIERNIKA 2020
Unijna brama sieciowa zapewniająca interoperacyjność aplikacji służących do ustalania kontaktów zakaźnych i ostrzegania
polski
(5.95 KB - HTML)
Pobierz
19 PAŹDZIERNIKA 2020
Infographic: How national apps to talk to each other across borders
English
(241.94 KB - PDF)
Pobierz
19 PAŹDZIERNIKA 2020
eHealth: Digital health and care
English
(HTML)
Pobierz